Αναζήτηση

Οι σχολές επιχειρήσεων αποτελούν μέρος ενός συστήματος που παράγει ανισότητα, έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου και αδυνατεί να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή. Ο Martin Parker, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Bristol και συγγραφέας του βιβλίου Shut Down the Business School, υποστηρίζει ότι οι σχολές επιχειρήσεων ενθαρρύνουν τους μαθητές να σκέφτονται πως πρέπει να προσεγγίσουν το μέλλον με τα ίδια εργαλεία που δημιούργησαν τα προβλήματά μας. Πιστεύει ότι χρειαζόμαστε νέα σχολεία, αυτό που ο Μάρτιν αποκαλεί «σχολεία για οργάνωση».

Περισσότερα: http://www.plutobooks.com/9781786802408/shut-down-the-business-school/

Πληροφορίες για το βίντεο: https://theotherschool.art/why-do-we-need-different-business-schools/

Πώς θα μπορούσε μια mέtaκαπιταλιστική εναλλακτική να ακυρώσει το δυστοπικό META του κ. Zuckerberg;

Ένα μήνυμα από τον συνιδρυτή του DiEM25 και μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta Γιάνη Βαρουφάκη:

Ζούμε ήδη σε μετα-καπιταλιστικούς χρόνους. Αναδύονται νέοι φεουδάρχες, των οποίων οι ψηφιακές πλατφόρμες, με τη βοήθεια των κυβερνήσεων τις οποίες ελέγχουν, έχουν εξελιχθεί όχι μόνο σε μονοπωλιακές αγορές, αλλά, αντ’ αυτού, σε ιδιωτικά ψηφιακά φέουδα στα οποία εσείς, εμείς, όλοι, είμαστε οι νεοδουλοπάροικοί τους.

Εξ ου και πέρυσι το DiEM25 δημιούργησε το mέta, το δικό μας Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού. Στα αφετηριακά του κείμενα εξηγήσαμε τη λογική του εγχειρήματος:

«Ζούμε σε μετακαπιταλιστικούς καιρούς. Και μπορεί τελικά να αποδειχθούν ουτοπικοί — ή δυστοπικοί. Ή οτιδήποτε ανάμεσά τους. Μέσα από την τέχνη και την έρευνα, το επιχείρημα και την ποίηση, το mέta εργάζεται στην κατεύθυνση της ρήξης με ένα δυστοπικό παρόν ώστε να φανταστούμε τον κόσμο εκ νέου — ώστε να αδράξουμε την τρέχουσα ιστορική μας στιγμή και να βοηθήσουμε τα ριζοσπαστικά προοδευτικά κινήματα να βρουν ένα μονοπάτι διαφορετικό από τον αναδυόμενο ζοφερό μετακαπιταλισμό, ένα μονοπάτι προς μια μετακαπιταλιστική συνθήκη που αξίζει τον αγώνα μας και που αξίζει να ζούμε σε αυτήν.»

Ο πιο διαβόητος από τους τεχνοφεουδάρχες, ο Mark Zuckerberg, μας είπε ήδη τι σχεδιάζει: να μετατρέψει το Facebook σε ένα τρισδιάστατο μετασύμπαν, 3D metaverse, στο οποίο οι άνθρωποι θα μεταφέρουν τη ζωή τους. Ένας ψηφιακός κόσμος στον οποίο παίζουν, δουλεύουν και γελούν. Ένας κόσμος που εκείνος κατέχει και στον οποίο εμείς είμαστε οι ψηφιακοί του δουλοπάροικοι.

Ας μη γελιόμαστε: ο Zuckerberg, ο Bezos και σία θέλουν να κάνουν ακριβώς αυτό για την αποτροπή του οποίου δημιουργήθηκε το mέta του DiEM25: να χτίσουν μια τεχνοφεουδαρχική δυστοπία. Και, για να μας το ξεκαθαρίσει με σαφήνεια, ο Zuckerberg ανακοίνωσε το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία του – κι όμως, θα το ονομάσει… Meta.

Είμαστε λοιπόν εδώ μπροστά στο σταυροδρόμι:

Κι εδώ έρχεσαι εσύ.

Για να μας βοηθήσεις να σε βοηθήσουμε ώστε να πάρουμε τον mέta-δρόμο του DiEM25, αντί για να απορροφηθούμε στο META του Zuckerberg, ιδού κάποια πολύ απλά βήματα:

Το δίλημμα έιναι απλό, είτε το mέta του DiEM25 είτε το Meta του Zuckerberg. Ας αδράξουμε τη μέρα, Carpe DiEM. Διότι αν δεν το κάνουμε, ο Zuckerberg θα το κάνει σίγουρα!

Ο καθηγητής Νίκος Παπαστεργιάδης, μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος του mέta, παρουσίασε στις 18 Νοεμβρίου 2021 την Ιδρυτική Διάλεξη στη μνήμη του John Berger στην Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης. Μυθιστοριογράφος, συντάκτης, κινηματογραφιστής, δοκιμιογράφος και κριτικός τέχνης, ο John Berger ήταν ένας από τους σημαντικούς Ευρωπαίους διανοούμενους της εποχής μας. Τιμήθηκε με το βραβείο Booker το 1972 για το βιβλίο «G Το ταξίδι». Η σειρά του John Berger το 1972 στο BBC – και το ομότιτλο βιβλίο που εκδόθηκε μετά – Ways of Seeing (που έχει μεταφραστεί στα ελληνικά ως Η εικόνα και το βλέμμα) άλλαξαν ανεπιστρεπτί τον τρόπο που ο κόσμος αντιμετώπιζε την τέχνη σε σχέση με τη ζωή. Αλλά και τα υπόλοιπα βιβλία του, δεκάδες σε αριθμό, συνιστούσαν μια συστηματική πρόκληση προς τον αναγνώστη να δει και να αντιληφθεί τον κόσμο διαφορετικά.

Ο Νίκος Παπαστεργιάδης είναι Διευθυντής της Ερευνητικής Μονάδας Δημοσίων Πολιτισμών και Καθηγητής στη Σχολή Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης και Επισκέπτης Καθηγητής στη Σχολή Τέχνης, Σχεδιασμού και Μέσων Ενημέρωσης, στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Nanyang της Σιγκαπούρης. Πρόεδρος της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής για το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Σιγκαπούρης. Συμπρόεδρος της Πολιτιστικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για το Ελληνικό Κέντρο Σύγχρονου Πολιτισμού της Μελβούρνης. Η τρέχουσα έρευνά του επικεντρώνεται στη διερεύνηση του ιστορικού μετασχηματισμού της σύγχρονης τέχνης και των πολιτιστικών ιδρυμάτων από την ψηφιακή τεχνολογία. Οι δημοσιεύσεις του περιλαμβάνουν τον Νεωτερισμό ως Εξορία (1993), τους Διαλόγους στη Διασπορά (1998), τις Αναταράξεις της Μετανάστευσης (2000), τη Μεταφορά και την Ένταση (2004) Χωρική Αισθητική: Τόπος Τέχνης και Καθημερινότητα (2006), Κοσμοπολιτισμός και Πολιτισμός (2012), Προοπτικές Περιβάλλοντος (2014), Για την Τέχνη και τη Φιλία (2020), Τα Μουσεία των Κοινοτήτων (2020). Είναι επίσης συγγραφέας πολυάριθμων δοκιμίων που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες και έχουν εμφανιστεί σε μεγάλους καταλόγους όπως της Μπιενάλε των Σίδνεϊ , Λίβερπουλ, Κωνσταντινούπολης, Γκουαντζού, Ταϊπέι, Λυών, Θεσσαλονίκης και της Documenta 13.

Στον απόηχο του COP26, το  DiEM25, διοργάνωσε το COP–OFF, μια εναλλακτική συνδιάσκεψη για το κλίμα με συμμετέχοντες τον Noam Chomsky, φιλόσοφο και μέλος του συμβουλευτικού οργάνου του DiEM25, την Ann Pettifor, οικονομολόγο και τον Γιάνη Βαρουφάκη, οικονομολόγο και συνιδρυτή του DiEM25.  Στη συζήτηση που φιλοξενήθηκε χθες στο κανάλι του DiEM25 στο youtube, ο Γιάνης Βαρουφάκης χαρακτήρισε τη συνδιάσκεψη της Γλασκόβης ως φιάσκο, ως απάτη και ως μια ακόμα χαμένη ευκαιρία, που διαφημίστηκε  ως μια τελευταία ευκαιρία για την ανθρωπότητα για να μην περάσει το σημείο χωρίς επιστροφή για την κλιματική καταστροφή.

Ο Noam Chomsky στην παρέμβασή του χαρακτήρισε όσα ακούσαμε στο COP26 ως ωραία λόγια και υποσχέσεις, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, κάτι το οποία ήταν βέβαια αναμενόμενο. Προέταξε την ανάγκη μαζικής οργανωμένης λαϊκής αντίδρασης  και αντίστασης. Για τον Chomsky το σημαντικό με το COP26 ήταν αυτό που έγινε στους δρόμους και αποτελεί την ελπίδα της ανθρωπότητας, ενώ αν δεν εμπλακούν και δραστηριοποιηθούν ακόμα περισσότεροι άνθρωποι, ιδίως οι  νέοι, αυτή η ελπίδα μπορεί να εξαφανιστεί και τότε να προσεγγίσουμε τον υποδειγματικό άνθρωπο από τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου, που συνεχίζει να αγωνίζεται ακόμα και όταν ξέρει ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Αυτό που κάνουν οι νέοι στους δρόμους της Γλασκόβης είναι η ελπίδα για το μέλλον. Ο ίδιος επεσήμανε τον ρόλο των ΗΠΑ στην κλιματική καταστροφή, ιδίως κατά την περίοδο της διακυβέρνησης από τον Τραμπ, κατά την οποία, όπως είπε, βαδίζαμε ολοταχώς προς την άβυσσο, ενώ τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, να αποτελέσει αντίρροπη δύναμη, καθώς έχει και την ικανότητα και τα μέσα. Τόνισε την επείγουσα ανάγκη λήψης μέτρων μέσω άσκησης πίεσης σε αυτούς που παράνομα έχουν τον πλούτο ώστε να τον δαπανήσουν με τρόπο που θα αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση, ενώ ταυτόχρονα υποστήριξε ότι χρειάζεται να δημιουργήσουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία, να προχωρήσουμε σε συστημική αλλαγή. Αυτή είναι η δουλειά που έχουμε μπροστά μας. Σύμφωνα με το Noam Chomsky το ζητούμενο δεν είναι η εθνικοποίηση των εταιρειών κοινής ωφέλειας, αλλά η ένωση των εργαζόμενων σε παγκόσμια κλίμακα για να αποκρούσουν την θεμελιώδη επίθεση στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτή η αλλαγή πρέπει να γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο γιατί μόνο σε αυτό το επίπεδο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση, την πανδημία, τον πυρηνικό πόλεμο. Ή θα εργαστούμε γι’ αυτά μαζί ή είμαστε καταδικασμένοι. Η αρχή μπορεί να γίνει με την αποτίναξη της ιδέας ότι πρέπει να είμαστε υποταγμένοι σε ένα αφεντικό.

