Ακούστε την τέταρτη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!,», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 15ης Δεκεμβρίου 2021 9 μ.μ.-10.20 μ.μ., με συμμετοχή της Ειρήνης Φασιά (διδάσκουσας και υπ. δρ. Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) από το 2ο θέμα κι έπειτα:
Ημερήσια διάταξη:
00:00-23:30: «4.000 παπάδες»: ξεμπλέκοντας το κουβάρι
Το 155ο podcast του RevolutionZ | ‘Η ζωή μετά τον καπιταλισμό’ αφιερώθηκε στο mέta, το Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, με μια συζήτηση ανάμεσα στον Michael Albert και τον Σωτήρη Μητραλέξη από το mέta.
[20.00 ώρα Ελλάδος] DiEM TV Christmas Special: All I want for Christmas is Postcapitalism: mέta, a think tank for DiEM25, MERA25 and the Progressive International. Με ελληνικούς υποτίτλους στο YouTube.
Ακούστε την τρίτη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 8ης Δεκεμβρίου 2021 9 μ.μ.-10 μ.μ.:
Το After the Oligarchy ετοίμασε μια βιντεο-σύνοψη μέσα σε 40 λεπτά του μοντέλου μετακαπιταλιστικής κοινωνίας που προτείνεται στο «Άλλο Τώρα», το Another Now του Γιάνη Βαρουφάκη:
Ακούστε τη δεύτερη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 1ης Δεκεμβρίου 2021 9 μ.μ.-10 μ.μ.:
Η μετάφραση προσφέρθηκε ευγενώς από την ΟΕΜΥ, την ομάδα εθελοντών μεταφραστών & υποτιτλιστών του ΜέΡΑ25.
Οι ηγέτες στη σύνοδο κορυφής της COP26 δεν έχουν καμία πρόθεση να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τις «αμυντικές» δαπάνες τους.
Οι Παγκόσμιοι Ηγέτες συγκεντρώθηκαν στη Γλασκώβη την περασμένη εβδομάδα για τη σύνοδο κορυφής COP26 σε μια προσπάθεια να δείξουν πώς έστω και καθυστερημένα αντιμετωπίζουν την κλιματική κρίση. Συμφωνίες για την προστασία των δασών που μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα και μεθανίου και προωθούν την πράσινη τεχνολογία συνάπτονται μπροστά σε έναν κόσμο που παρακολουθεί.
Ειδικά οι Δυτικοί πολιτικοί θέλουν να βγουν από τη σύνοδο κορυφής με αστραφτερά πράσινα διαπιστευτήρια, αποδεικνύοντας ότι έχουν κάνει ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αποτρέψουν μια μελλοντική αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας άνω του 1,5 C. Φοβούνται την κρίση των δυσαρεστημένων εκλογέων αν επιστρέψουν με άδεια χέρια.
Οι δυτικές ένοπλες δυνάμεις είναι οι πιο ρυπογόνες στον πλανήτη – και ο στόχος στο COP26 είναι να κρατηθεί αυτό το γεγονός ένα αυστηρά φυλαγμένο μυστικό.
Οι επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα έχουν ήδη αμφιβολίες εάν οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνονται έχουν επαρκώς μακροπρόθεσμο χαρακτήρα ή μπορούν να εφαρμοστούν αρκετά γρήγορα, ώστε να κάνουν τη διαφορά. Έχουν προειδοποιήσει ότι πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας για να αποφευχθεί η κλιματική καταστροφή.
Αλλά η ορατή δραστηριότητα στη σύνοδο κορυφής κρύβει μια πολύ πιο σκληρή πραγματικότητα. Τα ίδια τα έθνη που διακηρύσσουν ηθική ηγεσία στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι επίσης αυτά που κάνουν τα περισσότερα για να σαμποτάρουν μια ουσιαστική συμφωνία για τη μείωση του παγκόσμιου αποτυπώματος άνθρακα της ανθρωπότητας.
