Lyndsey Stonebridge

Η οπτική της Lyndsey για τον μετακαπιταλισμό – συνεισφορά στο mέta:

Χορεύοντας μετά τον καπιταλισμό

Θα υπάρχει άραγε πολιτισμός μετά τον καπιταλισμό; Ναι, θα υπάρχει χορός και τραγούδι, λέξεις και εικόνες. Ας ελπίσουμε ότι τα τραγούδια δεν θα αφορούν τα τέλη του καπιταλισμού, αλλά την αρχή κάτι νέου. Φυσικά, οι μελωδίες θα μπορούσαν να ακούγονται έντονα οικείες. Αν όμως φτάσουμε στο τέλος του καπιταλισμού, αλλά μετά ανακαλύψουμε ότι είχαμε ξεχάσει πώς να χορεύουμε;

Στα πάνω από πενήντα χρόνια που ακολούθησαν την περιγραφή της κοινωνίας από τον Guy Debord ως «κοινωνία του θεάματος», κάτι που σήμαινε ότι οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είχαν διαμεσολαβηθεί από εικόνες, οι νέοι διαμεσολαβητές της εξουσίας μάς έδωσαν την «κοινωνία του αλγορίθμου». Ίσως ο καπιταλισμός του φετιχισμού των εμπορευμάτων να καταρρέει τώρα υπό το βάρος των επίμονων αληθειών της κλιματικής καταστροφής και της μη βιώσιμης οικονομίας. Πιστεύαμε ότι αν καταναλώναμε όλα αυτά τα παντοδύναμα λαμπερά αντικείμενα, θα μπορούσαμε να βρούμε έναν τρόπο να «εμφανιστούμε» στον κόσμο. Τώρα πια δεν είμαστε τόσο σίγουροι ότι οι εικόνες μπορούν να σταματήσουν την πλήρη εξαφάνισή μας —ή και της ίδιας της ζωής— από αυτό τον πλανήτη.

Όμως τα μέσα πολιτιστικής παραγωγής βρίσκονται ήδη υπό νέα διαχείριση, και αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί ως προς τις προοπτικές δημιουργίας νέων ειδών πολιτιστικής, δημιουργικής, πολιτικής και τελικά γήινης και πλανητικής ζωής.

Σε στενή αρμονία με τα προσωπικά μας γούστα και συνήθειες, οι αλγόριθμοι των αυτοκρατοριών των μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών είναι αφιερωμένοι στο να μας δίνουν ακριβώς αυτό που μας αρέσει — έτσι ώστε να μας αρέσει όλο και περισσότερο κάθε φορά. Πολλά εκατομμύρια από εμάς πιστεύουμε ότι αυτό που πραγματικά θα θέλαμε είναι κάτι άλλο, νέο, βιώσιμο, πραγματικό, κάτι πολύ διαφορετικό. Οπότε κάνουμε κλικ και πράγματι ανακαλύπτουμε άλλους που έχουν βάλει παρόμοιες σκέψεις και συναισθήματα σε λέξεις, εικόνες, ήχους και αντικείμενα. Βιώνουμε για ένα διάστημα την ευχαρίστηση και τη χαρά που πηγάζει από το να είμαστε μεταξύ μας σε ένα δημιουργικό χώρο.

Σύντομα, όμως, εμφανίζεται το χέρι του κρυμμένου επιμελητή. Δεν είναι απλά ότι γινόμαστε παραλήπτες περισσότερων από τα ίδια, ή ακόμα χειρότερα, περισσότερων απ’ ό,τι ο επιμελητής υποθέτει πως μοιάζουν με αυτά που μας αρέσουν. Αλλά ότι γινόμαστε αποδέκτες εν γένει, και δη συνεχώς. Το θέμα δεν είναι ότι ανακαλύπτουμε, αλλά να «συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε!»

Η αίσθηση απώλειας που συνοδεύει την κοινωνία του θεάματος είναι τόσο οξεία, ίσως και ακόμα πιο έντονη, στην παραγωγή πολιτισμού που καλλιεργεί την περιέργεια και την ανησυχία μας με αυτόν τον τρόπο. Η συγγραφέας Julia  Bell χρησιμοποίησε τη φράση «Βιομηχανικό Σύστημα Προσοχής» (Attention Industrial Complex) για να περιγράψει πώς αυτό το ίδιο πράγμα που μας δίνει τέχνη και πολιτισμό —η προσοχή μας— έχει καταστεί εμπορικό προϊόν.

Η «Κρίση στον Πολιτισμό» φυσικά μας συνοδεύει από την αρχή του καπιταλισμού. Στο ομότιτλο δοκίμιό της, η Hannah Arendt ανέφερε από νωρίς ότι υπάρχε μια στενή σχέση μεταξύ της ολοένα και πιο αποκαλυπτικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και της κατανάλωσης των δημιουργικών μας πόρων.

Δεν χρειαζόταν —και δεν χρειάζεται— να είναι έτσι. Η λέξη «πολιτισμός», παρατήρησε η Arendt, αρχικά «προέρχεται από το colere —καλλιεργώ, κατοικώ, φροντίζω, διατηρώ— και σχετίζεται κυρίως … με την αίσθηση της καλλιέργειας και της φροντίδας της φύσης μέχρι να γίνει κατάλληλη για ανθρώπινη κατοίκηση». Αυτή η «στάση στοργικής φροντίδας», είπε, «βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με όλες τις προσπάθειες να υποταχθεί η φύση στην κυριαρχία του ανθρώπου».

Μπορεί να εκπλαγούν κάποιοι όταν μάθουν ότι στην Hannah Arendt άρεσε να χορεύει επάνω στα τραπέζια. Το να μάθει κανείς να χορεύει ξανά είναι, νομίζω, μέρος της αποστολής του mέta. Ανυπομονώ να συμμετάσχω.

Η Lyndsey Stonebridge είναι συγγραφέας και καθηγήτρια ανθρωπιστικών επιστημών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο του Birmingham στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου εργάζεται σε νέες δημιουργικές, συνεργατικές και διεπιστημονικές προσεγγίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το Refugee Hosts και το Rights4Time.

Γράφει για την λογοτεχνία του εικοστού αιώνα και τη σύγχρονη λογοτεχνία, την πολιτική θεωρία και την ιστορία. Πρόσφατα βιβλία της περιλαμβάνουν το The Judicial Imagination: Writing after Nuremberg (2011) — Βραβείο Rose Mary Crawshay της Βρετανικής Ακαδημίας (2014), Placeless People: Writing, Rights and Refugees (2018) — Βραβείο Καλύτερου Βιβλίου της Ένωσης Μοντερνιστικών Σπουδών 2018, και τη συλλογή δοκιμίων Writing and Righting: Literature in the Age of Human Rights (2020). 

Αυτή τη στιγμή γράφει μια κριτική-δημιουργική περιγραφή της συνάφειας της σκέψης της Hannah Arendt με το σήμερα, Thinking Like Hannah Arendt, η οποία θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Jonathan Cape το 2022 και εργάζεται σε ένα νέο έργο, το TheFutureofHope. Είναι σχολιάστρια και εκφωνήτρια ΜΜΕ, και γράφει τακτικά για το The New Statesman.