Η Ann Pettifor, με τη σειρά της, αναφέρθηκε στη νεολαία που κατανοεί την ανάγκη για συστημική αλλαγή, κάτι που η δική της η γενιά δεν κατανόησε. Δήλωσε θυμωμένη για το αποτέλεσμα του COP26 αλλά και γιατί έχουμε επιτρέψει στους εαυτούς μας να ακολουθούμε την ατζέντα που θέτει το παγκόσμιο κεφάλαιο, το οποίο θέτει έναν άπιαστο στόχο και στη συνέχεια συζητά στη βάση αυτού του στόχου, χωρίς να αναζητά τις αναγκαίες αλλαγές σε συστήματα και πολιτικές. Υποστήριξε ότι  μπορούμε να αντλήσουμε ελπίδα από το γεγονός ότι έχουμε και στο παρελθόν μεταμορφώσει την παγκόσμια οικονομία, αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πόσο στενά συνδεδεμένα είναι οικοσύστημα και το διεθνές οικονομικό σύστημα. Χρειάζεται πολιτική θέληση, όπως είπε, καθώς και πνευματική και πολιτική ηγεσία. Υποστήριξε ότι οι αριστεροί  και οι προοδευτικοί γενικότερα δεν είναι έτοιμοι για το τι θα πρέπει να αντικαταστήσει τον καπιταλισμό όταν έρθει η επόμενη κρίση. Κατά τη γνώμη της η απάντηση σε αυτό είναι η Πράσινη Νέα Συμφωνία, δηλαδή η υποταγή του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος προς το συμφέρον των τοπικών και εθνικών κοινωνιών, όπου η δημοκρατική λογοδοσία είναι εφικτή. Αυτό που χρειάζεται είναι να καταλύσουμε τον καπιταλισμό, η επεκτατικότητα του οποίου βασίζεται στο ότι έχει αποσπαστεί ο καπιταλισμός από τη ρυθμιστική λογοδοσία. Σύμφωνα με την Pettifor, πρέπει οι αγορές να σταματήσουν να κυβερνούν τις κοινωνίες και απέναντι στην παγκοσμιοποίηση του πλούτου πρέπει να αντιτάξουμε την διεθνοποίηση του εργατικού δυναμικού.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, τέλος, υποστήριξε ότι όσοι έχουν τον έλεγχο του συστήματος μπορούν να αλλάξουν τα πάντα, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι τίποτα δεν θα αλλάξει. Κατά το παρελθόν, το σύστημα που καταστρέφει τον πλανήτη αντέδρασε βίαια εναντίον του εαυτού του από ένστικτο  αυτοσυντήρησης. Αυτό όμως που χρειάζεται τώρα είναι μια αντίστοιχη μνημειώδης αλλαγή, εναντίον του συστήματος όμως, και όχι προς όφελός του. Ο Γιάνης Βαρουφάκης απέδωσε την κλιματική καταστροφή σε τρεις παράγοντες, τρεις διαδικασίες: α) Το ένα είναι το πρόβλημα του «λαθρεπιβάτη». Εκείνου δηλαδή που αφήνει  τους άλλους να κάνουν όσα δαπανηρά πρέπει να γίνουν προκειμένου να σωθεί ο πλανήτης, κι αν εκείνοι τα καταφέρουν θα επιβιώσει κι αυτός. Αν δεν τα καταφέρουν δεν θα είναι αυτός το κορόιδο που θα το  έχει καταφέρει γι’ αυτούς. β) Το δεύτερο πρόβλημα αφορά στην αποτυχία συντονισμού. Ενώ υπάρχουν τα χρήματα, η αναγκαία τεχνολογία και οι ανάγκες των ανθρώπων, αυτά τα τρία δεν συντονίζονται μεταξύ τους. γ) Το τρίτο πρόβλημα είναι ο καπιταλισμός και η εμπορευματοποίηση των πάντων, ακόμα και όσων δεν έχουν τιμή αλλά έχουν αξία. Η Πράσινη Νέα Συμφωνία είναι σημαντική γιατί μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του «λαθρεπιβάτη» και την έλλειψη συντονισμού, εφόσον την επιβάλουμε σε αυτούς που έχουν την εξουσία. Όμως δεν επιλύει το πρόβλημα του καπιταλισμού. Γι’ αυτό πρέπει να ξανασκεφτούμε το σύστημα, τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα. Σύμφωνα με τον Γιάνη Βαρουφάκη, η διεθνοποίηση της εργασίας δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Το τελευταίο παράδειγμα είναι πρόσφατο και αφορά στο πιο προηγμένο στάδιο τεχνολογίας, που είναι η δημιουργία του internet. Το πρόβλημα ξεκινά τη στιγμή που ο Μπέζος παίρνει αυτούς τους πόρους για να φτιάξει την αυτοκρατορία του. Γι’ αυτό χρειάζεται να συγκρουστούμε χωρίς οίκτο με τα συμφέροντα που κατέχουν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα πάνω στις ταυτότητές μας, στην ανθρώπινη υπόστασή μας.

Το mέta, το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, παρουσιάζει τη διάλεξη του καθηγητή Robin Hahnel, Κλιματική καταστροφή: Η σημαντικότερη γενιά; | Evergreen State College, 9 Νοεμβρίου 2021, κατόπιν προσκλήσεως της καθηγ. Savvina Chowdhury, στο πλαίσιο του μαθήματος ‘Climate Foundations: Political Economy & Political Ecology’.

Οι σημειώσεις της διάλεξης:

Climate Disaster: The Greatest Generation?

Robin Hahnel

Generational Challenges

The Greatest Generation is a book by journalist Tom Brokaw which profiles those who grew up in the United States during the deprivation of the Great Depression, and then went on to fight in World War II, as well as those whose productivity within the war’s home front made a decisive material contribution to the war effort.

When my generation came of age in the 1960s we faced formidable challenges

As we responded to these challenges my generation was not entirely without accomplishments

But no historian will confuse my generation with the greatest generation. Among our many failures the most notable are:

In Short

Nothing could better symbolize our failure as a generation than the Presidency of Donald Trump, who is exactly my age, who will go down in history as the worst President EVER, and still may become President again as the Nominee of a Republican Party which he now dominates completely.

Donald Trump rose from spoiled-child and Vietnam War draft dodger to become a caricature of illgotten wealth, racism, misogyny, and American exceptionalism – which he proudly touts as his

“America First” foreign policy.

Your Generation

But my talk today is about something else. It is not about a previous generation that deserved the moniker of the “greatest generation,” nor about my own generation which regrettably came up short. My talk is about your generation and climate change.

Arguably my generation’s greatest failure is that we have left your generation to respond to the worst crisis and greatest challenge, humanity has ever faced.

Climate Change: The Greatest Crisis EVER!

Climate change is different from all previous human crises. By over-filling the upper atmosphere with greenhouse gases, humans now risk triggering catastrophic changes in the earth’s climate with literally unthinkable consequences for human civilization and life on the planet.

The overwhelming consensus among climate scientists is that unless we reduce global carbon emissions by at least 80% by 2050 we may pass a climate tipping point beyond return.

Good News and Bad News

The good news is that it is not yet too late. Nor does salvation require new technologies which are unknown and untested. It is perfectly possible for 10 billion people to live far more comfortably than most people live today on this planet, powered almost entirely by renewable energy technologies already at our disposal.

But there is every reason to believe that in order to achieve the “transition” that is necessary your generation will have to overcome political obstacles as great as any generation has ever faced.

First, let’s talk about what you must do. Then we can talk about the formidable obstacles that stand in your way.

What Is to Be Done?

No country can solve the problem of climate change on its own.

Reducing  carbon  emissions  is  what   we economists call a “global public good,” which creates a perverse incentive for every country to attempt to “free ride” on emission reductions by other countries.

To prevent this “tragedy of the commons” requires effective international cooperation.

History

The international community has gathered to great fanfare to try to tackle this problem five times over the past thirty years.

In: Rio de Janeiro in 1992

Kyoto Japan in 1997

Copenhagen Denmark in 2009

Paris France in 2015

And now, in Glasgow Scotland in 2021

SO FAR TO NO AVAIL!

What Is Needed… Where We Are…

First I am going to present the outlines of an international treaty that is what is needed… and is possible…. even while most countries continue to have capitalist economies.

Then I’m going to talk about what was launched in Paris instead in 2015, and what is now going on in Glasgow… and may still be possible.

An International Climate Agreement should be Effective, Equitable, and Efficient

Fortunately we know what kind of international agreement can accomplish all this

Why Would This Work?

What Is Happening Instead?

None of the MDCs agreed to accept fair shares that are binding. Instead, in Paris countries agreed to make “pledges” to reduce their national emissions by specific amounts. Shortly I’ll say something about those pledges. But Paris moved us from national emission reductions which are binding to pledges.

It also moved us from a treaty which would have required contributions to be fair, to one where MDCs are making voluntary pledges in that regard as well.

Since it is both unfair and impractical to expect LDCs to pay for all the reductions in their countries which are needed, and it is cheaper to make reductions in LDCs than in MDCs, MDCs have also pledged to make technology transfers and contribute to a fund to help finance emission reductions in LDCs.