Μια φωτογραφία από τα εγκαίνια του COP26 δείχνει τον Βρετανό πρωθυπουργό Boris Johnson, τον οικοδεσπότη της συνόδου, να χαιρετίζει θερμά τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Joe Biden και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Naftali Bennett. Αλλά αντί να τους επευφημούμε, θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε αυτή την τριάδα ως τους μεγάλους κακούς των συνομιλιών για το κλίμα.
Οι ένοπλες δυνάμεις τους είναι οι πιο ρυπογόνες στον πλανήτη – και ο στόχος στο COP26 είναι να κρατηθεί αυτό το γεγονός αυστηρά μυστικό.
Κρυμμένο από την κοινή θέα
Οι δαπάνες των ΗΠΑ για τον στρατό τους ξεπερνούν κατά πολύ τις δαπάνες οποιασδήποτε άλλης χώρας – εκτός από το Ισραήλ, όταν μετράται σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού. Παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο υστερεί, εξακολουθεί να έχει τον πέμπτο μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό στον κόσμο, ενώ οι κατασκευαστές όπλων του εναργώς προμηθεύουν όπλα σε χώρες που άλλοι έχουν αποφύγει.
Μόνο ο αμερικανικός στρατός εκτιμάται ότι έχει μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από τις περισσότερες χώρες. Θεωρείται ευρέως ότι είναι ο μεγαλύτερος θεσμικός καταναλωτής αργού πετρελαίου στον κόσμο.
Και οι εκπομπές από τους στρατούς και τους κατασκευαστές όπλων της Δύσης φαίνεται να αυξάνονται κάθε χρόνο αντί να συρρικνώνονται – αν και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος επειδή αποκρύπτονται επισταμένως από την κοινή θέα.
Η Ουάσιγκτον στη σύνοδο κορυφής του Κιότο, πριν από 24 χρόνια επέμεινε στην εξαίρεση από την αναφορά των εκπομπών του στρατού της καθώς και της μείωσής τους. Όπως ήταν αναμενόμενο και όλοι οι άλλοι ακολούθησαν αυτή την τακτική.
Από τη σύνοδο κορυφής του Παρισιού το 2015, έχουν αποσπασματικά αναφερθεί στρατιωτικές εκπομπές. Όμως πολύ συχνά τα στοιχεία είναι συγκαλυμμένα – συγκερασμένα με εκπομπές από άλλους τομείς, όπως οι μεταφορές.
Και οι εκπομπές από υπερπόντιες επιχειρήσεις – στην περίπτωση των ΗΠΑ, το 70 τοις εκατό της στρατιωτικής τους δραστηριότητας – εξαιρούνται εξ ολοκλήρου από τον ισολογισμό.
Συγκρούσεις και πόλεμοι
Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης αρνήθηκε επίσης να ξεκαθαρίσει το ζήτημα. Η Γαλλία, με τον πιο ενεργό στρατό της ηπείρου, δεν αναφέρει καμία από τις εκπομπές της.
Σύμφωνα με έρευνα των Επιστημόνων για την Παγκόσμια Ευθύνη (Global Responsibility), οι εκπομπές του στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν τρεις φορές μεγαλύτερες από αυτές που ανέφερε – ακόμη και αφού εξαιρέθηκαν οι αλυσίδες εφοδιασμού, καθώς και η παραγωγή όπλων και εξοπλισμού. Ο στρατός ήταν υπεύθυνος για τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπομπών της Βρετανικής κυβέρνησης.
Οι συνολικές εκπομπές του νορβηγικού στρατού την επόμενη δεκαετία θα αυξηθούν κατά 30 τοις εκατό ως αποτέλεσμα και μόνο των αγορών των F-35.
Και η νέα τεχνολογία, αντί να μετατρέπει το στρατιωτικό σε «πράσινο», συχνά κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα.
Το τελευταίο μαχητικό αεροσκάφος που αναπτύχθηκε από τις ΗΠΑ, το F-35, αναφέρεται ότι καίει 5.600 λίτρα καυσίμου την ώρα. Θα χρειάζονταν 1.900 αυτοκίνητα για να καταναλώσουν παρόμοια ποσότητα καυσίμου την ίδια περίοδο.
