Ο Michael Albert και ο Γιάνης Βαρουφάκης, μέλη του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta, συμμετέχουν σε έναν διάλογο σε συνέχειες με θέμα το πώς θα έμοιαζε ένας μετακαπιταλισμός για τον οποίο αξίζει να αγωνιστεί κανείς. Αυτή είναι η πιο πρόσφατη ανταλλαγή απόψεων: ολόκληρη η συζήτηση, που θα επικαιροποιείται τακτικά, βρίσκεται εδώ.

Η απάντηση του Michael Albert

5. Η ελευθερία σου είναι προϋπόθεση της δικής μου ελευθερίας, και το αντίστροφο

Michael Albert, 27 Δεκεμβρίου 2021

Γιάνη, αυτοδιαχείριση δεν σημαίνει ότι ο Τομ απαγορεύεται να κάνει πράγματα που επηρεάζουν τρίτους. Σημαίνει, απλώς, ότι ο καθένας θα έπρεπε να συνδιαμορφώνει τις αποφάσεις στον βαθμό που τον επηρεάζουν. Στο πλαίσιο της αυτοδιαχείρισης, η οντότητα που αποφασίζει για κάποια θέματα που την επηρεάζουν μπορεί να είναι ένα ολόκληρο συμβούλιο, μια ομάδα, ή ακόμη κι ένα άτομο. Ανάλογα με το θέμα, η αυτοδιαχείριση μπορεί να χρειάζεται περισσότερη ή λιγότερη διαβούλευση και να απαιτεί διαφορετικούς τρόπους συγκερασμού των επιθυμιών στη λήψη αποφάσεων. Ρωτάς ποιος θα καθορίζει τις μεθόδους και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στους εργασιακούς χώρους. Το συμβούλιο των εργαζομένων, φυσικά.

Θα έπρεπε, άραγε, να φτιάχνεις τηλέγραφους που δεν τους χρησιμοποιεί κανείς; Να φτιάχνεις ρόδες για οχήματα που κανείς δεν οδηγεί; Να καταναλώνεις ό,τι θέλεις, αδιαφορώντας τόσο για το τι θέλουν οι άλλοι, όσο και για το μέγεθος του κοινωνικού προϊόντος; Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να επιτρέψει σε κάθε μέλος της να αποφασίζει μόνο του για τέτοιου είδους πράγματα. Πώς διασφαλίζουμε, λοιπόν, ότι όλοι θα έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων, ανάλογα με το πόσο επηρεάζονται από αυτές; Αν επηρεάζεσαι μόνο εσύ, αποφασίζεις εσύ. Αν επηρεάζεται μόνο μια ομάδα, αποφασίζει η ομάδα. Και αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις χρησιμοποιούν πάντα διαδικασίες που διασφαλίζουν με τον καλύτερο τρόπο την αναλογική συναπόφαση.

Οπότε, φυσικά, η Χάριετ αποφασίζει ποια δουλειά θέλει να κάνει η Χάριετ. Πώς, όμως; Το συμβούλιο εργαζομένων στο οποίο ανήκει αξιολογεί τα καθήκοντα στον χώρο εργασίας και τα επιμερίζει ισορροπημένα σε θέσεις εργασίας, με γνώμονα την ενδυνάμωση. Η Χάριετ κάνει αίτηση για μια δουλειά που της αρέσει. Αν δεν έχει τα απαραίτητα προσόντα για τη δουλειά που προτιμά, το συμβούλιό της θα απορρίψει την αίτησή της διότι το να αναλάβει αυτή την εργασία θα ήταν κοινωνικά ανεύθυνο. Οπότε, ναι, η Χάριετ επιλέγει ποια δουλειά θα κάνει, αρκεί να είναι μία από αυτές που παρέχει ο χώρος εργασίας και να μπορεί να την κάνει καλά.

Πραγματικά πιστεύεις ότι, αντί γι’ αυτό, η Χάριετ θα πρέπει να «αναλαμβάνει εγχειρήματα χωρίς την άδεια κανενός;» Αυτό θα σήμαινε ότι θα μπορεί να χρησιμοποιεί πόρους, εισροές και εργαλεία με όποιον τρόπο της αρέσει. Χωρίς να είναι απαραίτητα ικανή. Χωρίς να ταιριάζει στο περιβάλλον του χώρου εργασίας της. Θα μπορεί να σπαταλά εργαλεία, χρόνο και χώρο, για να φτιάχνει τηλέγραφους που δεν θέλει κανείς. Θα μπορεί να παράγει ρόδες για οχήματα που δεν έχει κανείς. Και τι γίνεται με τους ανθρώπους που έχουν άλλες ιδέες για την αξιοποίηση των εργαλείων που χειρίζεται, του χρόνου που δαπανά και του χώρου που καταλαμβάνει η Χάριετ; Αναρωτιέμαι: Έχουμε διαφορετική άποψη για το πώς συνδυάζεται η ατομική ελευθερία και η δημιουργικότητα για τον καθένα με την ατομική ελευθερία και τη δημιουργικότητα για όλους;

Περνώντας στο θέμα της αμοιβής, ρωτάς «ποιος θα αποφασίζει τι συνιστά κοινωνικά χρήσιμη εργασία;» Ε, λοιπόν, υπάρχει κανείς που να θέλει το προϊόν; Αν όχι, η παραγωγή του δεν ήταν κοινωνικά χρήσιμη. Κατά την παραγωγή, αξιοποιήθηκαν πόροι, εργαλεία, εργασία και άλλες εισροές με υπεύθυνο τρόπο; Αν όχι, τότε δεν ήταν όλη η εργασία κοινωνικά χρήσιμη. Έτσι, το σύνολο του πληθυσμού αποφασίζει από κοινού τι είναι κοινωνικά χρήσιμο, μέσω ενός καταμερισμού που ακόμα δεν έχουμε συζητήσει.

Τέλος, το εγγυημένο βασικό εισόδημα που προτείνεις είναι εφικτό, όχι όμως απαραίτητο σε μια συμμετοχική οικονομία. Βεβαίως, ένα πλήρες εισόδημα, όταν μετακινείσαι από μια δουλειά σε μια άλλη ή αν δεν μπορείς να εργαστείς, είναι όντως απαραίτητο – αλλά ένα πλήρες εισόδημα, όχι ένα «βασικό εισόδημα». Αναρωτιέμαι αν ο δημοκρατικός σχεδιασμός που υποστηρίζεις είναι οι αγορές σε συνδυασμό με δημοκρατικά επιλεγμένες πολιτικές για την άμβλυνση των αποτυχιών τους. Αν είναι έτσι, προτιμώ τον συμμετοχικό σχεδιασμό χωρίς καθόλου αγορές.

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη

6. Πέντε προϋποθέσεις για ένα δημοκρατικό εργασιακό περιβάλλον

Γιάνης Βαρουφάκης, 24 Ιανουαρίου 2022

Michael: Στο ερώτημά μου «Ποιος αποφασίζει αν η Χάριετ μπορεί να επιλέγει τα πρότζεκτ στα οποία θα εργαστεί;», απάντησες: «Το συμβούλιο των εργαζομένων, φυσικά». Στο ερώτημα «Ποιος αποφασίζει ποιο προϊόν ή ποια δραστηριότητα είναι κοινωνικά χρήσιμη;», απάντησες: «Το σύνολο του πληθυσμού το αποφασίζει από κοινού». Η ενστικτώδης αντίδρασή μου στις απαντήσεις σου είναι ένας ενδόμυχος φόβος που πηγάζει από τη φυσική απέχθεια που τρέφω για την «τυραννία της πλειοψηφίας», όπως την αποκαλούν φιλελεύθεροι και αναρχικοί. Από την άλλη, βέβαια, δημοκρατία σημαίνει να αποφασίζει ο δήμος. Το ερώτημα είναι: Μπορούμε να καταστήσουμε τη δημοκρατία στον εργασιακό χώρο συμβατή με έναν βαθμό αυτονομίας του ατόμου από τη γνώμη της πλειοψηφίας;

Σε αυτό το σημείο της συζήτησής μας πρέπει να μιλήσουμε για συγκεκριμένους κανόνες διακυβέρνησης των επιχειρήσεων. Θέλω να προτείνω τους εξής πέντε:

i. Δημοκρατικός σχεδιασμός

Τα μέλη καταθέτουν ανταγωνιστικά επιχειρηματικά σχέδια, το καθένα με πλήρη αιτιολόγηση. Αυτά συμπεριλαμβάνουν ποιους πόρους πρέπει να δεσμεύσει η επιχείρηση για Ε&Α, σε ποια προϊόντα ή τεχνολογίες πρέπει να επενδύσει, το ύψος της αμοιβής κ.ο.κ. Παρέχεται στα μέλη ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να διαβάσουν την κάθε πρόταση, να τις συζητήσουν και να διαμορφώσουν τις προτιμήσεις τους. Στη συνέχεια, καλούνται να κατατάξουν τις προτάσεις κατά σειρά προτίμησης σε μια ηλεκτρονική φόρμα ψηφοφορίας. Αν κανένα σχέδιο δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία ως πρώτη επιλογή, ακολουθεί μια διαδικασία διαδοχικών αποκλεισμών (στα πρότυπα του εκλογικού συστήματος της Αυστραλίας, που βασίζεται στην ψήφο με σειρά προτίμησης) για την ανάδειξη του νικηφόρου Σχεδίου.

ii. Αυτονομία

Οι εργασιακές ομάδες συγκροτούνται (σε συμφωνία με το Σχέδιο) μέσω μιας δημοκρατικής διαδικασίας που αντιστοιχίζει τους υποψηφίους με τα διαθέσιμα πόστα. Κανείς και καμία δεν υποχρεούται να αναλάβει ένα πόστο που δεν επιθυμεί. Ο καθένας και η καθεμία διατηρεί το δικαίωμα να εργαστεί, ατομικά ή σε αυθόρμητα διαμορφωμένες ομάδες, πάνω σε οποιοδήποτε πρότζεκτ θεωρεί ότι είναι συμβατό με το Σχέδιο – χωρίς να ζητήσει την άδεια κανενός.