So far the aggregate reduction pledges fall short of what is needed to meet the 1.5 degree Celsius bar scientists have set. And so far the pledges of financial support for LDCs are woefully inadequate.

Glasgow is an attempt to improve in both these regards.

A Massive Green New Deal in the Advanced Economies

What does this kind of Green New Deal (GND) consist of?

A GND requires a large green fiscal stimulus – a dramatic increase in government spending on projects like transforming the electric grid to integrate renewable sources, and tax credits for renewable energy.

But since private investment far outweighs public investment, for a GND to be large enough to achieve the necessary transformation means the government must intervene in the credit system to redirect private investment away from asset bubbles and environmentally destructive luxury goods for the wealthy, into renewables and energy conservation.

There IS a Precedent!

The transformation of the US economy in response to WWII is the precedent we need to look to. There is already a substantial literature demonstrating that increasing spending on energy conservation and renewable energy production will create significantly more jobs per dollar of expenditure than spending on fossil fuel extraction and the military.

Some of the most extensive studies have been done by the Political Economy Research Institute at the University of Massachusetts, under the directorship of Professor Robert Pollin, and are available to the public on their website: www.peri.umass.edu.

Gridlock at the National Level

The Republican Party is doing, and will continue to do everything in its power, to block a GND. Which means that the first task for your generation is to help build the “resistance” movement working to expand the Democratic governing majority, and to replace rightwing Democrats like Joe Manchin and Kirsten Synema who are busy sabotaging the GND with

Democrats who do not.

Opportunities at the Regional and State Levels

In absence of any progress by the national government prior to the Biden administration, much was and is being done in blue states where Democrats control state houses and legislatures.

Climate legislation in California has dramatically reduced emissions there, including inducing car manufactures to make their new cars far more energy efficient nationally since they are now required to meet standards in California, their largest single market..

The Oregon legislature passed the Clean Fuels Program in 2015 which will reduce carbon emissions from the transportation sector by 10%. In 2016 Governor Kate Brown signed the Clean Electricity and Coal Transition bill which will remove coal entirely from Oregon’s electricity by 2030, and double the state’s renewable portfolio standard to 50% by 2040. And when the Clean Energy and Jobs bill was torpedoed by three Republican walkouts to prevent a quorum and vote, Governor Brown issued an executive order in 2021 which will cut state GHG emissions by even more than the legislation Republicans scuttled would have.

Most recently, the Inslee administration in Washington State has finally passed significant legislation now that the Democrats control both houses of the State legislature.

Developing Economies Must Develop Differently

If they are able to sell emission reduction credits to developing countries, LDCs will discover that even though they have more lenient emission caps due to their lesser responsibility and capability, their best route to development is not fossil fuel dependent.

The whole point of the Greenhouse Development Rights Framework developed by EcoEquity in consultation with NGOs from the global south is to prevent climate change without denying anyone the opportunity to achieve economic development by creating incentives so LDCs will develop without depending on fossil fuels.

In Sum

The problem is not that we do not know what the solution looks like.

The problem is not that we must hang our hopes on invention of some miraculous new technology like carbon capture or cold fusion.

The problem is overcoming the political obstacles that stand in our way to launching the program just outlined.

What Are Those Obstacles?

1. The fossil fuel industry has been the most powerful industry in the world for over a hundred years – dominating domestic energy policy, and exerting great influence over foreign policy as well. The fossil fuel industry will lose a great deal of wealth if most of the carbon it owns is left in the ground, as it must be if we are to avoid triggering irreversible climate change. Which means the fossil fuel industry has everything to fight for, and plenty of money, political influence, and lobbying knowhow to fight with.

2. North-South Political Gridlock

Ever since the “Climate Summit” held in Rio de Janeiro in 1992, the major obstacle to an effective international agreement has been disagreement over who should bear the burden of preventing climate change.

Every international meeting has reaffirmed that (1) because climate change is a global commons problem it can only be solved if all countries cooperate, but (2) countries bear different responsibilities for having caused the problem, and have different capabilities for contributing to its solution.

There was long an intellectual problem as well as a political problem preventing this “agreement” from being put into action.

The intellectual problem which went unsolved for decades was how to make differential responsibility and capability operational – i.e. how to quantify these concepts. Fortunately, climate equity “experts” like those at EcoEquity have now solved this intellectual problem, and national “fair shares” of global emission reductions can now be easily calculated. See the “climate equity calculator” at www.ecoequity.org.

Of course that doesn’t solve the political problem, which is convincing countries they must do their fair share…. And that is one of the difficult tasks that remains for your generation to tackle.

But isn’t China now the problem?

China vs. the United States

But the population of the US was only 325 million in 2015, and the population of China was 1.4 billion – more than four times as large!

The relevant metric when thinking about who is responsible for creating the problem is emissions per capita, which in 2015 was only 7.7 tons in China, while it was 16.1 tons in the US.

Moreover, since greenhouse gases can remain in the upper atmosphere for over a hundred years, what produces climate change is cumulative emissions. If we compare cumulative emissions from 1970–2013, the US ranks first, the countries that now comprise the European Union rank second, and China is a distant third — even though China has a much larger population than either the US or the EU.

US pledge vs. the Chinese pledge

The US “fair share” of emission reductions by 2030 compared to emissions in 2009 is based on US historic responsibility for cumulative emissions, and how wealthy the US is compared to other countries.

The US “fair share” is 14 billion metric tons, which can be divided into two parts: The reductions the US should do domestically — 5 billion metric tons. And the reductions the US should pay for to reduce in other countries since it would be cheaper than reducing them domestically — 9 billion metric tons.

At the Paris meetings in 2015 the US pledge to take responsibility for reductions in GHG emissions fell far short of our fair share.

In Paris the Chinese pledged to reduce emissions domestically by their full fair share!

US emission trajectory

China emission trajectory

Good News and Bad News

The challenge for your generation

The key to overcoming the immense obstacles to secure necessary international cooperation, launch GNDs in the MDCs, and promote economic development powered by renewable energy in LDCs is to build a massive global climate movement.

To overcome political gridlock and defeat the fossil fuel lobby may well require a climate movement that is broader, stronger, and more strategically adroit than any previous progressive movement in human history… Which, in short, is the challenge your generation now faces.

Climate Change and System Change: A Word

The Left does a marvelous job of explaining all the ways in which capitalism makes our economies prone to causing climate change, as well as other kinds of environmental destruction.

I should know… I’ve contributed a great deal to this literature myself!

And there is good reason to believe that at least some versions of an alternative to capitalism would no longer be environmentally unsustainable, but instead protect the environment so future generations enjoy living standards and environmental “amenities” even greater than we enjoy today.

I have worked for decades to ensure that what economists call externalities would be fully accounted for during annual participatory planning, and that a long-run environmental planning procedure would adequately protect future generations from unsustainable environmental practices in the post-capitalist model known as a participatory economy.

Facing Up to the Sober Truth

BUT… unless we take adequate measures to prevent cataclysmic climate change in the next two decades, it may well be too late.

AND unfortunately, it is unrealistic to believe that anti-capitalist movements will be strong enough, soon enough, in enough countries in time to do that.

And that is why “system change” cannot be our answer to

“climate change.”

HOWEVER, we are not doomed yet! Fortunately, there is still enough time to prevent cataclysmic climate change even while capitalism persists. But only if we manage to replace Fossil-fuel-estan capitalism with Renew-conserveestan capitalism… and only if we do this starting NOW!

Appendix: Carbon tax, Tradable Permit, Offset

A carbon tax charges emitters $x per metric ton of carbon emitted. What is done with the revenue depends on the program.

A tradable permit program sets a limit of Y metric tons of carbon which can be emitted by “covered” sources, and requires any “covered” source emitting z metric tons to own z permits. The Y permits can be sold at an auction, or given out for free, or a combination of the two depending on the program. What is done with revenues from any permits sold at auction, and who gets permits free of charge depends on the program. “Tradable” means that whoever has a permit is free to trade it later to anyone else who wants to buy it from them, in what is called an “open permit market.”

In its most common form a carbon offset is something which private parties can buy should they so choose, to pay for the damage their own behavior causes because it emits CO2. Example: When you fly on an airplane you can buy offsets that “pay” for the damage you cause because the plane emits CO2. You buy the offset from an entity which then uses it to finance some project designed to reduce carbon emissions, such as reforestation.

Issues, Equivalence, Effectiveness, Equity, Efficiency

Issue 1: What is done with tax revenues? What is done with the revenue from any permits auctioned off, or any payments for offsets?

Issue 2: What activity is covered? If not all, which emitters must pay a tax, or own a permit? For what activities are offsets available?

Equivalence: Suppose a tax of $x per metric ton of CO2 reduces emissions by an amount leaving Y metric tons in total emitted. In theory, the exact same thing would happen if Y permits were auctioned off.

How Effective any program is depends on how many tons continue to be emitted… period.

How Equitable any program is depend on: (a) How carbon intensive one’s consumption is. Fact: Poor people tend to spend a higher percentage of their income on carbon intensive activity — putting gas in their cars and heating their homes — so carbon taxes and permit programs tend to be “regressive.” And (b) what measures are taken to make the program more fair – for example, rebating poorer households from the revenues collected from either carbon taxes or auctioned permits.

If all sources are covered by a program, any carbon tax, or permit program where permits are tradable will be Efficient. And any alternative program, such as mandated reductions in emissions, will be demonstrably less efficient.

Η συζήτησή μας με τον Βασίλη Κωστάκη, ερευνητή του πανεπιστημίου του Ταλίν, αφορά την καινοτομία που όμως δεν είναι ταγμένη στον σκοπό της απεριόριστης μεγιστοποίησης του κέρδους εις βάρος των πολλών, αλλά παράγεται, διανέμεται και χρησιμοποιείται κατά τρόπο συλλογικό.