Η Νορβηγία, όπως και πολλές άλλες χώρες, έχει μπει στην ουρά για να πάρει στα χέρια της αυτό το αεροσκάφος νέας γενιάς. Σύμφωνα με τη νορβηγική εφημερίδα Dagsavisen, οι συνολικές εκπομπές του νορβηγικού στρατού την επόμενη δεκαετία θα αυξηθούν κατά 30 τοις εκατό ως αποτέλεσμα μόνο των αγορών των F-35.
Εκτός από την εξαίρεση της περιβαλλοντικής βλάβης που προκαλείται από τις προμήθειες στρατιωτικού εξοπλισμού και τις αλυσίδες εφοδιασμού, οι χώρες εξαιρούν επίσης τις σημαντικές επιπτώσεις των συγκρούσεων και των πολέμων.
Για παράδειγμα, κάθε έτος της κατοχής του Ιράκ από τις ΗΠΑ που ξεκίνησε το 2003, εκτιμάται συντηρητικά ότι παρήγαγε εκπομπές που ισοδυναμούν με την κυκλοφορία επιπλέον 25 εκατομμυρίων αυτοκινήτων στο δρόμο.
Αύξηση στρατιωτικών δαπανών
Σε αντίθεση με τις βιομηχανίες γεωργίας και υλοτομίας, ή τις μεταποιητικές βιομηχανίες ή τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων, οι προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών – πόσο μάλλον να την αντιστρέψουν – είναι εκτός συζήτησης στη σύνοδο κορυφής COP26.
Και για αυτό, η Ουάσιγκτον πρέπει να αναλάβει το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης.
Ο προϋπολογισμός «άμυνάς» της αποτελεί ήδη περίπου το 40 τοις εκατό των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που δαπανώνται ετησίως για στρατούς σε όλο τον κόσμο. Η Κίνα και η Ρωσία – φαινομενικά οι δύο μπαμπούλες της συνόδου κορυφής της COP26 – υστερούν πολύ.
Η κυβέρνηση του Boris Johnson παρουσίασε πέρυσι αυτό που αποκάλεσε «το μεγαλύτερο πρόγραμμα επενδύσεων στη βρετανική άμυνα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου». Η Βρετανία δεν είναι ακραία περίπτωση. Μετά από ένα βραχύβιο «μέρισμα ειρήνης» που προκλήθηκε από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες βρίσκονται σε μια σχεδόν συνεχή ανοδική τάση από το 1998, με επικεφαλής τις ΗΠΑ.
Παραδόξως, η ανάκαμψη ξεκίνησε τη στιγμή που οι Δυτικοί πολιτικοί άρχισαν, στη σύνοδο κορυφής του Κιότο, να συζητούν χωρίς να δεσμεύονται για την αντιμετώπιση της «κλιματικής αλλαγής».
Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ αυξάνονται σταθερά από το 2018. Πρόκειται να συνεχίσουν να το κάνουν για τουλάχιστον άλλες δύο δεκαετίες – πολύ πέρα από την προθεσμία που έθεσαν oι επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα για να αλλάξουν τα πράγματα.
Η ίδια παγκόσμια ανοδική τάση τροφοδοτείται από την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών από τις χώρες της Μέσης Ανατολής – ιδίως τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- από το 2013. Αυτό φαίνεται να αντανακλά δύο τάσεις που έχουν τις ρίζες τους στην αλλαγή της προσέγγισης της Ουάσιγκτον στην περιοχή.
Πρώτον, καθώς έχουν αποσύρει τις υπερβολικά εκτεταμένες δυνάμεις κατοχής τους από το Ιράκ και το Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ αναθέτουν όλο και περισσότερο τον στρατιωτικό τους ρόλο σε πλούσιες χώρες πελάτες σε αυτήν την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή.
Και δεύτερον, καθώς το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου έχουν ενθαρρυνθεί να σφυρηλατήσουν στενότερους στρατιωτικούς και σε θέματα πληροφοριών δεσμούς εναντίον του Ιράν, σε αυτά τα ίδια κράτη του Κόλπου έχει επιτραπεί να προσεγγίσουν τα στρατιωτικά μεγέθη του Ισραήλ. Το περίφημο «ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημά» του διαβρώνεται σταδιακά.