iii. Αμοιβή

Όλοι και όλες λαμβάνουν έναν βασικό μισθό, το ύψος του οποίου αποφασίζεται δημοκρατικά, όπως προβλέπεται παραπάνω στο πλαίσιο του (i). Επιπλέον, η συλλογικότητα μπορεί να θέσει κατά μέρος ένα ποσό για δύο ειδών μπόνους: (Α) Ανάλογα με το είδος της εργασίας, δηλ. η συλλογικότητα αποφασίζει ότι είναι κατάλληλο ένα μπόνους Χ%, ανάλογα με το πόσο δυσάρεστη είναι μια εργασία ή με το πόσο υψηλά προσόντα απαιτεί. (Β) Ανάλογα με την ατομική προσφορά, δηλ. μια ανταμοιβή για διακεκριμένη συμβολή στη συνολική απόδοση της επιχείρησης, στην ατμόσφαιρα του χώρου εργασίας κ.λπ. Για παράδειγμα, σε κάθε μέλος διατίθενται 100 πόντοι επιβράβευσης, τους οποίους κατανέμει στους συναδέλφους της σε όλη την επιχείρηση. Τότε, το συνολικό ποσό για τα «ατομικά» μπόνους επιμερίζεται ανάλογα με τους πόντους που κάθε μέλος έλαβε από τα υπόλοιπα.

iv. Το δικαίωμα στην παραίτηση – και το δικαίωμα σε ένα βασικό εισόδημα

Για να είναι μια εργαζόμενη πραγματικά ελεύθερη και να συμμετέχει αυθεντικά, πρέπει να έχει το δικαίωμα να αποχωρήσει από μια εταιρεία, αν αισθάνεται ότι η πλειοψηφία την καταπνίγει. Το δικαίωμα αυτό θα είναι πραγματικό, και όχι θεωρητικό, μόνο αν η εργαζόμενη έχει τη δυνατότητα μιας ‘εξωτερικής επιλογής’. Αυτός είναι ο λόγος που ένα άνευ όρων βασικό εισόδημα για όλους (που θα εγγυάται μια ζωή με αξιοπρέπεια) δεν είναι ένα προαιρετικό συμπλήρωμα μιας δίκαιης κοινωνίας, αλλά θεμελιώδης υποχρέωσή της προς τους πολίτες της.

v. Tο δικαίωμα στην απόλυση – και το δικαίωμα σε ένα βασικό εισόδημα

Την ίδια στιγμή, για να μη γίνεται η πλειοψηφία όμηρος τοξικών ατόμων, η συλλογικότητα πρέπει να έχει το δικαίωμα να απολύει (με δημοκρατική ψηφοφορία) ένα μέλος που καταχράται την αυτονομία της – δικαίωμα που η συλλογικότητα μπορεί να ασκήσει μόνο αν γνωρίζει ότι όλοι δικαιούνται ένα βασικό εισόδημα που εγγυάται μια ζωή με αξιοπρέπεια.

Ο λόγος σε σένα.

Η συζήτηση μεταξύ Michael Albert και Γιάνη Βαρουφάκη συνεχίζεται: περισσότερα σύντομα εδώ.

Το mέta δημοσιεύει τη βιντεοσκόπηση της εκδήλωσης «Μετά τον καπιταλισμό τι;: Κοινά αγαθά και νέοι τρόποι παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης» με συνομιλητές τους καθηγητές και μέλη του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta Βασίλη Κωστάκη και Γιάνη Βαρουφάκη (συντονισμός: Σ. Μητραλέξης | mέta).

Θυμίζουμε τις βασικές πληροφορίες της εκδήλωσης:

Μετά τον καπιταλισμό, τι;

Κοινά αγαθά και νέοι τρόποι παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης

Συνομιλούν:

Βασίλης Κωστάκης & Γιάνης Βαρουφάκης

Δευτέρα 15 Νοεμβρίου 2021, ώρα 7 μ.μ.

Από τότε που ο Μαρξ αναγνώρισε στα εργοστάσια του Μάντσεστερ το μοντέλο της νέας καπιταλιστικής κοινωνίας, δεν έχει υπάρξει βαθύτερη μεταβολή στα θεμελιώδη στοιχεία της οικονομίας. Καθώς ο καπιταλισμός αντιμετωπίζει μια σειρά διαρθρωτικών κρίσεων, αναδύεται ένας νέος τρόπος παραγωγής: η ομότιμη (peer-to-peer) παραγωγή και το όραμα του κοσμο-τοπικισμού. Από το ελεύθερο λογισμικό και την εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια μέχρι την κατασκευή δορυφόρων, αγροτικών μηχανημάτων και 3D εκτυπωτών, ένας αστερισμός ομότιμης δημιουργίας αναδεικνύει νέους τρόπους παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης. Έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι οι κυρίαρχες θεωρίες της οικονομίας υπάρχουν για να ανατρέπονται, καλώντας μας να συμμετέχουμε σε ένα κίνημα που δημιουργεί τον κόσμο που θέλει, μέσα στον κόσμο που θέλει να ξεπεράσει. Ο Βασίλης Κωστάκης συζητεί με τον Γιάνη Βαρουφάκη το πώς η ομότιμη παραγωγή ήδη δημιουργεί δυνάμει ένα μετακαπιταλιστικό παρόν.

Ο Βασίλης Κωστάκης είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Τάλιν και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Είναι, επίσης, μέλος του συνεταιρισμού P2P Lab και του ορεινού εργαστηρίου “Τζουμέικερς” στα Τζουμέρκα της Ηπείρου. Μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι Γραμματέας του ΜέΡΑ25 και καθηγητής οικονομικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σεράφειο Δήμου Αθηναίων, Πειραιώς & Πέτρου Ράλλη, Αθήνα 118 54

Απομαγνητοφώνηση της εναρκτήριας εισήγησης του καθηγητή Βασίλη Κωστάκη:

(Η απομαγνητοφώνηση της παρουσίασης έγινε από το ελληνικό τμήμα του διεθνούς πρακτορείου ειδήσεων Pressenza.)

Δύο από τα βασικά προβλήματα που μας ανησυχούν σήμερα είναι η οικολογική κρίση και η ανισότητα πλούτου. Υπάρχουν εναλλακτικές; Ας δούμε δύο πλάνα αντιμετώπισης των παραπάνω προβλημάτων.

Πλάνο Α

Ζούμε τον πράσινο καπιταλισμό ή αλλιώς τον οικομοντερνισμό, που προτείνει να λύσουμε ταυτόχρονα την ανισότητα του πλούτου και την οικολογική κρίση με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Άποψή μου είναι πως όχι δεν είναι εφικτό. Εξηγούμαι. Υπάρχουν πολλά κρυφά κόστη που δεν συνυπολογίζονται από όσες και όσους συντάσσονται με αυτή την ιδέα. Στο παράδειγμα του Κόπενχιλ στην Κοπενχάγη, ένα έξυπνο, πράσινο κτίριο που βρίσκεται στη Δανία, μια χώρα από τις καλύτερες σε υπαρκτά παραδείγματα πράσινου καπιταλισμού. Η Δανία έχει πετύχει, σύμφωνα με κάποιους οικονομικούς δείκτες, να παράγει εντός των συνόρων της όση ενέργεια χρειάζεται, κάνοντας χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ανεμογεννήτριες). Αυτό την καθιστά πράσινη χώρα. Αυτό που δεν υπολογίζεται με αυτούς τους δείκτες όμως είναι ότι αυτές οι ανεμογεννήτριες κάπου κατασκευάζονται, η κατασκευή τους χρειάζεται ορυκτά, κοβάλτιο, χαλκό, τα οποία εξορυγνύονται αλλού και όχι στη Δανία και ότι παράγονται εκπομπές διοξιδίου του άνθρακα σε άλλες τοποθεσίες για να κατασκευαστούν και φυσικά για να μεταφερθούν από εκεί στη Δανία. Επίσης δεν λαμβάνεται υπόψη ότι η απόρριψη ή ανακύκλωση των ανεμογεννητριών, όταν χρειαστεί να γίνει, με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι εφικτή. Αν υπολογίσουμε επομένως όλα αυτά τα κόστη, καμία χώρα σήμερα στο δυτικό κόσμο, εκεί που εφαρμόζεται ο προηγμένος καπιταλισμός, δεν είναι ούτε καν κοντά στο να χαρακτηριστεί πράσινη. Ακόμα κι αν κοιμηθούμε ως χώρες σήμερα το βράδυ και αύριο το πρωί ξυπνήσουμε στην κατάσταση της Δανίας, δεν έχουμε λύσει το πρόβλημα. Οι παραπάνω δείκτες δεν υπολογίζουν επίσης ποιοτικά θέματα, όπως τι είδους εργασία χρειάζεται για να κατασκευαστεί μια ανεμογεννήτρια ή ένας από τους πολλούς αισθητήρες που πλημμυρίζουν το Κόπενχιλ.

Ένας δεύτερος λόγος που οι παραπάνω δείκτες δεν θα μας λύσουν τα προβλήματα είναι τα παράδοξα της αποδοτικότητας. Τι είναι η αποδοτικότητα; Είναι η ιδιότητα του να βελτιώνεται μια τεχνολογία και να παράγει κάτι καλύτερα σε χαμηλότερο κόστος. Παράδειγμα οι ατμομηχανές. Μια από τις βασικές τεχνολογίες που οδήγησαν την πρώιμη βιομηχανική επανάσταση. Ολοένα και βελτιώνονταν, το ίδιο και η αποδοτικότητά τους. Κάποια στιγμή για να διανύσουμε ένα χιλιόμετρο, χρειαζόμασταν λιγότερο κάρβουνο. Επομένως η βελτίωση της αποδοτικότητάς τους θα μας οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι καταναλώνουμε λιγότερο άνθρακα. Έχουμε πολλά δεδομένα από τότε που μας λένε ότι η κατανάλωση άνθρακα αυξήθηκε εκθετικά. Το ίδιο και με την ψηφιοποίηση. Οι επιχειρήσεις ψηφιοποιούνται, συνεπώς έχουμε ανάγκη από λιγότερο χαρτί, οπότε κόβονται λιγότερα δέντρα, κι έτσι κάνουμε κάποιο καλό στο περιβάλλον και εξοικονομούμε κόστη. Δυστυχώς όμως πάλι γνωρίζουμε ότι η ηλεκτρονική αλληλογραφία σε έναν οργανισμό, αύξησε κατά μέσο όρο 40% την κατανάλωση χαρτιού παρά την ψηφιοποίηση. Οι λόγοι που συμβαίνουν αυτά τα παράδοξα είναι πολλοί. Ένας από τους βασικότερους είναι ότι έχουμε μια οικονομία, η οποία θέλει συνεχώς να μεγενθύνεται, να μεγαλώνει. Μπορούμε να ταξιδέψουμε πιο πολύ τώρα που έχουμε βελτιωμένες ατμομηχανές; Να το κάνουμε. Έτσι αντιδρούμε σε όλα πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα ζήσουμε όλες και όλοι καλύτερα και θα βρούμε το νόημα της ζωής.

