Δημήτρης Φουτρής: «Η ανάπτυξη που προστατεύει το περιβάλλον είναι μονόδρομος για τις Κυκλάδες»

Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του Ios Art Residency, ο εικαστικός κι επιμελητής του προγράμματος, μιλά γι αυτή τη νέα κι ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία.

Η διοργάνωση που πραγματοποιείται για πρώτη φορά φέτος από το σωματείο Save Ios φιλοδοξεί να εντάξει το νησί της Ίου στον Ελληνικό εικαστικό χάρτη, φέρνοντας στο προσκήνιο θέματα όπως οι περιβαλλοντικές και πολιτιστικές επιπτώσεις της ανάπτυξης των νησιών.

Τί είναι το Save Ios και ποιος ο σκοπός του; Γιατί δημιουργήθηκε το Ios Art Residency;

Το σωματείο «Σώστε την Ίο (Save Ios)» έχει ως βασικό του σκοπό την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Ίου. Μεγάλο μέρος του νησιού έχει αγοραστεί από εταιρείες ιδίων επιχειρηματικών συμφερόντων. Οι εταιρείες αυτές προωθούν μια ανάπτυξη εντελώς ασύμβατη με την Αιγαιοπελαγίτικη φυσιογνωμία του νησιού – τόσο με την μορφή των έργων που κατασκευάζουν, όσο και με τις εκτεταμένες περιβαλλοντικές καταστροφές που προκαλούν, οι οποίες τιμωρήθηκαν πρόσφατα στα δικαστήρια. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν υποστηρίξει την κατάσταση αυτή, εντάσσοντας μάλιστα επενδυτικά σχέδια των εταιρειών στην κατηγορία των «στρατηγικών επενδύσεων». Δικαιολογούν τις αποφάσεις τους στο όνομα της «ανάπτυξης», έστω και αν αυτή συνοδεύεται από καταστροφές μοναδικών τοπίων και πολιτιστικών χαρακτηριστικών, και έστω και αν τα οφέλη για την εθνική οικονομία σε όρους δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας είναι ελάχιστα.

Το σωματείο μας αντιμάχεται αυτόν τον παραλογισμό, με δράσεις που λαμβάνει σε νομικό επίπεδο, σε επικοινωνιακό επίπεδο, και άλλες. Μια από τις επικοινωνιακές του δράσεις είναι το Ios Art Residency, με το οποίο επιδιώκουμε να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό, τόσο τους κατοίκους της Ίου όσο και τους επισκέπτες της, για την ευθραυστότητα του Κυκλαδίτικου τοπίου και τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρέμβασης σε αυτό.

Ποιος πιστεύεις είναι, ή θα πρέπει να είναι, ο ρόλος των εικαστικών πρωτοβουλιών στην Ελληνική περιφέρεια;

Οι δράσεις τέτοιου είδους στον τομέα των εικαστικών ενεργοποιούν μια συνθήκη εξωστρέφειας αλλά και σύνδεσης του κέντρου με την περιφέρεια. Σημαντικός παράγοντας σε αυτό είναι ο διάλογος και η ανταλλαγή απόψεων με τους καλλιτέχνες, τους κατοίκους και τους επισκέπτες, δημιουργώντας ερεθίσματα σχετικά με την αναγκαιότητα αλλά και τους τρόπους εξασφάλισης της πολιτιστικής βιωσιμότητας ενός τόπου. Το εικαστικό τοπίο της χώρας διευρύνεται με αυτόν τον τρόπο μέσα από ένα σύστημα εκφραστικού περιεχομένου που ενισχύει την δυναμικότητα του και εξελίσσει τις αισθητικές αξίες του. Τα προγράμματα φιλοξενίας προσκαλούν καλλιτέχνες και από το εξωτερικό, προσελκύοντας το ενδιαφέρον για την Ελλάδα και ενισχύοντας την παρουσία της στα διεθνή πολιτιστικά δρώμενα.

Ποιο το θέμα του Ios Art Residency;

Το πρόγραμμα φιλοξενίας τον Απρίλιο, αλλά και η έκθεση που θα πραγματοποιηθεί τον Αύγουστο, έχει τίτλο Μικρο-ιστορίες ενός ευμετάβλητου τοπίου. Πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Δήμου Ιητών και υπό την Αιγίδα και την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ο βασικός στόχος του είναι η δημιουργία ενός ξεχωριστού και σύγχρονου τρόπου αφήγησης, η προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης του νησιού και η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευαισθησίας των κατοίκων και των επισκεπτών του. Ειδικότερα το Ios Art Residency #1 στοχεύει στη δημιουργία ενός ισχυρoύ πολιτιστικού νοήματος σε σχέση με την αλληλεπίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας και του φυσικού περιβάλλοντος, τις γεωπολιτικές έννοιες πίσω από τη διαλεκτική ξηράς-θάλασσας, και τις σχέσεις εγγύτητας με τη φύση.

