Paul Tyson

Η οπτική του Paul για τον μετακαπιταλισμό. – Συνεισφορά στο mέta.

Ο καπιταλισμός δεν είναι ένα «φυσικό αντικείμενο»: τον έχουμε εφεύρει

Ο καπιταλισμός, για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία του Αριστοτέλη, δεν είναι ένα φυσικό είδος.  Δηλαδή, δεν υπάρχει μια οντότητα στη φύση που να είναι «ο καπιταλισμός».  Όταν χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο, μιλάμε για μια σειρά από συλλογικά πιστευμένες και θεσμοθετημένες ανθρώπινες επινοήσεις, οι οποίες επανακαλύπτονται συνεχώς και οι οποίες μπορούν να ανακαλυφθούν εκ νέου με τρόπους πολύ διαφορετικούς από τους ισχύοντες κανόνες κάτω από τους οποίους ζούμε τώρα.  Για παράδειγμα, ο John Kenneth Galbraith περιγράφει το πώς οι εταιρείες κοινής ωφέλειας της δεκαετίας του 1880 επινόησαν τις μεγα-τράπεζες και τις μεγα-εταιρείες που άλλαξαν εντελώς ό,τι ήταν πριν από εκείνη την εποχή «ο καπιταλισμός».  Ομοίως, η ανάλυση της Shoshana Zuboff για τον καπιταλισμό επιτήρησης του 21ου αιώνα (surveillance capitalism) είναι μια εντελώς νέα μορφή εμπορικής δύναμης που έχει αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας των εμπορικών και πολιτικών δεδομένων.  Ο «καπιταλισμός» είναι ένα αεικίνητο φαγοπότι (ή μια αεικίνητη λιμοκτονία, ανάλογα με το ποιος περιγράφει).

Υπάρχει, βέβαια, ένας πραγματικός κόσμος που δεν μπορεί απλά να κατασκευαστεί.  Αυτός ο πραγματικός κόσμος κατοικείται από πραγματικά όντα και, εν τέλει, ο πραγματικός πλούτος είναι η βάση οποιασδήποτε ανθρώπινης εμπορικής και οικονομικής δομής.  Αλλά ο πραγματικός πλούτος και τα αληθινά όντα δεν έχουν αξία σε δολλάρια πέρα από τις τεχνητές αφαιρέσεις, γιατί η νομισματική αξία είναι μια ανθρώπινη κατασκευή που βασίζεται στην πρότερη ύπαρξη πραγματικών όντων και πραγματικού πλούτου.

Το να διερευνηθούν «μετα-καπιταλιστικοί» τρόποι σκέψης ως προς τον πλούτο, τη φυσική και την ανθρώπινη εξέλιξη και την πολιτική εξουσία, δεν σημαίνει ότι ο «καπιταλισμός» είναι ένα σταθερό και γνωστό σημείο αναφοράς στην πραγματικότητα που σκεφτόμαστε «μετά».  Δεν υπήρξε ποτέ μια φυσική πραγματικότητα που να ονομάζεται Καπιταλισμός.

Ο τρόπος λειτουργίας των δημοσιονομικών, οικονομικών και πολιτικών κανόνων (μπορείτε να το αποκάλεσε αυτό «καπιταλισμό» εάν έτσι επιθυμείτε) πρέπει να αλλάξει ριζικά.  Καταστρέφει τη γη.  Καταστρέφει το ιδεολογικό τοπίο που προϋποτἰθεται για τη φιλελεύθερη δημοκρατική πολιτική.  Είναι εκπληκτικά και μη βιώσιμα άδικος.  Και, σε όσους έχουν μια θεολογική κλίση (όπως ο Πάπας Φραγκίσκος), οι σημερινοί μας αρπακτικοί και εκμεταλλευτικοί οικονομικοί κανόνες αποτελούν προσβολή προς τη θεϊκή πραγματικότητα και προς όλους τους υπερβατικούς ορίζοντες.