Πλάνο Β

Πώς λοιπόν μπορούμε πραγματικά να λύσουμε τα βασικά μας δύο προβλήματα με έναν συμπεριληπτικό και βιώσιμο τρόπο, όχι μόνο για μία χώρα αλλά για όλον τον πλανήτη; Ας ονομάσουμε το πλάνο Β κοσμοτοπικισμό. Το φαινόμενο του κοσμοτοπικισμού ανατρέπει δύο συμβατικές αλήθειες που ισχύουν σήμερα: α) η καινοτομία είναι ένα προϊόν που προέρχεται αποκλειστικά από τον ανταγωνισμό, β) ο άνθρωπος είναι αποκλειστικά ένα εγωιστικό ον, προγραμματισμένο να μεγιστοποιεί το χρηματικό του κέρδος. Αυτές οι παραδοχές διαπνέουν πολλές από τις πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα και καθορίζουν τις ζωές μας. Ο κοσμοτοπικισμός τις ανατρέπει ή από μια άλλη οπτική, τις εμπλουτίζει. Μπορεί ας πούμε οι άνθρωποι να θέλουν να μεγιστοποιούν το κέρδος τους, ανάλογα βέβαια σε τι συνθήκες βρίσκονται, ταυτόχρονα όμως επιθυμούν να συνεργάζονται, να μοιράζονται και να επικοινωνούν. Η καινοτομία πολλές φορές προκύπτει λόγω του ανταγωνισμού, αλλά τις περισσότερες φορές λόγω της συνεργασίας που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων. Πρώτο παράδειγμα του κοσμοτοπικισμού είναι η Wikipedia. Όταν πρωτοξεκίνησε το 2001 ακουγόταν κάτι περίεργο. Μια εγκυκλοπαίδεια που καθένας και καθεμία θα έμπαινε και θα συνεισέφερε ό,τι ήθελε και θα προσφερόταν δωρεάν σε όποιαν/ον ήθελε να διαβάσει ό,τι ήθελε να διαβάσει, χωρίς καμία διάθεση να μεγιστοποιηθεί το κέρδος κανενός, φαινόταν περίεργο. Όμως λειτούργησε, έβγαλε εκτός αγοράς την αντίστοιχη εγκυκλοπαίδεια της Microsoft, την Encarta και την Μπριτάνικα, μετά από περίπου 270 χρόνια, την έθεσε εκτός έντυπης κυκλοφορίας. Τότε αυτό το φαινόμενο θεωρήθηκε ως εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Όσο περνούν τα χρόνια αυτά τα παραδείγματα αυξάνονται. Το ελεύθερο λογισμικό ή λογισμικό ανοιχτού κώδικα: μια από τις εκδόσεις του σήμερα τροφοδοτεί τους 500 πιο δυνατούς υπερυπολογιστές του κόσμου. Δεν υπάρχει συμβόλαιο με μια εταιρεία, ιεραρχία εργασίας κλπ. Αυτό που συμβαίνει στο χώρο του λογισμικού (software) μελετάμε ότι περνά και στο χώρο του υλισμικού (hardware).

Ας δούμε 5 παραδείγματα.

1. Ο κόσμος των προσθετικών. Τα άτομα που έχουν ακρωτηριασμένα μέλη αντιμετωπίζουν πρόβλημα γιατί η αντικατάσταση με προσθετικά μέλη απαιτεί υψηλή τεχνολογία, αισθητήρες, μικροεπεξεργαστές με υψηλή ευαισθησία. Έτσι οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούν καθημερινά γάντζους και αφήνουν για προσθετικά για επίσημες εκδηλώσεις γιατί χαλάνε και είναι πανάκριβα. Έτσι μια ομάδα ερευνητριών/ών από διάφορα μέρη του κόσμου, με έναν παρόμοιο τρόπο όπως η Wikipedia, έφτιαξαν σχέδια και λογισμικό για προσθετικά χέρια. Αυτές τις παραγωγές τις αποκαλούμε “ψηφιακά κοινά“. Η γνώση είναι εδώ ένα κοινό αγαθό. Γιατί; Γιατί με αυτόν τον τρόπο, όποιος/α έχει πρόσβαση σε έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή χαμηλού κόστους μπορεί να κατασκευάσει τοπικά και να προσαρμόσει ένα ρομπτικό χέρι στις ανάγκες που έχει. Open Bionics είναι το όνομα της κατασκευαστικής ομάδας.

2. Οι αγρότες μικρής κλίμακας. Αυτοί αντιμετωπίζουν προβλήματα γιατί οι μεγάλες εταιρείες δεν παράγουν εργαλειομηχανές για τις δικές τους ανάγκες, παράγουν μηχανήματα για αγρότες μεγάλης κλίμακας. Έτσι ένας συνεταιρισμός αγροτών από τη Γαλλία, η L’atelier paysan αποφάσισαν να κατασκευάσουν τα δικά τους μηχανήματα και τα σχέδια των μηχανημάτων θα τα διέθεταν δωρεάν στο διαδίκτυο ως ψηφιακό κοινό. Έτσι οι αγρότες μικρής κλίμακας θα μπορούσαν να τα κατασκευάσουν και να τα προσαρμόσουν στις δικές τους ανάγκες.

3. Οι Τζουμέικερς. Ο δήμος παραχώρησε έναν χώρο στο Καλέντζι στα Τζουμέρκα, τον οποίο μετατρέπουν σε κατασκευαστικό εργαστήριο, προσαρμοσμένο στις τοπικές ανάγκες: μηχανήματα για κοπή ξύλου, σιδήρου, κλπ. Όπως και σε άλλες παρόμοιες κοινότητες ανά τον κόσμο, στο Καλέντζι αναζητούν πρωταρχικά να καταγράψουν τις ανάγκες όσων συμμετέχουν στο εγχείρημα. Στη συνέχεια αναζητούνται οι λύσεις αρχικά στο διαδίκτυο, λύσεις που έχουν καταγραφεί, εφαρμοστεί και διαμοιραστεί από και προς άλλες κοινότητες ως ψηφιακά κοινά με σκοπό την τοπικοποίηση της κατασκευής. Οι Τζουμέικερς έχουν προσαρμόσει τοπικά δι’αφορα εργαλεία, για παράδειγμα αναφέρω ένα τριβείο ρίγανης, το οποίο κέρδισε και ευρωπαϊκό βραβείο σχεδιασμού, που επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα και την λειτουργικότητά του. Οι Τζουμέικερς συμμετέχουν σε ένα παγκόσμιο δίκτυο, μια συνομοσπονδία μικρών εγχειρημάτων, που με το ένα πόδι πατούν στις τοπικές ανάγκες και με το άλλο πόδι στις παγκόσμιες ανάγκες. Σχεδιάζουν παγκόσμια, κατασκευάζουν τοπικά. Αυτό το οικοσύστημα και θέσεις εργασίας δημιουργεί και παραγωγή με νόημα.

4. Ανεμογεννήτριες μικρής κλίμακας. Σε ένα ορεινό χωριό του Νεπάλ ήθελαν να ηλεκτροδοτήσουν μια μικρή κλινική που ήταν εκτός ηλεκτρικού δικτύου. Με την ίδια λογική όπως στα προηγούμενα παραδείγματα, συζητούν τις ανάγκες, βρίσκουν λύσεις, καλούν ομάδες που ειδικεύονται σε τέτοιου είδους ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ανοιχτές και ήπιας κλίμακας), γίνονται εργαστήρια, κατασκευάζεται η ανεμογεννήτρια και ηλεκτροδοτείται η μικρή κλινική, η οποία συντηρείται από τον ντόπιο πληθυσμό. Η ομάδα κατασκευής ονομάζεται νέα γουινέα.

5. Ο πρώτος ανοιχτός δορυφόρος. Δουλεύει και αυτός με την ίδια λογική: παγκόσμιος σχεδιασμός – παγκόσμια γνώση, λογισμικό κλπ και στη συνέχεια τοπικοποιημένη κατασκευή. Αυτόν τον δορυφόρο τον έστειλε η NASA στο διάστημα και είναι κατασκευή της Libre Space Foundation.

Υπάρχουν δεκάδες άλλα εγχειρήματα, για την κατασκευή πιστοποιημένων κατοικιών, τρισδιάστατων εκτυπωτών, κλπ. Τα συγκεκριμένα όμως που προανέφερα προέρχονται από την Ελλάδα ή συμπεριλαμβάνουν Έλληνες και Ελληνίδες. Για παράδειγμα το Libre Space Foundation και η Νέα Γουινέα εδράζονται στη Νέα Μάκρη.

Συνοπτικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι το μοντέλο αυτό έχει στο κέντρο του ψηφιακά κοινά σχεδίων, γνώσης, λογισμικού, που εμπεριέχουν τεχνολογίες οι οποίες επιτρέπουν την τοπικοποιημένη κατασκευή, από κοινόχρηστα μικρά εργοστάσια, που τα διαχειρίζονται είτε συνεταιρισμοί, είτε δήμοι. Οι κατασκευές που προκύπτουν τοπικά προσαρμόζονται και απαντούν στις τοπικές ανάγκες και τις βιοκλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής.

Γιατί ο κοσμοτοπικισμός μπορεί να λύσει την οικολογική κρίση;

Θα παραθέσω τέσσερα επιχειρήματα, για τα οποία δεν έχουν ακόμα αρκετά εμπειρικά δεδομένα, τις παρουσιάζω λοιπόν ως τάσεις.

1. Οι τοπικές κοινότητες σχεδιάζουν για δικό τους όφελος. Δεν ενδιαφέρονται να φτιάξουν ένα μηχάνημα που θα χαλάσει μετά από λίγο και θα χρειαστεί νέα αγορά, καθώς δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον μεγιστοποίησης του κέρδους. Μια κοινότητα το φτιάχνει για δική της χρήση και το μοιράζεται. Οι έξυπνες μηχανές είναι ήδη εδώ και θα καθορίσουν μάλιστα σε μεγάλο βαθμό το είδος και το μέγεθος της παραγωγής. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο σημαντικό είναι η κατασκευή τους να βρίσκεται στο χέρι του αγρότη και της αγρότισσας και της τοπικής κοινότητας.

2. Η τοπικοποίηση της παραγωγής και τα οφέλη αποφυγής μετακίνησης υλών. Καταλαβαίνουμε ότι με αυτόν τον τρόπο υπάρχει μικρότερη ανάγκη για μετακίνηση υλικών από τον ένα τόπο στον πλανήτη μας σε έναν άλλο.

3. Ο διαμερισμός των μέσων παραγωγής. Αντί καθένας/καθεμία να έχει έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή στο γκαράζ του έχουμε ένα μηχάνημα που βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και κάνει την ίδια δουλειά για όλες/ους που τον χρειάζονται.