— Θάνος Καμήλαλης, Κωνσταντίνος Πουλής | The Press Project

Τη Δευτέρα 15 Νοεμβρίου ο Βασίλης Κωστάκης θα συνομιλήσει με τον Γιάνη Βαρουφάκη σε εκδήλωση με τίτλο «Μετά τον καπιταλισμό, τι; Κοινά αγαθά και νέοι τρόποι παραγωγής, ιδιοκτησίας και διακυβέρνησης». Δείτε εδώ τα στοιχεία της εκδήλωσης 

Η τεχνολογική καινοτομία είναι για τον καπιταλισμό ένα υπερόπλο στην υπηρεσία του κέρδους. Με μία έννοια, εμφανίζονται σαν να πρόκειται για σατανικές ιδιοφυΐες που συνδυάζουν τη σπάνια επινοητικότητα, εκείνου που κατασκευάζει αυτό που δεν είχε σκεφτεί κανείς άλλος, με τη χωρίς όρια ιδιοτέλεια.

Το αρχέτυπο αυτής της εικόνας είναι βεβαίως το μοντέλο του Facebook. Ένα πρόσωπο πιστώνεται (αδιάφορο προς το παρόν αν αυτό αντιστοιχεί ή όχι στην πραγματικότητα) τη δόξα μιας καταπληκτικά επιτυχημένης ιδέας και μαζί τον ανυπολόγιστο πλούτο ισχύος, πληροφορίας και χρήματος που προκύπτει από την κατάχρησή της.

Ξεκινά με την υπενθύμιση ότι ενώ συνεργάζεται με το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, η μάτια του είναι πια στραμμένη περισσότερο στο Ταλίν παρά στη Βοστώνη και μας εξηγεί πώς η ιδέα πως όλη η τεχνολογική καινοτομία παράγεται στις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής είναι ψευδής.

Το μοντέλο αυτής της οργάνωσης της παραγωγής έχει στο ενεργητικό του παραδείγματα εξόχως εντυπωσιακών επιτευγμάτων, όπως είναι η wikipedia ή ο Mozilla Firefox. Μας εξηγεί ότι δεν θα μπορούσε κανείς να διανοηθεί πριν από κάποιες δεκαετίες ότι η wikipedia όχι μόνο θα ανταγωνιζόταν την εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, αλλά θα οδηγούσε στην οριστική παύση της έντυπης έκδοσής της.

Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, αυτό το μοντέλο παραγωγής σε κάποιες περιπτώσεις το προτιμούν ακόμη και οι επιχειρηματικοί κολοσσοί που χρειάζεται να αναθέσουν σε προγραμματιστές τη δουλειά τους. Είναι δηλαδή συμφερότερο να δώσουν ένα έργο χρηματοδοτώντας μία συλλογική διαδικασία ανοιχτού κώδικα παρά να εξασφαλίσουν τους μισθούς των υπαλλήλων που θα το αναλάβουν.

Το συναρπαστικό αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης είναι ότι έχουμε να κάνουμε με μία μορφή καινοτομίας η οποία όμως παράγεται και διανέμεται συλλογικά. Υποστηρίζει οικονομικά τους συμμετέχοντες ώστε να μπορούν να συνεχίσουν, χωρίς να στοχεύει στην χωρίς όριο οικονομική μεγέθυνση εις βάρος της κοινωνίας.

Μάλιστα επειδή πρόκειται για μορφές παραγωγής που δεν απαιτούν υλικά εργαστήρια, ο Βασίλης Κωστάκης μας αναφέρει παραδείγματα από εταιρείες διαστημικής τεχνολογίας στην Αθήνα και ένα πρόσφατο εγχείρημα, τους Tzoumakers, που πραγματοποιείται στα βόρεια Τζουμέρκα και αποτελεί ένα makerspace, δηλαδή ένα μικρό εργοστάσιο με τεχνολογίες γενικής χρήσης: από 3δ εκτυπωτές και κόπτες λέιζερ μέχρι οξυγονοκολλητές και κατσαβίδια.

Περιγράφει ότι έχει ανοιχτεί σε δυόμιση χώρες:
“Η μία είναι η Εσθονία, στο πολυτεχνείο του Τάλιν, η άλλη είναι η Ελλάδα, όπου έχουμε μία ερευνητική κολεκτίβα, έναν συνεταιρισμό ερευνητών και ερευνητριών, και η άλλη είναι η Αμερική όπου προσπαθώ να πηγαίνω όσο γίνεται και λιγότερο για αυτό λέω δυόμιση”.

Πρώτον για οικογενειακούς λόγους επειδή είναι μακριά δεύτερον διότι πριν πάω στην Αμερική και επειδή εργάζομαι στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, που υποτίθεται ότι είναι για μας τους ακαδημαϊκούς ό,τι είναι η Μπαρτσελόνα για ένα ποδοσφαιριστή, δεν είχα προλάβει να το απομυθοποιησω. Με το που πήγα εκεί πέρα και οι συναναστροφές που έχω είναι και με το Χάρβαρντ και με το MIT που είναι γειτονικά πανεπιστήμια, με έχουν οδηγήσει στο να εκτιμήσω περισσότερο τη δουλειά που γίνεται στην Ευρώπη και να και εκνευρίζομαι περισσότερο όταν πηγαίνω στην Αμερική από τη φούσκα μέσα στην οποία είναι. Δεν λέω για όλη την Αμερική μιλάω για αυτά τα δύο τα ιδρύματα, που προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς όμως να έχουν πραγματική αντίληψη του πώς είναι η κατάσταση”.

Για το skype υπενθύμισε ότι: “Το skype ξεκίνησε από εσθονούς στην Εσθονία, με σουηδικά λεφτά”.

Για την πολιτική χρήση της τεχνολογίας υπογραμμίζει ότι: “Πρώτον η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. Η τεχνολογία έχει πάντα μία πολιτική κατεύθυνση, είτε αυτό διατυπώνεται ξεκάθαρα στον κώδικα της τεχνολογίας ή στα συμφέροντα που χρηματοδοτούν την ανάπτυξη ενός τεχνολογικού προϊόντος, είτε αυτά είναι υπόρρητα.

Δηλαδή δεν το ξέρουμε όμως συνειδητά ή όχι αυτοί που σχεδίασαν, χρηματοδότησαν ένα συγκεκριμένο τεχνολογικό εργαλείο είχαν κάποιους σκοπούς. Λοιπόν είναι βασικό να καταλάβουμε ότι οποιοδήποτε ατζέντα πολιτική είτε είναι αριστερή δεξιά ή κάτι ενδιάμεσο, πρέπει να έχει μία αντίληψη και ένα σύνολο προτάσεων για το ποια τεχνολογική ανάπτυξη θέλουμε”.

Για παράδειγμα το διαδίκτυο και ο παγκόσμιος ιστός. Αυτό δεν είναι μία τεχνολογία, είναι ένα άθροισμα πολλών τεχνολογιών και καινοτομιών που έχουν λάβει όλα τα χρόνια, χρηματοδοτήθηκε αρχικά από ένα ίδρυμα του στρατού των ηνωμένων πολιτειών, στη συνέχεια πήραν την τεχνολογία αυτή γιατί δεν ήτανε πατενταρισμένη, ήταν ανοιχτή και την αξιοποίησαν οι επιστήμονες, για να μοιράζονται γνώσεις ανά τον κόσμο, στη συνέχεια μπήκαν οι χακεράδες μέσα, και έκαναν τα δικά τους ωραία, στη συνέχεια μπήκαν οι εταιρείες οι οποίες αξιοποίησαν την τεχνολογία αυτή για κερδοσκοπικούς σκοπούς κλπ. Συνεπώς αυτό το άθροισμα των τεχνολογιών που ονομάζουμε σήμερα διαδίκτυο, ήταν ένα πεδίο αγώνα να επηρεάσουν διάφορες ομάδες αυτή τη συγκεκριμένη τεχνολογία.

Και έτσι είχαμε ως αποτέλεσμα παραδείγματος χάρη το Facebook από τη μία, και από την άλλη έχουμε τη wikipedia. Το Facebook είναι αυτό που ξέρετε και όλες, όπου ευνοεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων, με μία ομότιμη σχέση, ένα peer to peer δίκτυο, όπου ο καθένας και η καθεμία συνεισφέρει ό,τι θέλει, πάνω σε μία παγκόσμια πλατφόρμα ταινία και ο καθένας και η καθεμία καταναλώνει ό,τι θέλει. Βίντεο φωτογραφίες σχόλιο κλπ. Και έτσι δημιουργείται μία αξία την οποία την καρπώνεται αυτή η εταιρική ιεραρχία του Facebook. Αλλάζει όποτε θέλει τους όρους.

Από την άλλη πλευρά έχεις τη wikipedia. Που είναι μία εγκυκλοπαίδεια η οποία παράγεται από τα κάτω, από τον καθένα και την καθεμία που συνεισφέρει αυτό που θέλει και αυτό που ξέρει, και όποιος ή όποια θέλει διαβάζει ένα λήμμα που υπάρχει στη wikipedia.

Ποιος θα μας το έλεγε το 2001 που ξεκίνησε η wikipedia ότι θα κατάφερνε να βγάλει εκτός αγοράς την αντίστοιχη εγκυκλοπαίδεια της microsoft, που υπήρχε από το 1993, και μετά από λίγα χρόνια θα έβγαζε εκτός τυπογραφείου την εγκυκλοπαίδεια μπριτάνικα, μετά από 250 χρόνια”.

Που είναι ένα εγχείρημα που δεν οργανώνεται με σκοπό τη μεγιστοποίηση του χρηματικού κέρδους, στο Facebook έχουμε μεγιστοποίηση χρηματικού κέρδους, για τους μετόχους της εταιρείας, στη wikipedia δεν το έχουμε.

Ποιος θα περίμενε ότι θα μπορούσε να παράξει περιεχόμενο και να κερδίσει στο δικό τους γήπεδο δύο μεγάλους παίκτες οι οποίοι έχουν οργάνωση ιεραρχική με συμβόλαια, αφεντικά αποφάσεις από τα πάνω κλπ”.

“Η Wikipedia όμως είναι μόνο ένα παράδειγμα. Όταν δημιουργήθηκε, η κυρίαρχη οικονομική σκέψη το θεώρησε ως ένα παράδοξο. Ως μία εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Μετά άρχισαν οι άνθρωποι να μελετάνε και άλλα τέτοια φαινόμενα όπως είναι το ελεύθερο λογισμικό.