Αυτό το πανηγύρι όπλων στη Μέση Ανατολή στηρίζεται από το Ηνωμένο Βασίλειο εξάγοντας στους Σαουδάραβες, και από τις ΗΠΑ, που επιδοτούν σε μεγάλο βαθμό τις στρατιωτικές βιομηχανίες του Ισραήλ.
Ανταγωνισμός εξουσίας
Όλα αυτά σημαίνουν ότι, ενώ οι Δυτικοί πολιτικοί υπόσχονται να μειώσουν τις εκπομπές στην COP26, στην πραγματικότητα είναι απασχολημένοι με την προετοιμασία τους να αυξήσουν αυτές τις εκπομπές εκτός κοινής θέας. Σε τελική ανάλυση, το πρόβλημα είναι ότι ελάχιστα μπορούν να γίνουν για να «πρασινίσουν» οι στρατοί μας, είτε ουσιαστικά είτε μέσω μιας αναμόρφωσης του προσδιορισμού του πράσινου. Η λογική προσέγγιση του θέματος από τους στρατούς δεν είναι ούτε να είναι βιώσιμοι ούτε να είναι ευγενικοί με τον πλανήτη.
Το επιχειρηματικό μοντέλο των κατασκευαστών όπλων είναι να προσφέρουν στους πελάτες – από το Πεντάγωνο μέχρι κάθε τενεκεδένιο δικτάτορα – όπλα και μηχανές που είναι μεγαλύτερα, καλύτερα ή ταχύτερα από των ανταγωνιστών τους. Τα αεροπλανοφόρα πρέπει να είναι μεγαλύτερα. Τα μαχητικά αεροσκάφη να είναι πιο γρήγορα και πιο ευέλικτα. Και οι πύραυλοι πιο καταστροφικοί.
Η κατανάλωση και ο ανταγωνισμός βρίσκονται στο επίκεντρο της στρατιωτικής αποστολής, είτε οι στρατοί διεξάγουν πόλεμο είτε παρουσιάζουν τις δραστηριότητές τους ως καθαρά «αμυντικές».
Η «ασφάλεια», που βασίζεται στον φόβο των γειτόνων και των αντιπάλων, δεν μπορεί ποτέ να κορεστεί. Υπάρχει πάντα ένα άλλο άρμα, αεροπλάνο ή αντιπυραυλικό σύστημα που μπορεί να αγοραστεί για να δημιουργήσει μεγαλύτερη «αποτροπή», να προστατεύσει τα σύνορα πιο αποτελεσματικά ή να εκφοβίσει έναν εχθρό.
Και ο πόλεμος παρέχει ακόμη μεγαλύτερους λόγους για να καταναλωθούν περισσότεροι από τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη και να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερη ζημιά στα οικοσυστήματα. Ανθρώπινες ζωές χάνονται, κτίρια ισοπεδώνονται και εδάφη μολύνονται.
Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει 145 στρατιωτικές βάσεις σε 42 χώρες, διασφαλίζοντας αυτό που θεωρεί ότι είναι τα «εθνικά του συμφέροντα». Αυτά όμως περιορίζονται από περισσότερες από 750 στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ εξαπλωμένες σε 80 χώρες. Το να περιφέρουμε αυτήν την ενεργοβόρα επίδειξη δύναμης σε όλο τον κόσμο θα είναι πολύ πιο δύσκολο από την προστασία των δασών ή την επένδυση στην πράσινη τεχνολογία.
Οι ΗΠΑ και οι Δυτικοί Σύμμαχοί τους θα πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν να εγκαταλείψουν την κυριαρχία τους στους ενεργειακούς πόρους του πλανήτη και να εγκαταλείψουν την αστυνόμευση του πλανήτη προς το συμφέρον των διεθνικών εταιρειών τους.
Είναι ακριβώς αυτός ο ανταγωνισμός ισχύος πλήρους φάσματος – οικονομικός, ιδεολογικός και στρατιωτικός – που μας ώθησε στην τρέχουσα κλιματική καταστροφή. Η αντιμετώπισή του θα απαιτήσει να κοιτάξουμε πολύ πιο βαθιά στις προτεραιότητές μας από ό,τι παρουσιάζεται έτοιμος να κάνει ο οποιοσδήποτε ηγέτης στην COP26.