4. Συμπεριληπτική διακυβέρνηση / συνδιαχείριση. Η κοινή γνώση προσαρμόζεται στην κουλτούρα διαχείρισης του κάθε τόπου. Οι l’atelier paysan στη Γαλλία έχουν συνεταιρισμό, στις ΗΠΑ έχουν ένα δίκτυο αυτόνομων παραγωγών με κοινή πλατφόρμα εργασίας, και αντίστοιχα στην κουλτούρα διακυβέρνησης και συνεργασίας στις άλλες χώρες.

Η απάντηση του Michael Albert

3. Δίκαιη, αταξική αυτοδιαχείριση μέσω διαπραγμάτευσης

Michael Albert, 8 Δεκεμβρίου 2021

Γιάνη, λες πως έχουμε κάποιες διαφορές, πέρα από το ότι και οι δύο απορρίπτουμε τον καπιταλισμό, υποστηρίζοντας κοινά παραγωγής, ευνοώντας τη συμμετοχή στο σχεδιασμό και επιδιώκοντας να αντικαταστήσουμε την «τάξη των συντονιστών». Συμφωνούμε, όμως, πως για να τερματιστεί η κυριαρχία της τάξης των συντονιστών πρέπει να αντικαταστήσουμε τον εταιρικό καταμερισμό εργασίας με ισορροπημένες θέσεις εργασίας που στοχεύουν στην ενδυνάμωση; Συμφωνούμε ότι πρέπει όλοι να αποφασίζουμε για τη ζωή μας μέχρι εκεί που οι επιλογές μας προσκρούουν στις επιλογές των άλλων ανθρώπων, και, από εκεί και πέρα, οι άλλοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα της αυτοδιαχείρισης;

Εκφράζεις ανησυχία, καθότι χρησιμοποιώ τις λέξεις «δίκαιη/ισότιμη» και «διαπραγμάτευση». Ανησυχείς για το ότι αυτές οι λέξεις μπορεί να κρύβουν νέες μορφές κυριαρχίας. Εντούτοις, «δίκαιο» σημαίνει ότι λαμβάνουμε εισόδημα ανάλογα με το πόσο καιρό, πόσο σκληρά και υπό πόσο επαχθείς συνθήκες κάνουμε κοινωνικά χρήσιμη εργασία. Γιατί να σε ανησυχεί αυτό; Το μόνο πράγμα που η δίκαιη αμοιβή έχει κοινό με τις αμοιβές της αγοράς είναι ότι συνιστούν εισόδημα. Αλλά με τις αγορές, παίρνει κανείς αυτό του επιτρέπει η διαπραγματευτική του δύναμη. Με τη δίκαιη αμοιβή, λαμβάνει αυτό που ο ίδιος και οι συνάδελφοί του αποφασίζουν, σύμφωνα με τη διάρκεια, την ένταση και τον κόπο που καταβάλλει.

Και όσον αφορά τη «διαπραγμάτευση», υποθέτω ότι θα συμφωνήσεις πως οποιαδήποτε οικονομία θα περιλαμβάνει, και θα πρέπει να περιλαμβάνει, ανθρώπους που ενεργούν από κοινού με άλλους ανθρώπους. Δεν εξυπακούεται ότι, σε ένα μετακαπιταλισμό που αξίζει να ζει κανείς, ένας εργάτης δεν θα κάνει ή θα πάρει ό,τι επιλέξει μόνος του; Ονομάστε αυτό που κάνουν μαζί εξερεύνηση, συζήτηση ή διαπραγμάτευση, όπως θέλετε. Ποια είναι η εναλλακτική λύση; Ένα άτομο αποφασίζει ή μια μικρή ταξική ομάδα; Ή μήπως ο ανταγωνισμός;

Δεν θέλεις να σου λένε τι να κάνεις. Εντάξει, αλλά το «οι άνθρωποι σου λένε τι να κάνεις» φαίνεται παράξενος τρόπος χαρακτηρισμού αποφάσεων στις οποίες συμμετέχεις και εσύ. Εν πάση περιπτώσει, πιστεύεις ότι θα μπορούσε, ή θα έπρεπε, να υπάρχει μια κοινωνία όπου κάθε άτομο θα αποφάσιζε για τη δική του αμοιβή, τη δική του κατανάλωση και τη δική του εργασία, χωρίς να ενδιαφέρεται για τους συνανθρώπους του;

Λες ότι βρίσκεις ασφυκτική την προοπτική επίτευξης μέσω διαπραγματεύσεων μιας από κοινού κατανόησης του τι πρέπει να γίνει και τι είναι «δίκαιη αμοιβή» για τον καθένα. Στη συμμετοχική οικονομία κανείς δεν σου λέει τι πρέπει να κάνεις και είσαι κομμάτι αυτού που αποφασίζει τι είναι δίκαιη ανταμοιβή. Είσαι μέλος της κοινωνίας, όχι ατομιστικά απόμακρος από αυτήν.

Έχεις μια εργασία. Ας υποθέσουμε ότι το συμβούλιο των εργαζομένων, του οποίου είσαι πλήρες μέλος, αποφασίζει πότε αρχίζει η εργάσιμη ημέρα. Καθορίζει τις ατζέντες των συμβουλίων, καθορίζει τη σύνθεση των ισορροπημένων θέσεων εργασίας και αποφασίζει πώς να κατανείμει το εισόδημα μεταξύ των εργαζομένων σε αυτή τη δουλειά. Ας υποθέσουμε ότι λαμβάνουμε ως δεδομένα την αμοιβαία συμφωνημένη λογική συζήτηση και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων μέσω αυτοδιαχείρισης. Θα ήταν ασφυκτικό αυτό; Για να επιτευχθεί «ένας βαθμός αυτονομίας από τη συλλογικότητα», η συμμετοχική οικονομία καθιστά την ποικιλομορφία πρωταρχική αξία και τονίζει την ανάγκη σεβασμού, ακόμη και διατήρησης, των μειονοτικών θέσεων. Αλλά δεν θα πρέπει ο μετακαπιταλιστικός καταμερισμός της εργασίας, η λήψη αποφάσεων, οι αμοιβές και η κατανομή να παρέχουν όχι μόνο αγαθά και υπηρεσίες, αλλά και αλληλεγγύη, ποικιλομορφία, ισότητα, αυτοδιαχείριση και βιωσιμότητα; Δεν έχουμε διερευνήσει ακόμα πώς μπορούν να συμβούν όλα αυτά, αλλά μπορούμε να συμφωνήσουμε ως προς την αναγκαιότητά τους;

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη

4. Επίπεδη διοίκηση, δημοκρατικός σχεδιασμός και ένα βασικό εισόδημα

Γιάνης Βαρουφάκης, 23 Δεκεμβρίου 2021

Michael: Χαίρομαι που προχωρούμε αργά, αρνούμενοι να θεωρούμε δεδομένους αόριστους όρους όπως «ισότιμο» και «δίκαιο» – όρους μες στους οποίους μπορούν να βρουν καταφύγιο κάθε λογής καταπιέσεις και παραλογισμοί. Πριν προχωρήσω, και για λόγους πλήρους διαφάνειας, επίτρεψέ μου να δηλώσω για την ιστορία ότι από νεαρή ηλικία και μέχρι σήμερα συμμερίζομαι την απόρριψη από τον Καρλ Μαρξ της ισοτιμίας (ως έννοιας της αστικής τάξης), όπως και τη δυσανεξία του να ορίσει την ελευθερία ως το δικαίωμα να κάνεις ελεύθερες επιλογές εφόσον αυτές δεν προσκρούουν σε επιλογές άλλων.

Έτσι, όταν με ρωτάς αν συμφωνούμε «…ότι όλοι πρέπει να αποφασίζουμε για τη ζωή μας μέχρι εκεί που οι επιλογές μας προσκρούουν στις επιλογές των άλλων, και, από εκεί και πέρα, οι άλλοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα της αυτοδιαχείρισης», η απάντησή μου είναι: Ασφαλώς όχι. Η αλληλεξάρτηση είναι δεδομένη σε κάθε κοινωνικό δίκτυο. Έτσι, σύμφωνα με τον δικό σου ορισμό για την ελευθερία, ο κάθε Τομ και Ντικ έχει το δικαίωμα να ωρύεται ότι οι επιλογές της Χάριετ κατά κάποιο τρόπο προσκρούουν στις δικές τους. Ποιος πρέπει να αποφανθεί τότε; Ο Τομ και ο Ντικ, απλώς και μόνο επειδή είναι πλειοψηφία (η οποιαδήποτε πλειοψηφία, εν προκειμένω); Αυτό είναι απαράδεκτο.

Με ρωτάς γιατί με ανησυχεί ο ορισμός σου για τo τι είναι δίκαιο/ισότιμο: «…Δίκαιο σημαίνει ότι λαμβάνουμε εισόδημα ανάλογα με το πόσο καιρό, πόσο σκληρά και υπό πόσο επαχθείς συνθήκες κάνουμε κοινωνικά χρήσιμη εργασία». Η απάντηση είναι: Επειδή φρίττω όταν προσπαθώ να φανταστώ ποιος θα αποφασίζει τι συνιστά «κοινωνικά χρήσιμη εργασία». Τι θα συμβεί αν η Χάριετ θέλει απεγνωσμένα να εργαστεί σε κάποιο νέο πρότζεκτ, το οποίο κατά τον Τομ και τον Ντικ είναι «κοινωνικά άχρηστο»; Ή, ποιος είναι αρμόδιος να ποσοτικοποιήσει πόσο δύσκολη ή επαχθής είναι μια συγκεκριμένη δουλειά; Η πλειοψηφία, πάλι; Μόνο και μόνο γράφοντας αυτές τις λέξεις, νιώθω έναν κόμπο στον λαιμό.

Ρωτάς: «Συμφωνούμε πως για να τερματιστεί η κυριαρχία της τάξης των συντονιστών πρέπει να αντικαταστήσουμε τον εταιρικό καταμερισμό εργασίας με ισορροπημένες θέσεις εργασίας που στοχεύουν στην ενδυνάμωση;» Φυσικά και συμφωνούμε. Όμως, ποιος είναι αρμόδιος να αποφασίσει την εργασιακή ισορροπία που απαιτείται για την ενδυνάμωση της Χάριετ; Η απάντησή μου είναι: Η Χάριετ. Κανείς άλλος. Ούτε ο Τομ, ούτε ο Ντικ. Κανένα συμβούλιο εργαζομένων δεν θα έπρεπε να υποδεικνύει στη Χάριετ τι είναι καλό για εκείνη, πόσο μάλλον να αποφασίζει για λογαριασμό της. Ασφαλώς, μπορούν να το κουβεντιάσουν στη συνέλευση, στο εταιρικό ενδοδίκτυο, σε τηλεδιασκέψεις κάθε είδους κ.ο.κ. Όμως, δεν θα πρόκειται για αυτοδιαχείριση, εκτός κι αν η Χάριετ αποφασίζει η ίδια για το τι θα κάνει.