Το λογισμικό αυτό που είναι επί της ουσίας η ραχοκοκαλιά του διαδικτύου. Μπορεί στους υπολογιστές οι περισσότεροι και οι περισσότερες να μην έχουμε ελεύθερο λογισμικό όμως για να τρέξει το διαδίκτυο χρησιμοποιείτε αυτού του είδους το λογισμικό.

Για παράδειγμα οι 500 πιο δυνατοί υπολογιστές σήμερα παγκοσμίως, οι λεγόμενοι υπερυπολογιστές, χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό. Λογισμικό ανοικτού κώδικα. Λογισμικό που αναπτύχθηκε, μιλώντας πρόχειρα, όπως η wikipedia.

Με έναν ομότιμο τρόπο παραγωγής που όμως εν αντιθέσει με το facebook κι άλλα παρόμοια παραδείγματα, αυτοί και αυτές που συμμετέχουν παράγουν κοινά. Παράγουν δηλαδή μία αξία που ανήκει σε αυτούς που την έχουν παράγει και διανέμεται σύμφωνα με αυτά που έχουν αποφασίσει. Το ίδιο ισχύει και στην wikipedia, αν κοιτάξετε στο λήμμα κάτω κάτω έχει μία συγκεκριμένη άδεια επανάχρησης.

Το ίδιο και το ελεύθερο λογισμικό, Linux, Mozilla Firefox, και το Android που έχουν πολλά ακίνητα, βασίστηκε αρχικά σε μία τέτοιου είδους από τα κάτω συνεργασία, η οποία δεν υποκινείται από την ανάγκη να μεγιστοποιήσουμε το χρηματικό κέρδος. Βγάζουμε και εκεί λεφτά αλλά δεν είναι κερδοσκοπικό με την έννοια της μεγιστοποίησης του χρηματικού κέρδους και οι σχέσεις παραγωγής δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά είναι η συνεργασία”.

Ο Βασίλης Κωστάκης αναφέρει χαρακτηριστικά για τις εταιρείες:

“Πολλές μεγάλες εταιρείες δεν παράγουν πλέον λογισμικό αλλά δίνουν χρήματα υποστηρίζουν με δωρεές οργανώσεις χακεράδων που παράγουν ελεύθερο λογισμικό, γιατί έχουν δει ότι με αυτό τον τρόπο ξοδεύουν λιγότερα, παραδείγματος χάρη η IBM, από το να παράξει το λογισμικό in-house με δικούς της εργαζόμενους”.

Μιλάει για τον προσανατολισμό του εγχειρήματος του peer- to- peer (ομότιμου) δικτύου παραγωγής:

“Σας έφερα παραδείγματα από την ψηφιακή οικονομία αλλά υπάρχουν παραδείγματα και από τον δευτερογενή τομέα παραγωγής. Υπάρχουν ομάδες οι οποίες παράγουν ανεμογεννήτριες, ρομποτικά προσθετικά χέρια”

Πού βρίσκονται;

“Σε όλον τον κόσμο. Αν θέλετε να αναφερθούμε σε ομάδες που είναι στην Ελλάδα, τις οποίες δεν τις ξέρουνε οι πολλοί και οι πολλές, η ομάδα του hackerspace.gr έφτιαξε μία οργάνωση που λέγεται libre space foundation, η οποία έστειλε τον πρώτο ανοιχτού κώδικα δορυφόρο στο διάστημα. Ο δορυφόρος εκτοξεύτηκε από τη NASA. Η ομάδα αυτή βρίσκεται στην Αθήνα. Στη Ν.Μάκρη είναι μια άλλη ομάδα που λέγεται Νέα Γουινέα και που κατασκευάζει ανεμογεννήτριες μικρής κλίμακας. Είναι μέλος ενός παγκόσμιου δικτύου που αποτελείται από επιστήμονες μηχανικούς και σχεδιάζουν λογισμικό ανεμογεννητριών και άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με σκοπό να κατασκευάζονται αυτά τα μηχανήματα τοπικά. Και έχουν κατασκευάσει στην Αιθιοπία, στο Νεπάλ, ειδικά σε κοινότητες και σε χωριά που είναι εκτός δικτύου έχουν γίνει αρκετά τέτοια έργα. Που για την ώρα διαφεύγουν της προσοχής των δημοσιογράφων. Είναι κοινότητες που δημιουργούν τον κόσμο που θέλουν μέσα στον κόσμο που προσπαθούν να ξεπεράσουν”.

Ακούστε το απόσπασμα στην εκπομπή Η φάρμα των ζώων από το 36.54 και μετά. 

Vince Carducci / PopMatters

Μεταμφιεσμένο σε επιστημονική φαντασία, «Το Άλλο Τώρα» του Γιάνη Βαρουφάκη εξετάζει το πώς η ζωή στον μετακαπιταλισμό θα μπορούσε να είναι πιο ελεύθερη και ισότιμη – και πώς θα μπορούσε να καταστραφεί.

Σχεδόν μόλις ο επικεφαλής της Facebook, Mark Zuckerberg ανακοίνωσε στις 28 Οκτωβρίου ότι η εταιρεία του υιοθετούσε την νέα ονομασία Meta, ο Έλληνας οικονομολόγος και πολιτικός Γιάνης Βαρουφάκης εξαπέλυε ένα μήνυμα στο Twitter, γράφοντας «Κοντά τα χέρια κ. Zuckerberg από το όνομα του mέta, του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού (https://metacpc.org). Εσείς μπορεί, πράγματι, να δουλεύετε για να γίνει πραγματικότητα ο δυστοπικός μετακαπιταλισμός. Τον Πολιτισμό όμως δεν θα τον αναγνωρίζατε ούτε στο ένα μέτρο». Στο βιβλίο του «Το Άλλο Τώρα» (Ελλ. Εκδ. Πατάκης, 2021), έργο στοχαστικής μυθοπλασίας που αποτελεί το πρώτο του μυθιστόρημα, ο Βαρουφάκης προσφέρει ένα όραμα εναλλακτικό προς ό,τι αποκαλεί «τεχνοφεουδαρχικό» εφιάλτη, τύπου Zuckerberg.

Ο Βαρουφάκης είναι ο συγγραφέας των best-seller οικονομικών αναλύσεων «Μιλώντας στην Κόρη μου για την Οικονομία» (ελλ. Εκδ. Πατάκης, 2013), που αποτελεί μιαν ιστορία του καπιταλισμού, και «Παγκόσμιος Μινώταυρος: Οι Πραγματικές Αιτίες της Κρίσης» (ελλ. Εκδ. Λιβάνης, 2012), όπου αναλύεται το οικονομικό σύστημα από τη δεκαετία του ’70 μέχρι την κατάρρευση της αγοράς στεγαστικών δανείων το 2008, με τις ΗΠΑ να καταλαμβάνουν κεντρικό ρόλο. Είναι επίσης ο συγγραφέας του βιβλίου «Ανίκητοι Ηττημένοι: Για μια ελληνική άνοιξη μετά από ατελείωτους μνημονιακούς χειμώνες» (ελλ. Εκδ. Πατάκης, 2019), ημερολόγιο της ταραχώδους εξάμηνης θητείας του ως υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας. Υπό αυτή την ιδιότητα, επεχείρισε να επιλύσει κρίση δημοσίου χρέους της χώρας του, αντιστεκόμενος στα δρακόντεια μέτρα που της επιβάλλονταν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (που καθιερώθηκαν με τη συλλογική ονομασία «τρόικα»).

Πέραν της συμμετοχής του στο Συμβουλευτικό Σώμα του mέta ο Βαρουφάκης είναι αυτή τη στιγμή μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Είναι επίσης συνιδρυτής του πανευρωπαϊκού προοδευτικού πολιτικού κινήματος DiEM25, καθώς και της Προοδευτικής Διεθνούς, η οποία συσπειρώνει και κινητοποιεί προοδευτικούς αγωνιστές και οργανώσεις από όλο τον κόσμο.

Στο πρώτο μυθοπλαστικό έργο του, «Το Άλλο Τώρα» ο Βαρουφάκης επιδίδεται σε ένα διανοητικό πείραμα μεταμφιεσμένο σε αφήγημα επιστημονικής φαντασίας, συλλογιζόμενος με τι θα έμοιαζε μια κοινωνία η οποία ισορροπεί την ελευθερία με την ισότητα.

Ο αφηγητής, Γιάγκος Βάρο, εξιστορεί γεγονότα που εκτυλίχθηκαν κυρίως μεταξύ του 2025 και 2035, όπως αυτά καταγράφηκαν στο ημερολόγιο μιας γυναίκας που πρόσφατα υπέκυψε στον καρκίνο. Αφορούν τρεις φίλους: την συγγραφέα του ημερολογίου Άιρις, μια ριζοσπαστική φυσιογνωμία κόντρα στο ρεύμα η οποία εξασφάλιζε τα προς το ζην από το κληροδότημα ενός κληρονομικού λόρδου, την Εύα, πρώην στέλεχος της επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers η οποία στράφηκε στον ακαδημαϊκό κλάδο και τον Κώστα, μηχανικό υπολογιστών που έκανε περιουσία σορτάροντας μετοχές εταιρειών υψηλής τεχνολογίας πριν από το σπάσιμο της φούσκας των dotcom το 2001 και ακόμη μεγαλύτερη περιουσία σορτάροντας χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες καθ’ οδόν προς το κραχ των παραγώγων ενυπόθηκων δανείων το 2008.

Στην εργασία του, οι τεχνολογικές του καινοτομίες διαρκώς έμπαιναν στο ράδι από τους εργοδότες του, προκειμένου να παραταθεί ο κύκλος ζωής (και η ροή εσόδων) των υπαρχουσών, λιγότερο αποτελεσματικών τεχνολογιών. Απογοητευμένος από την εμπειρία του στον τεχνολογικό κλάδο και απολαμβάνοντας την αυτονομία που του χάρισε η περιουσία του, ο Κώστας δρομολογεί ένα μυστικό πρότζεκτ. Βάλθηκε να δημιουργήσει ένα είδος Μηχανής Ελευθερίας που θα προσέφερε στους χρήστες την δυνατότητα να βιώσουν έναν απεριόριστο ορίζοντα ηδονών – την ελευθερία όχι μόνο από την στέρηση, αλλά και από κάθε περιορισμό που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς.