Το Μπουλούκι είναι μία διεπιστημονική συλλογικότητα που ασχολείται με τη μελέτη των παραδοσιακών υλικών και τεχνικών δόμησης. Το ντοκιμανταίρ από το τριήμερο βιωματικό εργαστήριο ‘Gruapa di katrani’ για την παραδοσιακή τεχνολογία παρασκευής κατρανιού που έλαβε χώρα μεταξύ 16-18 Ιουλίου 2021 στην Βωβούσα του ανατολικού Ζαγορίου και συνδιοργανώθηκε από το Μπουλούκι και το Vovousa Festival πραγματεύεται δύο παραδοσιακές τεχνολογίες παραγωγής υλικών που παράγονταν τοπικά και χρησιμοποιούνταν σε όλη την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα.
«Και οι δύο αυτές τεχνολογίες υπήρξαν υπό μια έννοια “κλειστές” ως προς την ευρύτερη κοινότητα που εξυπηρετούσαν. Η γνώση των τεχνολογιών αυτών δεν ήταν πάντα προσβάσιμη σε όλους και περιοριζόταν συνήθως εντός μιας συντεχνίας τεχνιτών. Σκεφτόμαστε λοιπόν πώς μπορεί να διαμοιραστεί αυτή η γνώση, πέρα από το πλαίσιο ενός βιωματικού εργαστηρίου και ως ψηφιακό κοινό. Στο πλαίσιο της έρευνας για το κατρανοκάμινο, συνδιοργανώσαμε το καλοκαίρι που μας πέρασε μαζί με το Φεστιβάλ Βωβούσας, ένα βιωματικό εργαστήριο παραγωγής κατρανιού στην Βωβούσα. Εκεί βρέθηκαν μεταξύ άλλων και μέλη του συνεργατικού εγχειρήματος Σταγόνες, οι οποίοι δήλωσαν συμμετοχή καθώς αναζητούσαν την κατάλληλη μέθοδο για να παράξουν κατράμι από τα πευκοδάση της βόρειας Εύβοιας. Το είχαν προσπαθήσει με διάφορους τρόπους χωρίς όμως επιτυχία. Όσοι συμμετείχαμε λοιπόν στην δράση αυτή, είχαμε την τύχη, χωρίς πρότερη εμπειρία, και βασιζόμενοι στα αποτελέσματα της έρευνας του Μπουλουκιού και στις προφορικές μαρτυρίες του τελευταίου τεχνίτη παραγωγής κατραμιού, να παράξουμε με επιτυχία κατράμι. Η συμμετοχικά βιωμένη κοινή πλέον γνώση μεταφέρθηκε και σε μια άλλη τοποθεσία της Ελλάδας, όπου πιθανώς να πρέπει να αλλαχτεί κάπως για να προσαρμοστεί στα εκεί δεδομένα ώστε να καλύψει τις ανάγκες μιας κοινότητας ανθρώπων.»
Δεδομένης της δυνατότητας οπτικής της παραδοσιακής δόμησης ως μέρους των «κοινών», παρουσιάζουμε το ντοκυμανταίρ:
του Chiranjit Basu
Η μετάφραση προσφέρθηκε ευγενώς από την ΟΕΜΥ, την ομάδα εθελοντών μεταφραστών & υποτιτλιστών του ΜέΡΑ25.
Ψηφιοποίηση. Το Ιερό Δισκοπότηρο της εποχής μας.
Και πράγματι έτσι φαίνεται να είναι, βλέποντας πόσο την επιδιώκουν οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις, πόσο την επικαλούνται οι σύμβουλοι και οι «σοφοί» των think tanks,που προβλέπουν όλεθρο και καταστροφή και εξαιρετικά χαμηλό sex appeal σε όσους δεν την έχουν.