Φυσικά, το ερώτημα που τίθεται τότε είναι: Πώς θα γίνονται τα πράγματα που πρέπει να γίνουν; Έχω συγκεκριμένες ιδέες για το πώς απαντιέται αυτή η καθ’ όλα σημαντική ερώτηση. Όμως, στο πνεύμα της σταδιακής προσέγγισης αυτής της συζήτησης, θα ξεκινήσω παραθέτοντας πέντε βασικές αρχές που πρέπει να τηρούν οι επιχειρήσεις:

Αυθεντική αυτοδιαχείριση: Οι συμμετέχοντες (δηλαδή οι εργαζόμενοι-συνιδιοκτήτες) πρέπει να είναι ελεύθεροι να προσχωρούν κατά βούληση σε ομάδες εργασίας εντός της επιχείρησης – ή να τις εγκαταλείπουν – καθώς και να αναλαμβάνουν εγχειρήματα χωρίς την άδεια κανενός.

Δημοκρατική πρόσληψη και απόλυση: Το ποιος εισέρχεται στην επιχείρηση, όπως και το ποιος απολύεται, πρέπει να καθορίζεται από μια δημοκρατική διαδικασία (Σημ. Το δικαίωμα της συλλογικότητας να απολύει έναν συμμετέχοντα, ως απαραίτητο αντίβαρο στην αυθεντική αυτοδιάθεση).

Ένα βασικό εισόδημα για όλους και όλες: Χωρίς ένα επαρκές βασικό εισόδημα, η απόλυση μιας συμμετέχουσας σημαίνει ότι τίθεται σε κίνδυνο η ικανότητά της να ζήσει. Κάτι τέτοιο θα παρείχε υπερβολική εξουσία στην πλειοψηφία (εντός της επιχείρησης), ενώ την ίδια στιγμή θα καθιστούσε πιο δύσκολη την απόλυση κάποιου που θα έπρεπε να απολυθεί.

Δημοκρατική κατανομή πόρων: Η συλλογικότητα αποφασίζει πόσος είναι ο βασικός μισθός, πόσα θα δαπανά σε υποδομές (συμπεριλαμβανομένης της Ε&Α), το πολυετές πρόγραμμα της επιχείρησης και, τέλος, πόσα θα διαθέτει σε ετήσια μπόνους (που θα διανέμονται με μια δημοκρατικά συμφωνημένη διαδικασία).

Οι σκέψεις σου;

Η συζήτηση μεταξύ Michael Albert και Γιάνη Βαρουφάκη συνεχίζεται: περισσότερα σύντομα εδώ.

Παρακολουθήστε το επεισόδιο του DiEM TV για το mέta, το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, και τις δράσεις μας μέχρι τώρα (ελληνικοί υπότιτλοι):

Ο Michael Albert και ο Γιάνης Βαρουφάκης, μέλη του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta, συμμετέχουν σε έναν διάλογο σε συνέχειες με θέμα το πώς θα έμοιαζε ένας μετακαπιταλισμός για τον οποίο αξίζει να αγωνιστεί κανείς. Αυτή είναι η πρώτη τους ανταλλαγή απόψεων: θα ακολουθήσουν προσεχώς κι άλλες.

Η πρώτη σημείωση του Michael Albert

1. Ένα Συμμετοχικό Μετακαπιταλιστικό Όραμα

Michael Albert, 30 Οκτωβρίου 2021

Για μένα, οι θεσμοί που ορίζουν τον καπιταλισμό είναι η ατομική ιδιοκτησία των παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων, ο αυταρχικός έλεγχος των χώρων εργασίας, η παραγωγή με σκοπό το κέρδος, ο εταιρικός καταμερισμός της εργασίας, όπου υπάλληλοι με πλεονέκτημα ισχύος κυριαρχούν επί ανίσχυρων υπαλλήλων, η ανταμοιβή της ιδιοκτησίας, της ισχύος, και/ή της παραγωγής, καθώς και η κατανομή με βάση την αγορά ή/και τον κεντρικό σχεδιασμό.

Στα μάτια μου, αυτοί οι καπιταλιστικοί θεσμοί παράγουν μια αισχρή ανισότητα, μια άθλια αντικοινωνικότητα και αναξιοπρέπεια που συντρίβει τις ψυχές των ανθρώπων. Οι θεσμοί αυτοί επιβάλλουν την αποβλάκωση, την εκμηδένιση της ενσυναίσθησης, τη στρέβλωση της δημοκρατίας και οικονομικές συνθήκες μιας λεηλασίας του πλανήτη.

Κατά τη γνώμη μου, όλα αυτά θέτουν ένα πρωταρχικό ερώτημα. Ποια νέα μετακαπιταλιστικά οικονομικά χαρακτηριστικά είναι απαραίτητα για να διασφαλίσουμε ότι οι μελλοντικοί μας εαυτοί θα καθορίζουν ελεύθερα τις λεπτομέρειες της ζωής τους, με αξιοπρέπεια, ισότητα και κοινωνική αλληλεγγύη;

Ιδού τα καθοριστικά χαρακτηριστικά που προτείνει η συμμετοχική οικονομία:

• Μια νέα αντίληψη για τους φυσικούς και κατασκευασμένους χώρους εργασίας, τα εργαλεία και τους πόρους που χρησιμοποιούμε για την παραγωγή των αγαθών και των υπηρεσιών της κοινωνίας. Την ονομάζουμε «παραγωγικά κοινά» και προτείνουμε αυτή να αντικαταστήσει την ατομική ιδιοκτησία των παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων.

• Συμβούλια χώρων εργασίας και γειτονιάς των εργαζομένων και των καταναλωτών (και κλαδικές και περιφερειακές ομοσπονδίες συμβουλίων) που θα χρησιμοποιούμε για να δώσουμε σε όλους/όλες τον λόγο σχετικά με τις οικονομικές αποφάσεις ανάλογα με το βαθμό που αυτές οι αποφάσεις θα τους/τις επηρεάσουν. Αυτό το ονομάζουμε «συμβουλιακή αυτοδιαχείριση» και το προτείνουμε για να αντικαταστήσει τον αυταρχικό έλεγχο της παραγωγής και της κατανάλωσης.

• Εργασίες που συνίστανται σε καθήκοντα που όλα μαζί παρέχουν σε κάθε εργαζόμενο ένα διαχειρίσιμο μείγμα ευθυνών, οι οποίες, με την καθημερινή διεκπεραίωσή τους, διαμορφώνουν ένα «αποτέλεσμα μέσης ενδυνάμωσης» (average empowerment effects). Ονομάζουμε αυτό το μείγμα «ισορροπημένα πλέγματα εργασίας» (balanced job complexes) και το προτείνουμε για να αντικαταστήσει έναν εταιρικό καταμερισμό εργασίας, που εξυψώνει μια τάξη ενδυναμωμένων στελεχών εις βάρος μιας αποδυναμωμένης εργατικής τάξης.

• Δίκαιη αμοιβή ανάλογα με το πόσο δούλεψες, πόσο σκληρά, και πόσο επαχθώς, κατά την κοινωνικά αποτιμώμενη εργασία. Την ονομάζουμε αυτή «δίκαιη αμοιβή» και την προτείνουμε για να αντικαταστήσει την ανταμοιβή της περιουσίας, ισχύος ή/και παραγόμενου προϊόντος.

• Αποκεντρωμένη συνεταιριστική αυτοδιαχειριζόμενη διαπραγμάτευση της παραγωγής και κατανάλωσης υπό το πρίσμα του προσωπικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού κόστους και οφέλους. Αυτό το ονομάζουμε «συμμετοχικό σχεδιασμό» και το προτείνουμε για να αντικαταστήσει τις αγορές ή/και τον κεντρικό σχεδιασμό.

Οι υποστηρικτές αυτών των θέσεων, συμπεριλαμβανομένου εμού, ισχυρίζονται ότι αυτοί οι πέντε θεσμικοί στόχοι, τους οποίους φυσικά αναμένουμε να τους δούμε να βελτιώνονται από τη μελλοντική εμπειρία και να επαυξάνονται με διαφορετικές πολιτικές και χαρακτηριστικά που θα προκύψουν από τη μελλοντική πρακτική, μπορούν όλοι μαζί να δημιουργήσουν μια αταξική, αυτοδιαχειριζόμενη, βιώσιμη, ακόμη και μια «αισθητική», μετακαπιταλιστική οικονομία που θα εξυπηρετεί την πλήρωση και την ανάπτυξη όλων των ανθρώπων.

Μερικοί υποστηρικτές το αποκαλούν όλο αυτό «συμμετοχική οικονομία». Κάποιοι το αποκαλούν «συμμετοχικό σοσιαλισμό». Αλλά όλοι οι υποστηρικτές , συμπεριλαμβανομένου εμού, ισχυρίζονται ότι αυτοί οι πέντε προτεινόμενοι καθοριστικοί θεσμοί μπορούν, όλοι μαζί, να χρησιμεύσουν ως μια ευέλικτη οραματική σκαλωσιά, που μπορούμε να βελτιώνουμε και να χτίζουμε διαρκώς, για να μπορέσουμε να διασχίσουμε το δρόμο για να κατακτήσουμε ένα μετακαπιταλιστικό οικονομικό όραμα. Επιπλέον, ισχυριζόμαστε ότι ένα τέτοιο συμμετοχικό όραμα μπορεί να εμπνεύσει την ελπίδα και να συντηρήσει τη στράτευση. Μπορεί όλο αυτό να προσφέρει τον προσανατολισμό που θα μας βοηθήσει να φυτέψουμε τους σπόρους του μέλλοντος στο παρόν, να αποσπάσουμε άμεσες νίκες με μη ρεφορμιστικούς τρόπους και να διασχίσουμε μια διαδρομή των αλλαγών που θα μας οδηγήσουν εκεί που επιθυμούμε να φτάσουμε.

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη

2. Θέλουμε πραγματικά οι διαπραγματεύσεις να αντικαταστήσουν τις αγορές και τις ιεραρχίες;

Γιάνης Βαρουφάκης, 4 Δεκεμβρίου 2021

Στην καρδιά ενός άκαρδου (και ξεχωριστά παράλογου) καπιταλιστικού κόσμου βρίσκεται η περίεργη ιδέα ότι η συντριπτική πλειοψηφία που εργάζεται στις επιχειρήσεις δεν τις κατέχει ιδιοκτησιακά, ενώ η μικροσκοπική μειοψηφία που τις κατέχει μπορεί, όχι μόνο να μη δουλεύει σε αυτές, αλλά πολύ απλά να μην ξέρει καν πού βρίσκονται. Αυτή η χονδροειδής ασυμμετρία είναι η πηγή της υπέρογκης ισχύος στα χέρια των λίγων που καταστρέφει τις ζωές των πολλών, καθώς και αυτή του πλανήτη. Και δεν είναι μόνο θέμα αδικίας. Είναι περισσότερο θέμα γενικευμένης αλλοτρίωσης, καθώς ακόμη και οι καπιταλιστές είναι καταδικασμένοι να ζουν σαν θλιμμένα καθάρματα που μοιάζουν με ινδικά χοιρίδια που τρέχουν όλο και πιο γρήγορα σε ένα διάδρομο, χωρίς να πηγαίνουν πουθενά.

