Μάρι Βελονάκη

Η οπτική της Μάρι για τον μετακαπιταλισμό – συνεισφορά στο mέta:

Επανεξετάζοντας το ανθρώπινο στην αλληλεπίδραση ανθρώπων και ρομπότ

Τα τελευταία 15 χρόνια έχει σημειωθεί δραματική αύξηση στην έρευνα αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ (HRI). Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στις τεχνολογικές πτυχές της ρομποτικής έχει χρησιμεύσει στο να τονίσει το χάσμα στη γνώση της ανθρώπινης αντίληψης και συμπεριφοράς, καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν σταδιακά να συναντούν και να αλληλεπιδρούν με τα ρομπότ. Είναι αναπόφευκτο ότι η επόμενη γενιά ρομπότ θα αλληλεπιδράσει με τους ανθρώπους σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ποτέ. Το 2018 η Διεθνής Ομοσπονδία Ρομποτικής προέβλεψε ότι περισσότερα από 22 εκατομμύρια ρομπότ αξίας άνω των 4,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ θα πωληθούν για προσωπική και οικιακή χρήση το 2019 [IFR, 2018]. Η Ιαπωνία ανταποκρίθηκε στην επερχόμενη δημογραφική της πρόκληση κατευθύνοντας σημαντική χρηματοδότηση της έρευνας προς τη ρομποτική βοήθεια για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Συγκεκριμένα, ο Οργανισμός Επιστήμης και Τεχνολογίας της Ιαπωνίας ανακοίνωσε το 2019 ένα φιλόδοξο πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης με τίτλο «Moonshot» που χρηματοδοτεί πλήθος προγραμμάτων ρομποτικής από το 2020 έως το 2050.

Επί του παρόντος αντιμετωπίζουμε τρεις πιεστικές προκλήσεις στην ανάπτυξη κοινωνικών ρομπότ: 1. Ανεπαρκής εστίαση στην εμπειρία των ανθρώπων· 2. Ανεπαρκής κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα ρομπότ. και 3. Διατήρηση του ανθρώπινου συμφέροντος και εμπλοκής στη μακροπρόθεσμη αλληλεπίδραση ανθρώπου-ρομπότ.

Καθώς εισερχόμεθα τώρα σε μια διαφορετική φάση στην κοινωνική διάσταση του HRI (Human Robot Interaction), είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε στην ανθρώπινη εμπειρία προκειμένου να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε τη δέσμευση με τα ρομπότ. Η μεγαλύτερη πρόκληση στην έρευνα αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ είναι να κατανοήσουμε το ανθρώπινο συστατικό, καθώς οι άνθρωποι είναι πολύ πιο περίπλοκοι από οποιοδήποτε τεχνολογικό σύστημα.

Ο σχεδιασμός κοινωνικών ρομπότ περιλαμβάνει όχι μόνο τη σύλληψη και την υλοποίηση ρομπότ που μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τους ανθρώπους, αλλά απαιτεί εστίαση στην εμπειρία αυτών των ανθρώπων καθώς συναντούν και αλληλεπιδρούν με ένα ρομπότ. Αυτή η εστίαση στην αλληλεπιδρώσα εμπειρία απαιτεί την κατανόηση του πλαισίου της αλληλεπίδρασης και της κουλτούρας εντός της οποίας λαμβάνει χώρα, υπογραμμίζοντας τη σημασία των κοινωνικών και δημιουργικών τεχνών για την κοινωνική ρομποτική: κλάδοι που έχουν μακρά ιστορία μελέτης των ανθρώπων και των σχέσεών τους με τους χώρους που κατοικούν. Μια διεπιστημονική προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη την ανθρώπινη εμπειρία κατά την ανάπτυξη νέων ρομποτικών μορφών δεν είναι μόνο συμπληρωματική, αλλά και απαραίτητη.

Οι ανθρώπινες αντιδράσεις προς τα ρομπότ που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως αλληλεπίδραση είναι συχνά αποτέλεσμα του παράγοντα καινοτομίας. Πολύ λίγα είναι γνωστά για το πώς το ανθρώπινο ενδιαφέρον και η αλληλεπίδραση μπορούν να διατηρηθούν όταν ο αρχικός ενθουσιασμός σχετικά με ρομπότ έχει φθαρεί και ένα άτομο πρέπει να συνυπάρξει και να συνεργαστεί με το ρομπότ για διαστήματα από ημέρες και εβδομάδες έως μήνες και χρόνια. Η επόμενη γενιά κοινωνικών ρομπότ θα πρέπει να αναπτυχθεί αξιοποιώντας δημιουργικές αρχές σε μια προσέγγιση που ευνοεί τον βιωματικό σχεδιασμό, ενσωματώνοντας τη δημιουργικότητα σε κάθε τομέα της εφαρμογής ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης — προχωρώντας προς τεχνολογικά συστήματα που δεν εκτοπίζουν, αλλά συμπληρώνουν και ενισχύουν την ανθρώπινη εμπειρία.

Η καθηγήτρια Μάρι Βελονάκη είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου Δημιουργικής Ρομποτικής και επικεφαλής ερευνήτρια ερευνητικού προγράμματος ARC LIEF το οποίο έχει οδηγήσει στη δημιουργία της Εθνικής Δομής για την Αλληλεπίδραση Ανθρώπων και Ρομπότ της Αυστραλίας (National Facility for Human Robot Interaction), σε συνεργασία με τη Σχολή Επιστήμης και Μηχανικής Υπολογιστών της UNSW στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία (UNSW), το εκεί Τμήμα Ψυχολογίας, το Αυστραλιανό Κέντρο Ρομποτικής Πεδίου του Πανεπιστημίου του Sydney, το Κέντρο Αυτόνομων Συστημάτων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Sydney και το Νοσοκομείο St Vincent’s. Έχει εργαστεί ως καλλιτέχνης και ερευνήτρια στον τομέα των εγκαταστάσεων διαδραστικής τέχνης από το 1995. Η Βελονάκη έχει δημιουργήσει διαδραστικές εγκαταστάσεις που ενσωματώνουν κίνηση, ομιλία, αφή, αναπνοή, ηλεκτροστατική φόρτιση, τεχνητή όραση και ρομποτική. Το 2003, η πρακτική της Βελονάκη επεκτάθηκε στη ρομποτική, όταν ξεκίνησε και ηγήθηκε ενός μείζονος ερευνητικού προγράμματος τέχνης/επιστήμης του Αυστραλιανού Συμβουλίου Έρευνας «Fish-Bird: Αυτόνομες Αλληλεπιδράσεις σε ένα Περιβάλλον Σύγχρονων Τεχνών» σε συνεργασία με επιστήμονες ρομποτικής στο Αυστραλιανό Κέντρο Ρομποτικής Πεδίου (Πανεπιστήμιο του Sydney). Το 2007 η Βελονάκη βραβεύτηκε από το Συμβούλιο Εικαστικών Τεχνών της Αυστραλίας και το 2009 της απονεμήθηκε υποτροφία ARC Australian Research Fellowship. Προήχθη σε τακτική καθηγήτρια στις αρχές του 2017.