Δισεκατομμύρια ξοδεύονται γι’ αυτήν, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα εμφανιστεί ως διά μαγείας και η ζωή θα εκπληρώσει τον σκοπό της ή στη χειρότερη (καλύτερη; ) περίπτωση, απλώς θα εξαφανιστεί και θα σταματήσει να μας απασχολεί. Αλλά περί τίνος πρόκειται; Το όνομα υπονοεί κάτι που έχει να κάνει με ψηφία. Αριθμοί; Κατά μία έννοια ναι. Αναφέρεται στους αριθμούς -ειδικότερα στο 0 και το 1- στη γλώσσα προγραμματισμού των υπολογιστών. Γιατί λοιπόν τέτοια μανία; Για ποιον λόγο έχει γίνει η κύρια επιδίωξη και η αποστολή της χιλιετίας; Γιατί ψηφιοποίηση ή θάνατος;
Για να προσπαθήσουμε να το ξεδιαλύνουμε όλο αυτό, θα πρέπει να πάμε λίγο πίσω… ίσως αρκετά πίσω… πριν οι μηχανές του 0 και του 1 εισβάλλουν στις ζωές μας.
Θα πρέπει να πάμε πίσω και να μιλήσουμε λίγο για το τι είναι ο Πολιτισμός.
Πολιτισμός, με απλά λόγια, είναι ο τρόπος που μια κοινωνία διαμορφώνει τη ζωή της. Για κάποιους αρκετά μεγάλους σε ηλικία ώστε να το έχουν βιώσει, όλο αυτό ήταν/είναι μια σειρά από βήματα, πρόσωπα και έντυπα που χρησιμοποιούμε ως μέσο για να διαχειριστούμε τους θεσμούς και ο ένας τον άλλον. Ήταν οι συζητήσεις, τα έγγραφα, οι αναφορές και η αλληλογραφία που απαιτούνταν για να αρχειοθετηθεί μία φορολογική δήλωση, μια αίτηση για δουλειά, η αναγγελία ενός γάμου, ο τρόπος να διδάξουμε ένα μάθημα, να κανονίσουμε τα διαδικαστικά μιας κηδείας ή μια οποιαδήποτε άλλη κοινότυπη πράξη, που στο σύνολό τους περιέγραφαν αυτήν τη συγκεκριμένη κοινωνία. Ήταν πολύ απλά, ο τρόπος που οι άνθρωποι λειτουργούσαν για να διαχειριστούν τα πράγματα από τη γέννηση ως τον θάνατό τους. Ήταν ο τρόπος που έγραφαν μουσική, μοιράζονταν μια συνταγή, έγραφαν ένα μυθιστόρημα ή το σενάριο ενός θεατρικού έργου, έδιναν εντολές, έλυναν μια δικαστική διαμάχη ή έκαναν πρόταση γάμου.
Ήταν (και σε πολλές περιπτώσεις είναι ακόμη) μια σειρά από ενέργειες και εργαλεία που χρησιμοποιεί κάποιος συστηματικά, έτσι ώστε να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η γραφειοκρατία, κατά μία έννοια, αντανακλούσε ένα μεγάλο μέρος αυτού του Πολιτισμού, αυτό το σύνολο των ενεργειών που κράτησαν ζωντανές τις κοινωνίες.
Αυτές οι διαδικασίες εξελίχθηκαν με το πέρασμα των χιλιετιών. Άλλαξαν, προσαρμόστηκαν, μεταμορφώθηκαν, απορρίφθηκαν και επανήλθαν, έγιναν πολύπλοκες ή απλουστεύθηκαν, αλλά με την ανάλογη ταχύτητα, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να τις αφομοιώσουν. Οι άνθρωποι μιλούσαν, σκέφτονταν τα πράγματα, ξαναμιλούσαν και τελικά συμφωνούσαν να κάνουν κάποιες αλλαγές. Μερικές φορές πολεμούσαν γι’ αυτές τις αλλαγές -είτε έφιπποι είτε πεζοί. Άλλες φορές πάλι τις υπέγραφαν με αίμα, ή έδιναν τα χέρια και έτσι ο Πολιτισμός έπαιρνε την ώθηση που χρειαζόταν ώστε να προχωρήσει.
Έπειτα ήρθε η μηχανή του 0-1.