Επομένως, είναι μεγάλη ανακούφιση που, εδώ, δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω για την ανάγκη τερματισμού του καπιταλισμού: που ο Μάικλ και εγώ ξεκινούμε από μια κοινή πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός πρέπει να τελειώσει, για να συζητήσουμε το είδος του εφικτού μετακαπιταλισμού που θέλουμε.

Ο Μάικλ εντοπίζει την πηγή της ανελευθερίας, της ανισότητας και της αναποτελεσματικότητας στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, η οποία βρίσκεται πίσω από την ανάδειξη του κέρδους ως μοναδικού κινήτρου και η οποία γεννά τον καταμερισμό εργασίας που συνθλίβει τις ψυχές των ανθρώπων μέσα σε μια επιχείρηση καθώς και μέσα στην κοινωνία γενικότερα. Ακριβώς έτσι! Έχει επίσης δίκιο να προτείνει τα «παραγωγικά κοινά» και να επισημαίνει την σημασία ενός αποκεντρωμένου συστήματος λήψης αποφάσεων (που εκτείνεται πέρα από τον χώρο εργασίας στην κοινότητα, την γειτονιά κ.λπ.). Τέλος, συμφωνώ ολόψυχα με την αρχή του συμμετοχικού σχεδιασμού που θα αντικαταστήσει την εξουσία των αφεντικών, (καπιταλιστών ή οποιουδήποτε τύπου «συντονιστικής τάξης»,) να αποφασίζουν «ποιος κάνει τι σε ποιον» – για να παραθέσω τα περίφημα λόγια του Λένιν.

Εδώ όμως αρχίζουν οι διαφορές μας. Ο Μάικλ χρησιμοποιεί δύο λέξεις που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στο μυαλό μου: «δίκαιη», την οποία λέξη συνδέει με την αμοιβή της εργασίας (ειδικά για άσχημες ή βρώμικες δουλειές), και «διαπραγμάτευση», την οποία λέξη προτείνει ως βάση, ώστε οι καταναλωτές και οι παραγωγοί να αποφασίζουν, από κοινού, τι πρέπει να παραχθεί και σε ποια ποιότητα/ποσότητα. Ο συναγερμός μου οφείλεται σε μια βαθιά πεποίθηση ότι και οι δύο λέξεις είναι προβατόσχημοι λύκοι, κρύβοντας την προοπτική νέων μορφών κυριαρχίας και καταπίεσης.

Πάρτε το «δίκαιο». Ποιος αποφασίζει τι είναι δίκαιο για να πληρώσεις κάποιον/α να κατέβει στους υπονόμους να τους συντηρήσει; Υποθέτω ότι η απάντηση είναι: η συλλογικότητα. Έχει άραγε η συλλογικότητα το δικαίωμα να ορίσει ότι πρέπει να κατεβείτε στους υπονόμους με αυτόν τον μισθό χωρίς τη συγκατάθεσή σας; Ελπίζω όχι. Αλλά, εάν απαιτείται η συγκατάθεσή σας, τότε ο καθορισμός των μισθών δεν διαφέρει πολύ από έναν μηχανισμό της αγοράς, όπου η συλλογικότητα είναι ο εργοδότης σας.

Πάρτε τη «διαπραγμάτευση». Αυτή συνεπάγεται συναίνεση. Πράγμα που συνεπάγεται τεράστια κοινωνική πίεση σε έναν έχοντα άλλη άποψη να προσχωρήσει στην άποψη της πλειοψηφίας, π.χ., στην απόρριψη μιας παράξενης αλλά δυνητικά υπέροχης ιδέας που η πλειοψηφία δεν μπορεί να αντιληφθεί.

Προσωπικά μιλώντας, βρίσκω ασφυκτική την προοπτική να πρέπει να καταλήξω μέσω διαπραγματεύσεων σε μια κοινή αντίληψη για το τι πρέπει να κάνω και ποια είναι η δίκαιη ανταμοιβή για να το κάνω.

Πριν προτείνω μια εναλλακτική λύση στις διαπραγματεύσεις, ένιωσα την ανάγκη να εκφράσω, από νωρίς, αυτό το αίσθημα ασφυξίας. Και να ρωτήσουμε τους αναγνώστες μας: Είμαι άραγε ο μόνος που νιώθει ότι η αυθεντική ελευθερία απαιτεί όχι μόνο το τέλος του καπιταλισμού αλλά και έναν βαθμό αυτονομίας από τη συλλογικότητα;

Η απάντηση του Michael Albert

3. Δίκαιη, αταξική αυτοδιαχείριση μέσω διαπραγμάτευσης

Michael Albert, 8 Δεκεμβρίου 2021

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη

4. Επίπεδη διοίκηση, δημοκρατικός σχεδιασμός και ένα βασικό εισόδημα

Γιάνης Βαρουφάκης, 23 Δεκεμβρίου 2021

Οι σκέψεις σου;

Η απάντηση του Michael Albert

5. Η ελευθερία σου είναι προϋπόθεση της δικής μου ελευθερίας, και το αντίστροφο

Michael Albert, 27 Δεκεμβρίου 2021

Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη

6. Πέντε προϋποθέσεις για ένα δημοκρατικό εργασιακό περιβάλλον

Γιάνης Βαρουφάκης, 24 Ιανουαρίου 2022

i. Δημοκρατικός σχεδιασμός

ii. Αυτονομία

iii. Αμοιβή

iv. Το δικαίωμα στην παραίτηση – και το δικαίωμα σε ένα βασικό εισόδημα

v. Tο δικαίωμα στην απόλυση – και το δικαίωμα σε ένα βασικό εισόδημα

Ο λόγος σε σένα.

Η απάντηση του Michael Albert

7. Τα συστατικά στοιχεία του μετακαπιταλισμού

Michael Albert, 29 Ιανουαρίου 2022

Γιάνη: Δεν νομίζω ότι έχουμε εξαντλήσει τη μεταξύ μας συζήτηση για την αυτοδιαχείριση ή για το αν ο καθένας πρέπει να είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει. Λες ότι «φοβάσαι» την «τυραννία της πλειοψηφίας». Εγώ προτείνω να αποτρέψουμε, μέσω θεσμών αυτοδιαχείρισης, την τυραννία που μπορούν να επιβάλλουν διάφορες μειοψηφίες, δομές ή πλειοψηφίες. Ρωτάς: «Μπορούμε να καταστήσουμε τη δημοκρατία στους εργασιακoύς χώρους συμβατή με έναν βαθμό αυτονομίας του ατόμου από τη γνώμη της πλειοψηφίας;» Εγώ ρωτώ: «Ποιοι θεσμοί μπορούν να διευκολύνουν την ενημερωμένη, αυτοδιαχειριζόμενη, αταξική λήψη αποφάσεων, καθώς και την αλληλεγγύη και την αυτονομία;» Απαντώ προτείνοντας τα εξής:

Ένα κοινό των μέσων παραγωγής, για την εξάλειψη της κυριαρχίας των καπιταλιστών.
Αυτοδιαχειριζόμενα συμβούλια εργαζομένων και καταναλωτών, για την εξάλειψη της κυριαρχίας τής τάξης των συντονιστών.
Έναν συμμετοχικό καταμερισμό εργασίας, ενόψει της συνολικής αυτοδιαχείρισης.
Αμοιβή ανάλογη με τη διάρκεια, την ένταση και την προσωπική επιβάρυνση της κοινωνικά επωφελούς εργασίας, για την επίτευξη ισότητας.
Και συμμετοχικό σχεδιασμό, ώστε η κατανομή να γίνεται με γνώμονα την ευημερία.

Ισχυρίζομαι ότι αυτοί οι πυλώνες συνιστούν ένα θεσμικό πλαίσιο, που μπορεί να εμπλουτιστεί από αντικαπιταλιστές ποικιλοτρόπως, με βάση την εμπειρία και τις εκάστοτε περιστάσεις.

Στον «δημοκρατικό σχεδιασμό» που περιγράφεις, οι εργαζόμενοι προτείνουν δραστηριότητες για τους χώρους εργασίας τους. Καλωσορίζω τα συγκεκριμένα βήματα που προτείνεις, ως πιθανούς ενδιάμεσους στόχους προς έναν μετακαπιταλισμό. Συμφωνώ ότι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε κάποιους χώρους εργασίας στο πλαίσιο της συμμετοχικής οικονομίας, στους οποίους ο συμμετοχικός σχεδιασμός θα προέβλεπε να λαμβάνονται υπόψη τόσο οι συνέπειες σε άλλους εργασιακούς χώρους και καταναλωτές, όσο και οι επιθυμίες των δύο τελευταίων. Ωστόσο, χωρίς αυτή την προσθήκη, δεν βλέπω πώς οι εργαζόμενοί σου θα μπορούσαν να εναρμονίσουν τις προτάσεις τους με τις προτάσεις άλλων εντός της οικονομίας. Αν, αντιθέτως, επιδίωκαν αυτή την εναρμόνιση μέσω αγορών ή κεντρικού σχεδιασμού, θα υφίσταντο τρομερούς περιορισμούς και πιέσεις.

Όσον αφορά την «αυτονομία», προτείνεις κάθε εργασιακή ομάδα να κάνει ό,τι η ίδια θεωρεί κατάλληλο, χωρίς περιορισμούς. Ασφαλώς, όμως, οι ενέργειες κάθε ομάδας και κάθε εργασιακού χώρου πρέπει να εναρμονίζονται με όσα κάνουν άλλες ομάδες και άλλοι εργασιακοί χώροι. Εγώ προτείνω τον συμμετοχικό σχεδιασμό για την παροχή της αναγκαίας πληροφόρησης και του απαραίτητου πλαισίου για την επίτευξη αυτού του αποτελέσματος.