Το αντίτιμο της εισόδου σε αυτόν τον ευδαίμονα κόσμο της Μηχανής Ελευθερίας είναι ότι κανείς δεν μπορεί να τον εγκαταλείψει. Πίστευε ο Κώστας ότι αυτό είναι ένα τίμημα που κανείς δεν θα ήταν διατεθειμένος να πληρώσει. Η άρνηση αυτή, σκεφτόταν, θα στηριζόταν στην αναγνώριση της κενότητας και ματαιότητας μιας κατάστασης ατέρμονης επιθυμίας υπό τον καπιταλισμό.

Για να προστατεύσει από τους εταιρικούς χάκερ το πρότζεκτ του, γνωστό εφεξής υπό το ακρωνύμιο HALPEVAM (Ευρετικός Αλγοριθμικός Μεγιστοποιητής Βιωματικής Αξίας και Απόλαυσης), ο Κώστας δημιουργεί έναν μηχανισμό ασφαλείας ο οποίος απροειδοποίητα δημιουργεί μια «σκουληκότρυπα» που οδηγεί σε μιαν εναλλακτική πραγματικότητα, το «Άλλο Τώρα» του τίτλου του βιβλίου. Αρχίζει να επικοινωνεί μέσω μηνυμάτων με αρχεία δέσμης με κάποιον στο Άλλο Τώρα, που δεν είναι παρά ο Άλλος Εαυτός του, που ονομάζεται Κωστής. Η ανταλλαγή μηνυμάτων ανάμεσα στον Κώστα και τον Κωστή, που σύντομα εμπλέκει και την Άιρις μαζί με τον Άλλο Εαυτό της, την Αϊρίν, καθώς και την Εύα με τον άλλο εαυτό της, την Ίβ, δίνει στον Βαρουφάκη την ευκαιρία να περιγράψει το πώς θα λειτουργούσε η κοινωνία σε έναν κόσμο δίχως καπιταλισμό. Φυσικά, αυτές είναι ιδέες που ο Βαρουφάκης έχει εκθέσει αλλού, με μη μυθοπλαστικό λόγο.

Ο κόσμος του Κωστή οργανώνεται με βάση την άμεση δημοκρατία, εφαρμοζόμενη και στην εταιρική διακυβέρνηση, με την κάθε υπάλληλο να κατέχει μία και μόνη μετοχή και ίση ψήφο σε όλες τις αποφάσεις. Ο καθένας έχει επίσης έναν λογαριασμό PerCap (Προσωπικού Κεφαλαίου) από την κεντρική τράπεζα που περιλαμβάνει τρία σκέλη: τον τρεχούμενο λογαριασμό, που στηρίζεται στο προσωπικό εισόδημα, τον κληροδοτικό, που παρέχεται από την κοινωνία σε όλους με τη γέννησή τους για να στηρίξει την συνταξιοδότηση ή ακραίες έκτακτες ανάγκες, και τον μερισματικό που τροφοδοτείται κάθε μήνα από το κράτος από την φορολόγηση με συντελεστή 5% των ακαθάριστων εσόδων όλων των επιχειρήσεων. Αυτές οι πολιτικές παναδύθηκαν από τα συντρίμμια που είχαν αφήσει οι μεγάλες αναταράξεις που είχαν κινητοποιήσει τα στελέχη διαφόρων τεχνοαντάρτικων κινήσεων στο Άλλο Τώρα, οδηγώντας, στον απόηχο του κραχ του 2008, τον καπιταλισμό στο τέλος του, στο σημείο που απέκλινε, από το Δικό μας Τώρα που κατοικούσαν ο Κώστας, η Άρις και η Εύα μαζί με την υπόλοιπη ανθρωπότητα.

Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την αλληλεπίδραση του Κώστα, της Άιρις, της Εύας και των Άλλων Εαυτών τους, καθώς αναμετρώνται με την ύπαρξή τους, τις βλέψεις και τις απογοητεύσεις τους, στα διαφορετικά τους Τώρα. «Το Άλλο Τώρα» δεν είναι μια ξέφρενη ουτοπία, όπως αποδεικνύεται: οι επιχειρήσεις μπορεί να έχουν εκδημοκρατισθεί, οι αγορές κεφαλαίου και οι επενδυτικές τράπεζες να έχουν πάψει να υπάρχουν, αλλά η πατριαρχία καλά κρατεί. Η συμμερισμένη ευημερία του Άλλου Τώρα φέρνει μαζί της έναν αναζωογονημένο κοινωνικό συντηρητισμό. Σκοτεινοί χαρακτήρες εξακολουθούν να βρίσκουν τρόπους να χειραγωγήσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, έστω και αν οι μηχανορραφίες τους ανακαλύπτονται γρήγορα και αντιμετωπίζονται αποφασιστικά.

Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, η «σκουληκότρυπα» αρχίζει να χαλάει, καθώς εταιρικοί χάκερ σχεδόν καταφέρνουν να σπάσουν τον μηχανισμό ασφαλείας του HALPEVAM. Αλλά η άλωση του HALPEVAM από τις εταιρείες της Big Tech θα οδηγούσε ασφαλώς στην πλήρη χρηματοποίησή του. Οι εταιρείες θα προσφέρουν μόνο βραχυπρόθεσμες ηδονές σε βάση pay-per-view μέχρι που οι πελάτες να καταβυθισθούν πλήρως στην εμπειρίας τους. Αυτό ακριβώς είναι το φάσμα του Τεχνοφεουδαρχικού εφιάλτη που ο Βαρουφάκης αποστρέφεται στο κατά Zuckerberg «metaverse».

Επιπλέον, η ικανότητα των χρηστών του Δικού μας Τώρα να επικοινωνούν μεταξύ τους (έναντι αντιτίμου, εννοείται) θα κατέστρεφε και το Άλλο Τώρα επίσης.

Το πώς οι διαφορετικοί χαρακτήρες αντιδρούν στην επικείμενη καταστροφή είναι το μεγάλο φινάλε της αφήγησης του Βαρουφάκη. Δίνοντάς μας μια φευγαλέα εικόνα του πώς τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι αλλιώς το «Άλλο Τώρα» μας καλεί να στοχαστούμε πιθανότητες, που δεν στερούνται βέβαια προκλήσεων, ωστόσο αξίζει παρ’ όλα αυτά να τις εξερευνήσει κανείς.

OPEN TECH PARK | πολίτες για την ανοιχτή τεχνολογία

Η Περιφέρεια Ηπείρου σκοπεύει να συνεισφέρει 25 εκατομμύρια ευρώ και 40 στρέμματα γης για τη δημιουργία ενός «πάρκου υψηλής τεχνολογίας & έρευνας».

Είμαστε μια διεπιστημονική ομάδα, με έδρα τα Γιάννενα, που μελετά την τεχνολογία και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία. Τον περασμένο Ιούνιο ξεκινήσαμε έναν δημόσιο διάλογο για το τι πάρκο τεχνολογίας χρειάζεται η Ήπειρος. Έπειτα από 4 μήνες δημόσιας διαβούλευσης διαμορφώθηκαν 8 προτάσεις για ένα «πάρκο» που θα επικεντρώνεται στην τοπική οικονομία, κοινωνία και περιβάλλον έχοντας ταυτόχρονα διεθνή απήχηση.

Το χρονικό του δημοσίου διαλόγου, το σκεπτικό καθώς και οι προτάσεις υπάρχουν αναλυτικότερα στην ιστοσελίδα: opentechpark.org. Η παρούσα επιστολή περιλαμβάνει περιεκτικά τα συμπεράσματα αυτού του διαλόγου όπως καταγράφηκαν από τη διεπιστημονική μας ομάδα. Η διαδικασία έγινε πιλοτικά και δεν αποτελεί ιδανική εφαρμογή της συμπεριληπτικής και δημοκρατικής δημόσιας διαβούλευσης. 

Οκτώ προτάσεις για ένα «πάρκο τεχνολογίας & έρευνας» για την τοπική κοινωνία

Η Περιφέρεια Ηπείρου πρέπει να λάβει υπόψη την ποικιλομορφία επιχειρηματικών μοντέλων και προσεγγίσεων τεχνολογικής ανάπτυξης. Αυτή η ανάγκη αποτυπώνεται και στις στρατηγικές της ΕΕ όπως και του ΟΗΕ. Ένα πάρκο τεχνολογίας, με χρήματα φορολογουμένων πολιτών και σε δημόσια γη, οφείλει να προωθεί την πολυφωνία και να υπηρετεί την τοπική κοινωνία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανοιχτότητας και του διαμοιρασμού.

Η κουλτούρα της ανοιχτής τεχνολογίας έχει ήδη ενσωματωθεί σε διεθνούς κύρους οργανισμούς και επιχειρήσεις (από το CERN και μεγάλα πανεπιστήμια μέχρι τη Wikipedia, τη Red Hat και το GNU/Linux). Υπάρχουν φορείς στην Ήπειρο και την Ελλάδα που παράγουν ανοιχτές τεχνολογίες (λογισμικό, αγροτικά μηχανήματα, ανεμογεννήτριες μικρής κλίμακας, δορυφόρους, ρομποτικές και βιονικές συσκευές, τεχνικές παραδοσιακής δόμησης κ.α.) και θα μπορούσαν να στεγαστούν σε ένα τέτοιο πάρκο.

Το πάρκο προτείνουμε:

1. Να έχει κοινόχρηστα γραφεία (coworking space). Αυτοαπασχολούμενοι/ες καθώς και φοιτητές/τριες θα μπορούν να εργάζονται εκεί ενεργοποιώντας συνεργασίες και ανταλλαγή γνώσης. Επίσης, το πάρκο θα μπορούσε να προσελκύσει άτομα που εργάζονται απομακρυσμένα στον χώρο της τεχνολογίας και αναζητούν μέρη για να εγκατασταθούν προσωρινά («ψηφιακοί νομάδες»).