Έχει δύο χαρακτηριστικά. Είναι εξαιρετικά ανόητη. Είναι ανίκανη να θέσει έστω και ένα ερώτημα μόνη της (όπως εξαιρετικά παρατήρησε ο Picasso). Δεν είχε/έχει περιέργεια. Και μπορεί να επαναλαμβάνει το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά εκπληκτικά γρήγορα, χωρίς ποτέ να βαριέται, ούτε να ζητάει αύξηση (τουλάχιστον όχι ακόμη), ή να αμφισβητεί αυτό που κάνει. Οι άνθρωποι, όντας άνθρωποι, της δίδαξαν να κάνει κάποια πράγματα ξανά και ξανά και κάνοντάς το αυτό, χωρίς αρχικά να υπάρχει τέτοια πρόθεση, της δίδαξαν να παράγει έργο. Έργο πανομοιότυπο με αυτό που κανονικά θα παρήγαγαν και οι ίδιοι. Χωρίς σχεδόν να το σκεφτούν, την έχρισαν εντολέα και πρόσωπο εμπιστοσύνης του Πολιτισμού τους.
Δημιουργήθηκε/δημιουργείται ωστόσο ένα ζήτημα που κανένας δεν επισήμανε. Το γεγονός ότι δεν μπορούσε να θέτει ερωτήματα, συνετέλεσε στο ότι οι μηχανές δεν μπορούσαν να αναρωτηθούν ποιανού τα θελήματα έκαναν. Ποιανού τα συμφέροντα εξυπηρετούσαν.
Οι άνθρωποι, επειδή έχουν τη δυνατότητα και επιβάλλεται (ή τουλάχιστον επιβαλλόταν) να θέτουν ερωτήματα, μπορούν να αναρωτηθούν αν συμφωνούν με τη δουλειά που κάνουν, αν διαφωνούν, αν θέλουν αλλαγές, αν θέλουν να την περιορίσουν ή να τη διευρύνουν ή απλά να την κάνουν αναγκαστικά γιατί κάποιος βρίσκεται από πάνω τους με ένα σπαθί και τους το επιβάλλει.
Μια άλλη διαφορά είναι ότι οι άνθρωποι αντιγράφουν ο ένας τον άλλον. Η εξέλιξη τους δίδαξε να νιώθουν (στην καλύτερη περίπτωση) ένα σημαντικό βαθμό ικανοποίησης με ότι κάνουν κι έτσι οι περισσότεροι δεν επαναστατούν σε αυτό που τους επιβάλλεται.
Oι μηχανές ωστόσο είναι κάτι διαφορετικό. Χρειάζονται πόροι για να λειτουργήσουν. Και γι’ αυτόν τον λόγο δεν σχεδιάστηκαν υπό το πρίσμα των αρχών της ικανοποίησης στις οποίες αναφερθήκαμε στην τελευταία παράγραφο, αλλά μάλλον συνδέονται με τον χρυσό κανόνα που δηλώνει ότι «όποιος έχει τη δύναμη, κινεί τα νήματα».
Κι εδώ ακριβώς ξεκινάει το πρόβλημα με την ψηφιοποίηση. Επειδή οι μηχανές φτιάχνονται και χρηματοδοτούνται από ορισμένες κοινωνικές ομάδες, εικάζεται ότι ακολουθούν κυρίως τα προστάγματα των δημιουργών τους. Οι χρηματοδότες αποφασίζουν τους αλγόριθμους που οι μηχανές επεξεργάζονται. Οι αλγόριθμοι είναι οι κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οι χρηματοδότες θέλουν να γίνει η δουλειά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αποφασίζουν αυτοί για την μορφή που θα έχει ο Πολιτισμός μας.
Οι δημιουργοί χρηματοδοτούν τα δημιουργήματά τους, γιατί αυτό που επιθυμούν είναι η δουλειά που κάνουν οι μηχανές να εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Να τους κάνουν πιο ισχυρούς, πλουσιότερους, αυτονόητα κυρίαρχους και a priori ανώτερους.
Η ψηφιοποίηση υπό τον κατ’ ευφημισμό όρο της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα μέσο ισχύος. Κάνει την εργασία που είναι προς το συμφέρον των χρηματοδοτών φαινομενικά απλούστερη, ταχύτερη, φθηνότερη και (αν και πολύ αμφιβάλλουμε) ποιοτικότερη.