Όσον αφορά την αμοιβή, προτείνεις βήματα που θα μπορούσαν να επιλέξουν οι εργαζόμενοι εν μέσω μιας μετάβασης και που θα μπορούσε να επιλέξει και κάποιος χώρος εργασίας στο πλαίσιο της συμμετοχικής οικονομίας, καίτοι βεβαίως άλλοι χώροι μπορεί εύλογα να επιλέξουν άλλα βήματα. Δεν συμφωνείς, όμως, ότι η επιβράβευση του ταλέντου ή της διαπραγματευτικής δύναμης δεν θα προσέφερε ούτε οικονομικό ούτε ηθικό όφελος και θα προκαλούσε μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες; Επιπλέον, δεν οφείλουμε να εξηγήσουμε πώς προκύπτει το συνολικό εισόδημα που οι εργαζόμενοι σε μια εταιρεία μπορούν να διανείμουν αναμεταξύ τους; Σε μια συμμετοχική οικονομία, το διαθέσιμο συνολικό ποσό θα αντικατοπτρίζει με δίκαιο τρόπο τη διάρκεια, την ένταση και την επιβάρυνση του συνόλου της κοινωνικά ωφέλιμης εργασίας που εκτελείται σε έναν εργασιακό χώρο. Συμφωνείς με αυτό, ή προτείνεις η αμοιβή να καθορίζεται σε διαφορετική βάση;

Η συμμετοχική οικονομία βεβαίως συμφωνεί μαζί σου ότι κάποιος που παραιτείται από έναν χώρο εργασίας έχει δικαίωμα να λαμβάνει ένα μέσο εισόδημα κατά τη διάρκεια της μετάβασης σε άλλη δουλειά. Ομοίως, φυσικά, μέσο εισόδημα θα πρέπει να λαμβάνει και όποιος δεν μπορεί να δουλέψει, ενώ όλοι πρέπει να λαμβάνουν δωρεάν ιατρικά και άλλα αγαθά που έχουν συμφωνηθεί. Συμφωνούμε και στο ότι τα συμβούλια εργαζομένων μπορούν να απολύουν υπαλλήλους όταν υπάρχει σοβαρός λόγος, αλλά δεν θα έπρεπε η συνεννόηση και η πρόληψη να εξαλείφουν στις περισσότερες περιπτώσεις την ανάγκη για παραίτηση ή απόλυση;

Η συζήτηση μεταξύ Michael Albert και Γιάνη Βαρουφάκη συνεχίζεται: περισσότερα σύντομα εδώ.

Τη Δευτέρα 18 Οκτωβρίου 2021 στον Κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ, το mέta, το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, διοργάνωσε συζήτηση για την «Αλλαγή» που σημειώθηκε πριν από ακριβώς 40 χρόνια, στις 18 Οκτωβρίου του 1981 (μόλις 7 έτη μετά την πρώτη εμφάνιση του συνθήματος «Στις 18, Σοσιαλισμό!»), τα μεθεόρτιά της και τον εκφυλισμό των αιτημάτων της.

Δημοσιεύουμε τη βιντεοσκόπηση της εκδήλωσης σε μια ιδιαίτερα… επίκαιρη συγκυρία.

Ομιλητές:

— Γιάννης Μαυρής, δρ. Πολιτικής Επιστήμης, ιδρυτής Public Issue [στο 05:07]

— Σίσσυ Βελισσαρίου, καθηγήτρια ΕΚΠΑ, αντιπρόεδρος mέta, μέλος Π.Γ. ΜέΡΑ25 [στο 28:13].

— Βασίλης Ασημακόπουλος, δικηγόρος, δρ. Πολιτικής Κοινωνιολογίας, διδάσκων ΔΠΘ [στο 52:15].

— Χρύσανθος Τάσσης, λέκτορας Πολιτικής Κοινωνιολογίας ΔΠΘ [στο 1:15:45].

Συντονίζει η Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου, δημοσιογράφος της ερευνητικής ομάδας The Manifold.

Ηχογραφημένη παρέμβαση από τον αγωνιστή και συγγραφέα Μίμη Λιβιεράτο [στο 1:37:15].

— Καταληκτήρια παρέμβαση από τον Γιάνη Βαρουφάκη, Γραμματέα του ΜέΡΑ25 [στο 2:34:29].

Η «Αλλαγή» που σημειώθηκε πριν από ακριβώς 40 χρόνια, στις 18 Οκτωβρίου του 1981 (μόλις 7 έτη μετά την πρώτη εμφάνιση του συνθήματος «Στις 18, Σοσιαλισμό!») υπήρξε το γεγονός που σημάδεψε όσο λίγα την Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, εξασφαλίζοντας για πρώτη φορά ομαλή δημοκρατική εναλλαγή, φέρνοντας στο προσκήνιο κοινωνικές δυνάμεις έως τότε παραγκωνισμένες και δρομολογώντας μεταρρυθμίσεις και κινήσεις αναδιανομής προ πολλού αναγκαίες. Τα όρια, οι αντιφάσεις, η ενσωμάτωση και ο κατοπινός εκφυλισμός του ΠΑΣΟΚ (διαδρομή που πάντως υπήρξε λιγότερο σύντομη από την αντίστοιχη του ΣΥΡΙΖΑ), και εντέλει ο πραγματικός του θάνατος στην εποχή των μνημονίων δεν αναιρούν την ανάγκη να αναστοχαστούμε συνολικά την μεταπολιτευτική περίοδο, να αναλογισθούμε την επικαιρότητα των διεκδικήσεων για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία και κοινωνική δικαιοσύνη και βεβαίως να αναμετρηθούμε στις σημερινές τόσο διαφορετικές συνθήκες με το ερώτημα της διεκδίκησης του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, που έθετε στις αρχές της μεταπολίτευσης ένα διαρκώς διευρυνόμενο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Ιδίως η αρχική εμφάνιση του ΠΑΣΟΚ, και μάλιστα με διαδικασίες αυτοοργάνωσης, αποτελεί τμήμα μιας ριζοσπαστικής στην αντιφατικότητά της μεταπολιτευτικής ιστορίας, η οποία δεν μπορεί να παραδοθεί στην λήθη, την γραφικοποίηση ή την δαιμονοποίηση του «λαϊκισμού», παρά μας αφορά ως πηγή θετικών και ακόμα περισσότερο αρνητικών συμπερασμάτων για τις στρατηγικές μας αναζητήσεις.

Εμείς θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και να πιστεύουμε, γιατί πια, ο αγώνας του Παλαιστινιακού λαού δεν αφορά μόνο τους Παλαιστινίους. Αφορά κάθε ελεύθερο άνθρωπο πάνω στον πλανήτη. Θα συνεχίσουμε, γιατί αρνούμαστε να γίνει κανονικότητα η επιβολή και η επιβουλή του ισχυρού πάνω στον καθένα μας. Γιατί αρνούμαστε να αποδεχθούμε σαν οριστικό αυτόν τον κόσμο, γιατί μας συνεπαίρνουν ακόμα τα λόγια του ποιητή. «Αξίζει φίλε να υπάρχεις για ένα όνειρο, κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει».

Με τα λόγια αυτά η αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, βουλεύτρια του ΜέΡΑ25, πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ και τιμής ένεκεν Παλαιστίνια πολίτης, Σοφία Σακοράφα συμπύκνωσε τα κίνητρα όσων βρέθηκαν την περασμένη Κυριακή και Δευτέρα στον κινηματογράφο «Αθηνά», στο Χαλάνδρι, για το μίνι-φεστιβάλ Στον καθρέφτη της Παλαιστίνης που συνδιοργάνωσαν το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού (mέta) και ο πρέσβυς του Κράτους της Παλαιστίνης στην Ελλάδα, Μαρουάν Τουμπάσι, με τη στήριξη του Δήμου Χαλανδρίου, επ’ αφορμή της Διεθνούς Ημέρας Αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό Λαό.

Στον δικό του, συγκινησιακά φορτισμένο χαιρετισμό, καθώς επίκειται τοποθέτησή του σε νέα καθήκοντα, ο πρέσβυς Τουμπάσι στάθηκε στις εκδηλώσεις αλληλεγγύης που προσέλαβε από τον ελληνικό λαό κατά την εδώ θητεία του και δεσμεύθηκε να επανέρχεται συχνά, υπό οποιαδήποτε ιδιότητα, στη χώρα μας.

Από την πλευρά του ο δήμαρχος Χαλανδρίου Σίμος Ρούσσος υπενθύμισε ότι η πόλη του έχει αδελφοποιηθεί με την Νάμπλους της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη και ότι Χαλανδραίοι δημότες έχουν συμμετάσχει αποφασιστικά σε κινήσεις για τα δίκαια του παλαιστινιακού λαού, συμπεριλαμβανομένης της αιματοβαμμένης αποστολής του Στολίσκου Ελευθερίας το 2010.

Η εικαστικός και πρόεδρος του Δ.Σ. του mέta Δανάη Στράτου εξήγησε το σκεπτικό της διοργάνωσης που με τη διπλή γλώσσα της τέχνης και του πολιτικού επιχειρήματος επιχειρεί να αναδείξει το παλαιστινιακό ζήτημα ως κεντρικό κόμβο του δυστοπικού κόσμου που ζούμε. Σε εικονογράφηση αυτής της λογικής προβλήθηκε στο πλαίσιο του διημέρου και το έργο της The Globalising Wall (2012), οπτική εγκατάσταση βασισμένη σε κείμενο του Γιάνη Βαρουφάκη, με εικόνες διαχωρισμού και αποκλεισμού από την Παλαιστίνη, την Κύπρο, το Κόσοβο, την Βόρεια Ιρλανδία, την Αιθιοπία, το Κασμίρ και τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού.

Στην εκδήλωση παρέστησαν ο γραμματέας του ΜέΡΑ25 Γιάνης Βαρουφάκης, οι πρέσβεις της Βενεζουέλας, της Ιορδανίας, του Μαρόκου, της Σαουδικής Αραβίας και του Σουδάν, ο πρόξενος της Αιγύπτου, ο δήμαρχος Σαρωνικού και πλήθος ευαισθητοποιημένων πολιτών, ενώ η πρώτη βραδιά του διημέρου έκλεισε με ήχους της ανατολικής Μεσογείου από τον Αλέκο Βρέτο στο ούτι και την Αθηνά Κουκή στο κανονάκι.

Στον πυρήνα του φεστιβάλ βρέθηκε η προβολή τριών ντοκυμανταίρ μικρού έως μεγάλου μήκους, παρουσία των δημιουργών.

Η ταινία “Liwan: A history of Cultural Resistance” (2021), πρώτη κινηματογραφική δουλειά της Ελληνο-Παλαιστίνιας εικαστικού και μέλους της ομάδας του mέta Ντόρις Χακίμ αποτυπώνειm με αφορμή την ιστορία ενός πολιτιστικού κέντρου στην παλαιά πόλη της Ναζαρέτ. την διαπλοκή των εθνοτικών διακρίσεων με την gentrification, αλλά και τις αντιστάσεις που αυτή γεννά.