Γιατί επέλεξες σαν έναν από τους κεντρικούς άξονες του προγράμματος το περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη;

Τα νησιά των Κυκλάδων (καθώς και πολλά άλλα ελληνικά νησιά) δέχονται τεράστιες οικιστικές πιέσεις καθώς οι τιμές για πολυτελείς κατοικίες έχουν εκτοξευθεί. Αν δεν υπάρξει η απαιτούμενη προσοχή και προστασία, τα νησιά θα χάσουν την μοναδική τους ομορφιά και φυσιογνωμία, χωρίς παράλληλα να διασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών. Η ανάπτυξη που προστατεύει το περιβάλλον είναι μονόδρομος για τις ευαίσθητες αυτές τουριστικές περιοχές. Είναι επίσης εφικτή, καθώς, π.χ., χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία έχουν καταφέρει να προστατεύσουν όμορφα τοπία και παραδοσιακούς οικισμούς σε περιοχές με υψηλή τουριστική ζήτηση. Αυτό θα πρέπει να επιδιώξουμε και στην Ελλάδα, παρά τις ισχυρές πιέσεις που μπορούν να ασκούνται από ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα. Με το Ios Art Residency θέλουμε να τονίσουμε τις παραπάνω θεματικές.

Ποιοι εικαστικοί συμμετέχουν στη φετινή διοργάνωση;

Έχουμε προσκαλέσει για δύο εβδομάδες τον Απρίλιο του 2022 τρεις εικαστικούς καλλιτέχνες, τη Δήμητρα Κονδυλάτου, τον Ορέστη Μαυρουδή και τη Φωτεινή Παλπάνα να γνωρίσουν την Ίο από κοντά, να ανταλλάξουν απόψεις με τους κατοίκους της και μέσω της επιτόπιας έρευνας να παράγουν νέα έργα με τα μέσα της επιλογής τους. Τα έργα θα φιλοξενηθούν στο πλαίσιο μιας Έκθεσης Σύγχρονης Τέχνης και διάρκειας ενός μήνα, τον Αύγουστο του 2022, αποτελώντας την αφορμή για μια δημόσια συζήτηση σχετικά με την αναγκαιότητα αλλά και τους τρόπους εξασφάλισης της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής βιωσιμότητας του νησιού.

Σε τι διαφοροποιείται το Ios Art Residency από τα άλλα προγράμματα φιλοξενίας που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα;

Το ιδιαίτερο τοπίο και η ιστορία του νησιού είναι στοιχεία πολύ σημαντικά που καλούνται να διερευνήσουν οι καλλιτέχνες στην διάρκεια της φιλοξενίας τους. Επίσης η προσέγγιση στο ειδικότερο πρόβλημα της “ανάπτυξης” της Ίου που επισημάνθηκαν στην αρχή και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν, διαφοροποιούν τον λόγο που δημιουργήθηκε αυτό το residency σε σχέση με άλλα προγράμματα φιλοξενίας.

Ποια η αλληλεπίδραση του προγράμματος με την τοπική κοινωνία;

Για το Ios Art Residency η καθημερινή πρακτική της τέχνης έρχεται να λειτουργήσει ως ένας ανοιχτός διάλογος με την κοινωνία, να θέσει ερωτήματα σχετικά με την αειφόρο εξέλιξη του τόπου και να διερευνήσει τις δυνατότητες της περιβαλλοντικής αναγέννησης σε αλληλεξάρτηση με τις κοινωνικό-οικολογικές αξίες. Λαμβάνοντας πάντοτε υπ’ όψιν το τοπικό, κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της περιοχής, το Ios Art Residency φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως ένα πεδίο συστηματικής έρευνας και διαλόγου για την Ιο και την ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων.

Πώς βλέπετε τη συνεργασία με άλλες πρωτοβουλίες εκτός Ίου;

O σκοπός μας από την αρχή είναι να συνεργαστούμε κάποια στιγμή στο μέλλον και με άλλες παρόμοιες αξιόλογες προσπάθειες που συμβαίνουν στις Κυκλάδες. Περισσότερο για να δημιουργηθεί ένα δίκτυο και μια γέφυρα που στόχο έχει την μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον των νησιών που αυτή τη στιγμή κινδυνεύουν περισσότερο από ποτέ.

Ποιο θα ήθελες να είναι το μέλλον του Ios Art Residency;

Το Ios Art Residency φιλοδοξεί να διευρύνει το πεδίο δράσης του και σε άλλες μορφές τέχνης όπως ο χορός, η μουσική, η performance και η λογοτεχνία. Θέλουμε επίσης να μεγαλώσει ως προς τον αριθμό των συμμετεχόντων του, όπως και με την συμμετοχή ξένων καλλιτεχνών, ώστε να υψώσει την φωνή του με στόχο την προβολή και την προστασία του φυσικής ομορφιάς της Ίου.