Τι μας αρέσει
Don’t look at PM Mitsotakis’ Greece
Πολλοί «διαβάζουν» το απολαυστικότατο Don’t Look Up του Adam McKay (άλλες λαμπρές στιγμές: Vice | 2018, The Big Short | 2015) ως διαφορετικές αλληγορίες: οι περισσότεροι —στους οποίους συμπεριλαμβάνεται, ρητώς, ο δημιουργός του— ως αλληγορία για την κλιματική αλλαγή. Άλλοι —στους οποίους συμπεριλαμβάνεται, ρητώς, ο υποφαινόμενος— προτιμούν να παραλληλίσουν τη συλλογική άρνηση του προφανούς και το πανηγυρικό περί άλλα τυρβάζῃ που επισημαίνει η ταινία και με την πρωτοφανή ανισορροπία διεθνούς ισχύος και τις διεθνείς πολεμικές περιπέτειες που αυτή προοικονομεί, sooner rather than later. Οι πιο καθεστωτικοί νόες θα προτιμήσουν να παραλληλίσουν με την πανδημία, διαστρέφοντας όλο το υφαντό της ταινίας σε ένα αφήγημα τύπου «πάλι το πόπολο δεν άκουσε τις σοφές κυβερνήσεις». Και λοιπά, και λοιπά.
Όμως, ένα άλλο ζήτημα είναι κατά πόσον η ταινία είναι πιστευτή και ρεαλιστική. Εντάξει, στην Αμερική έχουν συνηθίσει σε «τραβηγμένα» σενάρια, αλλά εδώ στην Ελλάδα δεν είμαστε πιο προσγειωμένοι, πιο υποψιασμένοι; Πώς θα μπορούσαμε να πάρουμε στα σοβαρά μια ταινία όπου η Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει για επικεφαλής του γραφείου της τον… γιο της; Μπορείτε να φανταστείτε μια χώρα όπου ο Πρωθυπουργός της θα είχε ως διευθυντή του γραφείου του τον… ανηψιό του; Με τον άλλο του ανηψιό να «τρέχει» την πρωτεύουσα της χώρας, μοιράζοντας χρήματα όπου προαιρείται (εκλεγμένος, τονίζουμε, άρα ψωμί κι αλάτι, vox populi!); Είναι δυνατόν να πάρουμε στα σοβαρά ένα κινηματογραφικό σενάριο όπου οι πράξεις, πρωτοβουλίες και οι παραλείψεις της εξουσίας υπαγορεύονται από την επικοινωνιακή «στιγμή», τα χρηματιστήρια των δημοσκοπήσεων, την ανάγκη να φύγει η δημόσια συζήτηση και προσοχή από κάποια σκάνδαλα; Και όχι από το τι είναι σημαντικό για τη μοίρα του κυβερνώμενου λαού και τι δεν είναι;
Στο Don’t Look Up η κυβέρνηση έχει τους «δικούς της» επιστήμονες, οι οποίοι επισημαίνουν με παρρησία ότι οι «μη δικοί της» επιστήμονες δεν ξέρουν τι λένε και είναι παλαβοί: it’s just Science™. Αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να συμβούν στην πραγματικότητα. Όπως και το άλλο πάλι: στην ταινία, η Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει βάλει επικεφαλής της NASA μια άσχετη αναισθησιολόγο του «κύκλου» της, με αποτέλεσμα οι ανακοινώσεις του κρίσιμου για την πλοκή της ταινίας οργανισμού να υπαγορεύονται από το τι θέλει κάθε στιγμή η εξουσία. Το αντίστοιχο θα ήταν, την ώρα που σκάει η πανδημία του κορωνοϊού σε μια χώρα και για δύο ολόκληρα χρόνια, ο Πρόεδρος του εκεί ΕΟΔΥ να ήταν ένας Communications Consultant με σπουδές «διοίκησης επιχειρήσεων», επιλεγμένος με απολύτως αξιοκρατικά κριτήρια φιλίας. Μα πανάθεμά τους, πού τα βρίσκουν! Είναι αδύνατον να πάρεις τέτοιες σεναριακές τρέλλες στα σοβαρά.
Ίσως το πιο ανήθικο από τα μη ρεαλιστικά στοιχεία της ταινίας, αυτό που δηλητηριωδώς τρέφει δυσπιστία προς τη Δημοκρατία και τους Θεσμούς, είναι η υπόνοια πως ολιγάρχες και μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα μπορούν να υπαγορεύσουν την κυβερνητική πολιτική ακόμα και στις πλέον κρίσιμες αποφάσεις, με τους εκλεγμένους ηγεμόνες απλώς να προσυπογράφουν χαρωπά, και με ένα αρχιπέλαγος μέσων μαζικής επικοινωνίας να μοχθούν να περάσει η «γραμμή» με το ζόρι, όσο παλαβή κι αν είναι αυτή, και να εξοντωθεί ηθικά κάθε αντίλογος. Εδώ η ταινία δεν παίρνει απλώς διαζύγιο από κάθε πιθανή πραγματικότητα, αλλά καθίσταται επικίνδυνη, αφού κάποιοι αφελείς ενδέχεται και να φανταστούν ότι όντως συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Εκεί δε όπου το πράγμα ξεφεύγει τελείως σεναριακά είναι στην υπόνοια της ταινίας ότι, ακόμα κι αν ανοίξει το κουτί της Πανδώρας και γαία πυρί μιχθήτω, η οικονομική ολιγαρχία έχει κάνει τα κουμάντα της μαζί με τις πολιτικές θεραπαινίδες της, με εγγυημένη την προσωπική τους διάσωση και με το κόστος των επιλογών της να πέφτει αποκλειστικά στους ώμους των ταλάνων κυβερνωμένων, οι οποίοι δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να το υποστούν.
Αλλά μην μπερδεύουμε τη μυθοπλασία με την πραγματικότητα. Ένας υγιής πνευματικά άνθρωπος δεν θα κάτσει να δει τέτοιες μη-ρεαλιστικές βλακείες. Θα αφοσιωθεί κυρίως στο «χρυσό» 17λεπτο με τον Σάκη Ρουβά κατά την αλλαγή του χρόνου. Άλλωστε πρόκειται για χρονική περίοδο κατά την οποία όλοι χρειαζόμαστε λίγη Ελπίδα και Χαμόγελο. Το είπε κι ο Δήμαρχός μας.
*Πρωτοδημοσιεύθηκε στο ένθετο Docville της εφημερίδας Documento, 31/12/2021. O Σωτήρης Μητραλέξης είναι συνδιευθυντής του mέta (www.metacpc.org), του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού.