2. Να έχει ένα κοινόχρηστο εργαστήριο κατασκευών (makerspace). Όλοι οι πολίτες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση, όμως προτεραιότητα θα δίνεται στις στεγασμένες στο πάρκο επιχειρήσεις, στα σχολεία και στο πανεπιστήμιο. Η σύνδεση του κοινόχρηστου εργαστηρίου με την τοπική οικονομία (π.χ., αγροτική παραγωγή, οινοποιεία)  μπορεί να προσφέρει μια διέξοδο στην πρωτογενή παραγωγή όσον αφορά σε λύσεις αυτοματισμού, ελέγχου και ψηφιακής μετάβασης. Η γνώση παράγεται τοπικά και δημιουργεί αξία για την περιοχή. Τέλος, οι εκπαιδευτικές προεκτάσεις τέτοιων χώρων είναι σημαντικές (π.χ., η πρόταση της ΕΕΛΛΑΚ για τα Ανοιχτά Εργαστήρια Εκπαιδευτικής Καινοτομίας).

3. Να ενσωματώνει διαδικασίες δημοκρατικής συνδιαμόρφωσης της διαχείρισης των κοινόχρηστων γραφείων (1) και του κοινόχρηστου εργαστηρίου κατασκευών (2) από τους πολίτες και φορείς που είναι μέλη.

4. Να παρέχει προνόμια (π.χ., έκπτωση σε ενοίκιο) στις στεγασμένες στο πάρκο επιχειρήσεις που παράγουν ανοιχτές τεχνολογίες (ελεύθερο λογισμικό/λογισμικό ανοικτού κώδικα ή/και υλισμικό ανοικτού κώδικα). Αν η επιχείρηση μπορεί να τεκμηριώσει τον αντίκτυπο του ανοικτού της προϊόντος ή υπηρεσίας στην περιοχή της Ηπείρου, τα προνόμια να είναι ακόμα μεγαλύτερα.

5. Να παρέχει προνόμια σε φορείς κοινωνικής και αλληλέγγυας κοινωνικής οικονομίας (π.χ., ΚοινΣΕΠ) που ασχολούνται ευρύτερα με την τεχνολογία. Τέτοιες επιχειρήσεις έχουν συνεργατικές/συμμετοχικές δομές και σημαντικό αποτύπωμα στην τοπική οικονομία.

6. Να ευνοεί τη διάδραση και συνεργασία μεταξύ φορέων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Συγκεκριμένα: α) να ενσωματώσει το ΚΕΠΑΒΙ όπου την τελευταία διετία αναπτύσσεται ένα τοπικό οικοσύστημα “δημιουργικής/κοινωνικής οικονομίας”, β) να ενσωματώσει το επικείμενο πάρκο αγροτικής ανάπτυξης. Η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων για τους/τις αγρότες και παραγωγούς/σχεδιαστές όλης της Ηπείρου είναι μια καλή αρχή.

7. Να ενθαρρύνει την ανάπτυξη και λειτουργία κοινοτικών σχημάτων καθαρής ενέργειας για την αύξηση της ενεργειακής αυτονομίας της Ηπείρου. Δείτε εδώ τις προτάσεις για ανάπτυξη ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα από τις Greenpeace, WWF, Electra Energy και REScoop.

8. Να είναι ανοικτό στην τοπική κοινωνία και εύκολα προσβάσιμο από αυτήν. Ο σχεδιασμός να λάβει υπόψη του τις πραγματικές ανάγκες των ΑΜΕΑ (π.χ., εργονομικά γραφεία, πρόσβαση στην περιοχή, αποχωρητήρια) και τη διαφορετικότητα των ανθρώπων (φυλετικές και έμφυλες διαστάσεις).

Η παραπάνω λίστα προτάσεων δεν είναι εξαντλητική ενώ χρειάζεται να εμβαθύνει περισσότερο. Παραμένουμε στη διάθεση όλων των ενδιαφερόμενων πολιτών και αρχών.

Δρ. Χρήστος Γιωτίτσας, Ερευνητής

Δρ. Βασίλης Κωστάκης, Καθηγητής

Δρ. Βασίλης Νιάρος, Ερευνητής

Δρ. Άλεξ Παζαϊτης, Ερευνητής

Δρ. Αλέκος Πανταζής, Ερευνητής

Δρ. Χριστίνα Πριάβολου, Ερευνήτρια

Μίνα Κουβάρα, Υποψ. Διδάκτορας

Νικηφόρος Τσιούρης, Υποψ. Διδάκτορας

“Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρόν”

(Κ.Π. Καβάφης)

mέta | Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού

Η πρόσφατη ανακοίνωση του αφεντικού της Facebook, Mark Zuckerberg, ότι μετονομάζει σε meta την μητρική εταιρεία των σημαντικότερων μέσων κοινωνικής δικτύωσης των ημερών μας, προκάλεσε μιαν ορισμένη θυμηδία για την εκ των υστέρων προκύψαψα συνωνυμία με το δικό μας Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού (mέta) που συνίδρυσαν το 2020 το MέΡΑ25, το DiEM25 και η Προοδευτική Διεθνής. Πόσω μάλλον που ο ίδιος ο Zuckerberg είχε προλάβει να ανακοινώσει ότι και το κρυπτονόμισμα που ετοιμάζει η εταιρεία του θα ονομαστεί Diem…

Να πρόκειται απλώς για σατανική σύμπτωση είναι πάντα μία πιθανότητα. Να παρακολουθεί το αφεντικό της Facebook τις δραστηριότητές μας και να “εμπνέεται” καταλλήλως, δεν μπορεί διόλου να αποκλειστεί. Το μόνο βέβαιο πάντως είναι ότι δεν σκοπεύουμε να συμπεριλάβουμε τον εμβληματικό αυτόν ολιγάρχη στο Advisory Board του mέta – συμβαίνει να είμαστε αφοσιωμένοι σε ριζικά αντίπαλες επιδιώξεις.

Και κάπου εδώ τελειώνουν τα περιθώρια για (καλοπροαίρετους ή μη) αστεϊσμούς, διότι οι τελευταίες εξαγγελίες Zuckerberg βρίσκονται στον πυρήνα της δυστοπικής μετακαπιταλιστικής πραγματικότητας που οικοδομείται γύρω μας και απέναντι στην οποία εμείς διεκδικούμε και επεξεργαζόμαστε μια χειραφετησιακή προοπτική.

Δεν πρόκειται μόνο για το γεγονός ότι το rebranding της Facebook έρχεται, καθόλου τυχαία, να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από αλλεπάλληλες καταγγελίες για τις αθέμιτες πρακτικές του κολοσσού της κοινωνικής δικτύωσης. Είναι και το ότι το νέο εταιρικό όραμα Zuckerberg για την εφόρμηση στο metaverse εικονογραφεί καλύτερα από πολλές αναλύσεις αυτό που εμείς αποκαλούμε “τεχνοφεουδαρχία”, αναγόμενο πλέον σε μια ριζική ιδιωτικοποίηση, εκμετάλλευση και αποπτώχευση της ίδιας της έννοιας της κοινωνικότητας και της βιωμένης εμπειρίας. Η διάκριση του ψηφιακού και εικονικού από το αναλογικό και ενσώματο απειλείται να μετατραπεί σε ένα ταξικό απαρτχάιντ που αγγίζει ανθρωπολογικό όριο.

Με αυτή την έννοια, οφείλουμε ευχαριστίες στον ιδρυτή της Facebook. Όχι γιατί… διέδωσε (οικειοποιούμενος) το brand μας, αλλά γιατί άθελά του συνηγόρησε στην κρισιμότητα των αναλύσεών μας. Εξ ού και αντιμετωπίζουμε την πρόκληση αυτή της επικαιρότητας ως ευκαιρία για μελέτη.

Ως εισαγωγικό ανάγνωσμα προτείνουμε το σχετικό άρθρο του προοδευτικού ηλεκτρονικού περιοδικού Jacobin, όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Υρώ Καζάρα για το “Ασσόδυο”.

Facebook, Meta και ενσαρκωμένο διαδίκτυο

Ο ερευνητικός συνεργάτης του mέτα Δημήτρης Β. Πεπόνης, σε συνθετική ανάλυση της μεταπανδημικής πραγματικότητας που περιλαμβάνει η ιστοσελίδα του “Κοσμοϊδιογλωσσία”, έγκαιρα επεσήμανε ως ένα από τα σημαντικά στοιχεία των νέων ιστορικών τάσεων τα όρια και τις αντιφάσεις της “αποϋλοποίησης”.

Ο νομικός Θέμης Τζήμας σε άρθρο του στο “Κοσμοδρόμιο” αναδεικνύει το ερώτημα της “ιδιωτικοποίησης της πραγματικότητας”.

https://kosmodromio.gr/2021/10/31/metaverse-mporei-na-epitrapei/?fbclid=IwAR1fY-uETvCMIxnDbObehoGnKVzS-nMO5ZPsT3IjA12Z5ocvq2t9i3O4WCs

Για τους αγγλομαθείς η περιεκτική παρουσίαση του metaverse στο περιοδικό The Atlantic, γραμμένη από έναν από τους πρωτοπόρους του κυβερνοχώρου, αποτελεί χρήσιμο οδηγό.

Σε κάθε περίπτωση, η συνέντευξη που έδωσε το καλοκαίρι ο Γιάνης Βαρουφάκης στον Κώστα Ράπτη για την εκπομπή κίνησης ιδεών του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού “mεta-βάσεις” στο Ράδιο ΜΕΡΑ δίνει την ευκαιρία να αποσαφηνιστούν οι έννοιες της τεχνοφεουδαρχίας και του μετακαπιταλισμού που έρχονται, όπως βλέπουμε, στο προσκήνιο της καθημερινότητας.