Ο καπιταλισμός, όπως τον βιώνουμε σήμερα, είναι εκπληκτικά και μη βιώσιμα άδικος, γιατί πρόκειται για ένα σύστημα εξουσίας που δημιουργεί δύο τάξεις ανθρώπων στον κόσμο: τους υπερ-πλούσιους και τους υπολοίπους.

Η Deutsche Bank δάνεισε στον Donald Trump πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά μετά τον απόηχο των ταραχών στην Ουάσιγκτον τον Ιανουάριο του 2021, η Deutsche Bank αποφάσισε να διακόψει τους δεσμούς με τον Trump, παρόλο που τους χρωστάει ακόμα 300 εκατομμύρια δολάρια.  Μπορεί να είναι πάρα πολύ δύσκολο να πάρουν αυτά τα χρήματα πίσω, και ίσως να του χαρίσουν αυτό το ποσό για να τον ξεφορτωθούν.  Για τους υπερ-πλούσιους, 300 εκατομμύρια δολάρια είναι «ψιλά» που δεν πρέπει καν να ληφθούν υπόψη.  Αλλά για τους υπόλοιπους από εμάς, αυτό είναι ένα ασύλληπτα μεγάλο χρηματικό ποσό.  Οι εμπορικές τράπεζες ζουν επίσης σε έναν άλλο κόσμο από αυτόν των υπολοίπων από εμάς.  Ο όγκος των κεφαλαίων που κινείται σε νόμισμα και παράγωγες συναλλαγές είναι κατά τάξεις μεγέθους μεγαλύτερος από την πραγματική οικονομία του πλανήτη.  Η χρηματοπιστωτική δύναμη και η υπάρχουσα πραγματικότητα δεν έχουν καμία επαφή μεταξύ τους, και παρόλα αυτά η εξουσία έγκειται μάλλον στο χρηματοπιστωτικό σύστημα παρά στην πραγματικότητα.  Αυτό δεν είναι μόνο ηθικά και πολιτικά απαράδεκτο, αλλά είναι το μέσο με το οποίο λεηλατείται η ακεραιότητα της ίδιας της βιόσφαιρας του πλανήτη.

Ένα πράγμα που καταλαβαίνουν οι υπερ-πλούσιοι είναι ότι το χρήμα δεν είναι ένα φυσικό είδος.  Το συλλαμβάνουμε, το εφευρίσκουμε, το κατασκευάζουμε.  Το συλλαμβάνουν και το κατασκευάζουν για να υποτάξουν εμάς τους υπολοίπους, για να ζήσουν με αδιανόητη πολυτέλεια, και για να αρνηθούν να μοιραστούν με δίκαιο τρόπο τους πόρους της γης για την ευημερία όλων. Εφευρίσκουν το χρήμα έτσι ώστε να το χρησιμοποιήσουν ως ένα εργαλείο εξουσίας που είναι πολύ πιο σημαντικό από την πολιτική εξουσία.  Αυτό πρέπει να αλλάξει.  Πρέπει να αρχίσουμε να εφευρίσκουμε τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο.

Ο Paul Tyson είναι ερευνητικός εταίρος στο στο Ινστιτούτο Ανώτερων Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Queensland στην Αυστραλία. Ο Tyson συνενώνει στην ερευνητική του εργασία τα πεδία της φιλοσοφίας, της θεολογίας και της κοινωνιολογίας. Η οντολογία και η επιστημολογία, κατανοημένες όχι μόνο φιλοσοφικά ή θεωρητικά, αλλά επίσης θεολογικά και κοινωνιολογικά, αποτελούν τα πεδία του ενδιαφέροντός του. Σήμερα είναι συνεπικεφαλής ερευνών και συντονιστής στο συλλογικό ερευνητικό εγχείρημα Πέρα από την Επιστήμη και τη Θρησκεία που διεξάγεται στο Ινστιτούτο Ανώτερων Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Queensland. Αυτό το εγχείρημα έχει ως αφορμή τη μονογραφία του καθηγητή Peter Harrison Οι Επικράτειες της Επιστήμης και της Θρησκείας (2015) και στοχεύει στην εκ νέου σύλληψη του ρόλου της επιστήμης και της θρησκείας.