Η “Roshmia” (2015) του προερχόμενου από τα Υψώματα του Γκολάν δημοσιογράφου και κινηματογραφιστή Salim Abu Jamal μετατρέπει την υπό κατεδάφιση παράγκα ενός ηλικιωμένου ζεύγους Παλαιστινίων στα περίχωρα της Χάιφα και τις συγκρούσεις τους με τον ισραηλινό κρατικό μηχανισμό και μεταξύ τους σε μια ισχυρή συμπύκνωση του μεσανατολικού προβλήματος, της οικολογικής του διάστασης, αλλά και των παλαιστινιακών αντιφάσεων.

H “Enquête personnelle” (2002) της γεννημένης στη Ναζαρέτ και εγκατεστημένης στο Παρίσι Ula Tabari με το πρόσχημα της αυτοβιογραφικής αναζήτησης εστιάζει στο ερώτημα των παραπλανητικώς αποκαλούμενων “Ισραηλινών Αράβων”, δίνοντας εντέλει τον λόγο στον καταλυτικό λόγο των μικρών παιδιών.

Η ζωηρή συζήτηση των δημιουργών με το κοινό έδωσε την ευκαιρία να φωτιστούν λιγότερο γνωστές πλευρές του παλαιστινιακού ζητήματος, όπως η περίπλοκη θέση των Παλαιστινίων ισραηλινής υπηκοότητας, η έμφυλη διάσταση των αντιστάσεων, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η παλαιστινιακή καλλιτεχνική παραγωγή κ.ά.

Το mέta εκφράζει την ευγνωμοσύνη του προς όλους τους συντελεστές αυτού του μίνι-φεστιβάλ και την ελπίδα για ανάλογες διοργανώσεις στο μέλλον.

Για την Παλαιστίνη και τον παλαιστινιακό λαό τίποτε που μπορούμε να πούμε και να κάνουμε δεν είναι εκ του περισσού. Η στάση όλων μας απέναντι στο απαρτχάιντ, την κατοχή και τον εποικισμό της Παλαιστίνης είναι ο γνώμονας της αξιοπιστίας των όποιων τοποθετήσεών μας στις σύγχρονες προκλήσεις. Ο αγώνας των Παλαιστινίων για συλλογική αξιοπρέπεια είναι ο καθρέφτης της δικής μας αξιοπρέπειας.

Ο «πράσινος καπιταλισμός», ως απάντηση στην οικολογική κρίση και την κρίση της ανισοκατανομής πλούτου, είναι μια πλάνη: η τεχνολογική καινοτομία από μόνη της δεν μπορεί να επιλύσει προβλήματα εξ ορισμού άλυτα στις παρούσες σχέσεις εξουσίας και ιδιοκτησίας.

Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο συνέκλιναν οι Βασίλης Κωστάκης και Γιάνης Βαρουφάκης, συνομιλητές στην εκδήλωση «Μετά τον καπιταλισμό τι;: Κοινά αγαθά και νέοι τρόποι παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης» που διοργάνωσε τη Δευτέρα στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού (mέta), συνεχίζοντας την προσπάθεια εμβάθυνσης της συζήτησης για τη χαρτογράφηση εναλλακτικών προς την παρούσα δυστοπία μορφών κοινωνικής οργάνωσης.

Ο καθηγητής Βασίλης Κωστάκης

Στην παρουσίασή του ο Βασίλης Κωστάκης, καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Τάλλιν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και μέλος του συνεταιρισμού P2P Lab αποδόμησε τον μύθο ότι ο ανταγωνισμός και η ιδιωτική πρωτοβουλία προωθεί την καινοτομία και περιέγραψε το αντίπαλο όραμα του «κοσμοτοπικισμού», όπου η οριζόντια συνεργασία των παραγωγών σε βάση peer-to-peer και η ελεύθερη κυκλοφορία «ανοικτών» τεχνολογιών προσφέρει δυνατότητες ενδυνάμωσης τοπικών κοινωνιών, σε συνομιλία ωστόσο με την παγκόσμια πραγματικότητα, εκδημοκρατισμού της παραγωγής, «ψηφιακής» και «υλικής», καθώς και αντιμετώπισης της οικολογικής κρίσης. Επεσήμανε, ωστόσο, παράλληλα τα όρια αυτών των εγχειρημάτων, στον βαθμό που οι επιχειρηματικοί κολοσσοί, μεγαλύτεροι χρηματοδότες αυτή τη στιγμή της έρευνας σε ανοικτό λογισμικό, εγείρουν νέες «περιφράξεις».

Ως άμεσους στόχους, πάντως, προέβαλε την ανάγκη γενίκευσης του ελεύθερου λογισμικού στο δημόσιο, δημιουργία χώρων διασταύρωσης συνεταιριστικής παραγωγής και ανοικτών τεχνολογιών, ώστε να προκύψει πλουραλισμός επιχειρηματικών και τεχνολογικών μοντέλων, και σε ευρύτερο επίπεδο η πανευρωπαϊκή αλλαγή της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Από την πλευρά του ο Γιάνης Βαρουφάκης, καθηγητής ΕΚΠΑ και γραμματέας του ΜέΡΑ25, υπενθύμισε τον ρόλο της κρατικής πρωτοβουλίας και χρηματοδότησης, καθώς και της συνεργατικής λογικής στην δημιουργία λ.χ. του διαδικτύου και του wi-fi, μέχρι την οικειοποίηση των νέων τεχνολογιών από τους ιδιωτικούς «δεινοσαύρους», όπως πάντοτε συνέβαινε στην ιστορία του καπιταλισμού.

«Δεν πρόκειται» προειδοποίησε «να έχουμε εξέλιξη αυτών των συνεργατικών πλατφορμών η οποία θα σπρώξει το καπιταλιστικό σύστημα στη γωνία – το αντίθετο. Ο μόνος τρόπος να μην έχει αυτού του είδους η συνεργατική προσπάθεια την κατάληξη λ.χ. του εγχειρήματος του Ρόμπερτ Όουεν τον 19ο αιώνα είναι μέσα από την πολιτική δράση κομμάτων και κινημάτων, τα οποία, χρησιμοποιώντας την γνώση ότι αυτές οι πλατφόρμες μπορούν να είναι πιο αποδοτικές από τις καπιταλιστικές θα συγκρουστούν αμείλικτα με την πολιτική, νομική και οικονομική έκφανση του καρκινώματος που είναι η ιδιωτική ιδιοκτησία». Προσδιόρισε δε την χρησιμότητα της σχετικής συζήτησης στη συνειδητοποίηση του ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν είναι ταυτόσημη με τον καπιταλισμό.

Η ζωηρή συμμετοχή του κοινού στη συζήτηση κατέδειξε το ενδιαφέρον που συγκεντρώνει το θέμα και εντέλει την πολιτική του κρισιμότητα, ενθαρρύνοντας το mέta να επανέλθει, διευρύνοντας τη δραστηριοποίησή του στη θεματική των «κοινών».

Cookie	Duration	Description
cookielawinfo-checbox-analytics	11 months	This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checbox-functional	11 months	The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checbox-others	11 months	This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-advertisement	1 year	The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Advertisement".
cookielawinfo-checkbox-necessary	11 months	This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-performance	11 months	This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy	11 months	The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.

Cookie	Duration	Description
__atuvc	1 year 27 days	This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.
__atuvs	30 minutes	This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.

5. Η ελευθερία σου είναι προϋπόθεση της δικής μου ελευθερίας, και το αντίστροφο

Michael Albert, 27 Δεκεμβρίου 2021

6. Πέντε προϋποθέσεις για ένα δημοκρατικό εργασιακό περιβάλλον

Γιάνης Βαρουφάκης, 24 Ιανουαρίου 2022

Μετά τον καπιταλισμό, τι;

Κοινά αγαθά και νέοι τρόποι παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης

Απομαγνητοφώνηση της εναρκτήριας εισήγησης του καθηγητή Βασίλη Κωστάκη:

Πλάνο Α

Πλάνο Β

Ας δούμε 5 παραδείγματα.

Γιατί ο κοσμοτοπικισμός μπορεί να λύσει την οικολογική κρίση;

3. Δίκαιη, αταξική αυτοδιαχείριση μέσω διαπραγμάτευσης

Michael Albert, 8 Δεκεμβρίου 2021

4. Επίπεδη διοίκηση, δημοκρατικός σχεδιασμός και ένα βασικό εισόδημα

Γιάνης Βαρουφάκης, 23 Δεκεμβρίου 2021

1. Ένα Συμμετοχικό Μετακαπιταλιστικό Όραμα

Michael Albert, 30 Οκτωβρίου 2021

2. Θέλουμε πραγματικά οι διαπραγματεύσεις να αντικαταστήσουν τις αγορές και τις ιεραρχίες;

Γιάνης Βαρουφάκης, 4 Δεκεμβρίου 2021

3. Δίκαιη, αταξική αυτοδιαχείριση μέσω διαπραγμάτευσης

Michael Albert, 8 Δεκεμβρίου 2021

4. Επίπεδη διοίκηση, δημοκρατικός σχεδιασμός και ένα βασικό εισόδημα

Γιάνης Βαρουφάκης, 23 Δεκεμβρίου 2021

5. Η ελευθερία σου είναι προϋπόθεση της δικής μου ελευθερίας, και το αντίστροφο

Michael Albert, 27 Δεκεμβρίου 2021

6. Πέντε προϋποθέσεις για ένα δημοκρατικό εργασιακό περιβάλλον

Γιάνης Βαρουφάκης, 24 Ιανουαρίου 2022

7. Τα συστατικά στοιχεία του μετακαπιταλισμού

Michael Albert, 29 Ιανουαρίου 2022

Το mέta, το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, παρουσιάζει:

ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

με τον Γιάνη Βαρουφάκη

ΑΝΕΡΓΙΑ | 9 επεισόδια

Επεισόδιο 1/9 | Σε τι διαφέρει η ανεργία από τη θερμοκρασία;

Επεισόδιο 2/9 | Τα παιδιά των φαναριών εργάζονται;

Επεισόδιο 3/9 | Φτώχεια και ανεργία: δύο συγκοινωνούντα δοχεία

Επεισόδιο 4/9 | Τα προϊόντα της Βιομηχανικής επανάστασης: πλούτος/τεχνολογία, φτώχεια/ανεργία

Επεισόδιο 5/9 | Τι φταίει; Δύο εξιλαστήρια θύματα: τεχνολογία και μετανάστευση

Επεισόδιο 6/9 | Τι φταίει; Η απάντηση των πιστών της αγοράς

Επεισόδιο 7/9 | Το σκεπτικό των σκεπτικιστών της αγοράς

Επεισόδιο 8/9 | Το σκεπτικό των αντιπάλων της αγοράς

Επεισόδιο 9/9 | Επίλογος: Η αγωνία ενός συντηρητικού