Μάρω Μιχαλακάκου
In Orbit
Επιμέλεια: Κώστας Στασινόπουλος
Διάρκεια: 22 Σεπτεμβρίου – 30 Οκτωβρίου 2021

Kalfayan Galleries, Χάρητος 11, Κολωνάκι, 10675 Αθήνα • T +30.210.7217679 [email protected] • www.kalfayangalleries.com

Μια μέρα κάπου στο μέλλον. Μια μέρα με έναν μακρύ πολυψήφιο αριθμό αντί για όνομα, όπως στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας· όταν τα ονόματα των ημερών δεν θα λένε πια τίποτα σε κανέναν. Ο χρόνος διαστέλλεται, καμπυλώνεται και σπάει. Τα οστά στο σώμα μας ακολουθούν το ίδιο μοτίβο. Τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους σε ένα δίκτυο. Εάν κάτι σπάσει, όλα τα υπόλοιπα μέρη το νιώθουν. Πώς φτάσαμε εδώ; Είναι δύσκολο να το πει κανείς με σιγουριά. Οι ενδείξεις είναι διάσπαρτες· ξέρουμε όμως ότι κάποια στιγμή υπήρξε μια πτήση. Μια πτήση έξω από αυτόν τον πλανήτη. Μια πτήση που διέτρισε όλα όσα θεωρούμε δεδομένα σε αυτόν τον πλανήτη, γκρεμίζοντας εμπόδια, βλέποντας τα να καταρρέουν, να πέφτουν στο δάπεδο σαν ένας σωρός σπασμένων οστών. Κατά τη συντριβή, όλα συγκρούστηκαν μεταξύ τους και μέσα στα συντρίμμια δημιουργήθηκαν νέες συνδέσεις. Αυτό που πριν φάνταζε αδύνατο, έγινε ένωση. Αυτό που πριν έμοιαζε αδιανόητο, έγινε νευρώνας. Δεν υπήρχε πια διάκριση μεταξύ των ειδών, ούτε παντοδύναμοι άνθρωποι, ούτε διαχωρισμός, μόνο δικτυωμένα συναισθανόμενα όντα, που προέκυψαν από ανάγκη, από επανάσταση, γιατί δεν είχε απομείνει καμία άλλη επιλογή· μόνο μια συντριβή, που προετοιμαζόταν πολλά χρόνια. Διάσπαρτα οράματα και αντικείμενα της νέας αυτής κανονικότητας εντοπίζονται στο διάστημα. Ίχνη της φυτικής και ανθρωποζωικής αφθονίας της Γης – από την εποχή που την αποκαλούσαμε Μητέρα – έχουν συντηχθεί με τεκμήρια θανάτου και λείψανα αυτού που οι άνθρωποι θεωρούσαν εικόνα της Αποκάλυψης. Αυτά, ωστόσο, γίνονται τώρα οράματα και φυλαχτά ελπίδας και υπόσχεσης. Βρίσκονται σε ένα μελλοντικό πρωθύστερο συνεχές, που διαρκώς ξεγλιστρά από την ανθρωπότητα. Κοινωνούν οιωνούς μιας άλλης εποχής, déjà vus για αυτό που συμβαίνει, επιστημονικά οράματα για εκείνο που έρχεται, ξόρκια για να παρέμβουμε στο μέλλον, τελετουργίες και φαντασία για να αντιμετωπίσουμε το άγχος του ερχομού του. Η προετοιμασία για να εγκαταλείψει κάποιος αυτόν τον πλανήτη δεν είναι εύκολη υπόθεση και δεν θα είναι πάντα μια στρατηγική διαφυγής αποκλειστικά για λίγους και προνομιούχους. Η απόδραση είναι μια στρατηγική με οικολογική δυναμική. Το να δραπετεύσεις δεν σημαίνει ότι παραδίνεσαι μπροστά στις αντιξοότητες, δεν γίνεται για να αφήσεις πίσω σου καταστροφή, δεν δείχνει έλλειψη θάρρους: η απόδραση πρέπει να επαναπροσδιοριστεί ως μία επαναστατική τακτική συλλογικότητας. Η ίδια η φαντασία είναι απόδραση. Μια καινούργια σύλληψη, μαζί με άλλα είδη, του κοινού μέλλοντός μας πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, χωρίς να τον εγκαταλείψουμε ποτέ, είναι κι αυτό απόδραση: μια απόδραση από αυταρχικά καθεστώτα, που επιμένουν να ελέγχουν όχι μόνο τη διάρκεια ζωής των αναρίθμητων όντων στο σύστημά μας, αλλά και το φαντασιακό τους. Αν αυτό παύσει, τότε θα αναδυθεί μια πολύ διαφορετική εικόνα για τους κόσμους μας και τις προοπτικές τους. Ένας πύραυλος κατασκευασμένος από τεχνο-βιο-ύλη, οπτικοποιήσεις αλλόκοτων δειγμάτων ζωής, μία καρέκλα με δυνατότητα πλοήγησης στο φαντασιακό μας παρόν και μέλλον, μία πανοπλία που μας ντύνει με αυτό που έχουμε ήδη ονειρευτεί, βελούδινη σκόνη και το λογότυπο μίας και μοναδικής αποστολής που μπορεί να αποτελέσει σύμβολο αντίστασης για τις μάζες. Τί συμβαίνει όταν η βαθιά οικολογία* γίνεται οικολογία της αβύσσου, του σύμπαντος, του απείρου; Τί είναι αυτό που αλλάζει, όταν η ένωση ανάμεσα στο απειροελάχιστο και το μεγαλειώδες, το επίγειο και το ουράνιο, το ενσώματο και το πλασματικό, το γήινο και το αιθέριο, το καθορισμένο και το νοητό, το ανθρώπινο και το πέρα-από το ανθρώπινο, μετατρέπεται σε εξίσωση; Εάν το γραμμικό ταξίδι στο χρόνο και οι διαδικασίες της καθημερινής ζωής αποτύχουν, τότε ένας τροχιακός τρόπος ύπαρξης και συσχετισμού, ίσως μας δείξει τον τρόπο να φανταστούμε εκ νέου τις συνυφασμένες ζωές μας και τα συνυφασμένα – μακάρι – μέλλοντά μας, όπως και αν αυτά μπορεί να μοιάζουν. Η μεταμόρφωση πρέπει να είναι αμφίδρομη. Τέλος μηνύματος. Έναρξη αποστολής. Εκτιμώμενος χρόνος άφιξης άγνωστος. Σε τροχιά.

*Η Βαθιά Οικολογία είναι μια περιβαλλοντική φιλοσοφία και ένα κοινωνικό κίνημα το οποίο βασίζεται στην
πεποίθηση ότι οι άνθρωποι οφείλουν να αλλάξουν ριζικά τη σχέση τους με τη φύση, από μία σχέση που αξιολογεί τη
φύση αποκλειστικά βάσει της χρησιμότητά της για τον άνθρωπο, σε μια σχέση που αναγνωρίζει ότι η φύση έχει
εγγενή αξία

Η Μάρω Μιχαλακάκου γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε ζωγραφική στη Γαλλία, στην Ecole Nationale Superieure d΄Arts Plastiques de Cergy-Pontoise (1987-1993) και στη Γερμανία στην Hochschule für Bildende Kunst στο Braunschweig (1988-1989). Το 2006 προτάθηκε για το Βραβείο Ζωγραφικής του Castelon County στη Βαλένθια της Ισπανίας. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πρόσφατες εκθέσεις μεταξύ άλλων: ‘Mr. Robinson Crusoe stayed home. Adventures of design in time of crisis’, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, ‘Υφαίνοντας το μέλλον ΙΙ’, Δημοτική Πινακοθήκη Κατσίγρα, Ανάθεση έργου από την Hermès για το κατάστημα των Αθηνών (2021), ‘La chasse’, Πρεσβεία της Γαλλίας στην Αθήνα (2020). Η Μιχαλακάκου έχει συνεργαστεί με θεατρικούς σκηνοθέτες και φορείς για τη δημιουργία σκηνικών εγκαταστάσεων (Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Στέγη του ιδρύματος Ωνάση, Θέατρο Πορεία). Έργα της ανήκουν μεταξύ άλλων στην κρατική συλλογή FNAC της Γαλλίας, στη συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης (Istanbul Modern), καθώς και σε πολλές συλλογές ιδιωτών και Ιδρυμάτων. Το έργο της είναι αινιγματικό και πολυδιάστατο με έντονες κοινωνικές και πολιτιστικές αναφορές. Χρησιμοποιώντας μια πληθώρα μέσων, όπως γλυπτική, ζωγραφική, σχέδια και πιο πρόσφατα περφόρμανς και φιλμ, δημιουργεί εγκαταστάσεις που αντιμετωπίζουν το χώρο όχι απλά σαν ένα περιβάλλον, αλλά ως φιλοσοφική ολότητα. Ένα από τα πρωταρχικά της υλικά είναι το βελούδο, με το οποίο συχνά αντικαθιστά το ζωγραφικό καμβά και του προσδίδει ανάγλυφα χαρακτηριστικά. Τα – συχνά μεγάλου μεγέθους – έργα της εμπλέκουν οικογενειακές μνήμες και πολιτιστικές αναφορές για να θίξουν ζητήματα εξουσίας, κυριαρχικής επιβολής, δύναμης και τις άρρηκτες έννοιες της ζωής και του θανάτου.

Ο Κώστας Στασινόπουλος είναι επιμελητής και ιστορικός τέχνης και η δουλειά του επικεντρώνεται στην σύγκλιση της τέχνης, της οικολογίας και της ταυτότητας. Εργάζεται ως επιμελητής στην Serpentine στο Λονδίνο στο ζωντανό και διεπιστημονικό πρόγραμμα και συνεπιμελείται τα project Back to Earth και General Ecology. Υπήρξε Συνεργάτης Επιμελητής του Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και έχει συνεργαστεί με την Whitechapel Gallery, White Cube, Frieze και την Μπιενάλε της Αθήνας. Απέκτησε διδακτορικό στην Ιστορία Τέχνης από το University of York (2016) με την υποστήριξη του Arts and Humanities Research Council, του Ιδρύματος Ωνάση και του ΝΕΟΝ. Αποφοίτησε από το Courtauld Institute of Art με μεταπτυχιακό στην Ιστορία Τέχνης (2011) και σπούδασε Βιοχημεία στο Imperial College London (2004). Μαζί με τον Hans Ulrich Obrist, Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Serpentine, είναι συνεπιμελητής του βιβλίου 140 Artists Ideas for Planet Earth (Penguin, 2021).

Μετάβαση στο περιεχόμενο