Η εργασία των ανειδίκευτων απορρίπτεται ως μη πρόσφορη για τη βελτίωση της κοινωνίας. Ο θεμέλιος λίθος αυτού του γεγονότος είναι η έννοια του κέρδους, που τις περισσότερες φορές κρύβεται κάτω από την υποτιθέμενη αντικειμενικότητα του όρου αποδοτικότητα.
Η ψηφιοποίηση ως όρος σφετερισμού της εργασίας, σφετερίστηκε και τον ίδιο τον Πολιτισμό. Αυτό που κάποτε ήταν η πολύπλευρη και απρόβλεπτη εξέλιξη των κοινωνιών , έγινε στον ψηφιακό κόσμο μια στενή μονοκουλτούρα που υπηρετεί την όλο και πιο συρρικνωμένη κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας. Η ψηφιοποίηση είναι ο θάνατος του Πολιτισμού με ασφυξία. Ασφυξία από μια μονοκουλτούρα αποδοτικότητας.
Αυτό μας οδηγεί στην τελευταία ερώτηση για την ψηφιοποίηση. Αποδοτική για ποιον και με ποια επίπτωση; Αποδοτική ως προς τι και με ποιανού κριτήρια; Ποιος δημιουργεί και ελέγχει τον αλγόριθμο που προσδιορίζει τι είναι αποδοτικό και τι όχι; Είναι λοιπόν προφανές, πως είναι αποδοτική για τους ισχυρούς αυτού του κόσμου, καθώς αυξάνουν τον έλεγχό τους πάνω στον Πολιτισμό και επίσης τους διευκολύνει να αποκτούν μεγαλύτερο έλεγχο στα πλεονεκτήματά του.
Και η επίπτωση;
Κοιτάξτε έξω από το παράθυρο (αν είστε αρκετά τυχεροί ώστε να έχετε). Η φύση σας σαστίζει. Είναι, με τους επικρατέστερους ορισμούς της αποδοτικότητας, εντελώς μη αποδοτική. Είναι πολυσύνθετη και εδράζεται στα θεμέλια της αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας. Το ακριβώς αντίθετο από την αποδοτική αποτελεσματικότητα που φαίνεται να είναι η ονείρωξη των οπαδών της ψηφιοποίησης.
Οι χιλιετίες της εξέλιξης έχουν αποδείξει ότι η πολυσυνθετικότητα είναι μια επιτυχημένη στρατηγική επιβίωσης. Μια κλινική δοκιμή με τεράστια διάρκεια και τεράστιο μέγεθος δείγματος σε σχέση με οτιδήποτε είχαμε ποτέ ονειρευτεί.
Όπως ο Nassim Taleb περιγράφει τόσο γλαφυρά στο βιβλίο του Antifragile, η φύση και η εξέλιξη δημιούργησαν την «μη ευθραυστότητα». Εμείς και όλα τα έμβια όντα κερδίζουμε από την αταξία. Όχι την τοξική αταξία -το stress- που προκαλείται από τον φόβο, την εξουσία και το άγχος, αλλά από την επιθυμία που μας ωθεί να προχωρήσουμε μπροστά. Και μερικά από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά αυτής της μη ευθραυστότητας είναι η ποικιλομορφία (όχι μονοκουλτούρες), πολυσυνθετικότητα (όχι απλουστεύσεις), και ο εναγκαλισμός του λογικού ρίσκου με το τυχαίο, το απρόβλεπτο (όχι η απάλειψη αυτών), και με το μη αναμενόμενο.
Η ψηφιοποίηση δεν μπορεί να τα διαχειριστεί όλα αυτά με απλό τρόπο, επειδή βασίζεται σε μηχανές που δε θέτουν ερωτήματα. Και ακριβώς επειδή δεν μπορούν να θέσουν ερωτήματα, είναι παγίδες θανάτου σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Είναι παγίδες θανάτου, επειδή κάνουν τον πολιτισμό εύθραυστο. Εφόσον δεν μπορούν να θέτουν ερωτήματα και επομένως να είναι επιφυλακτικές, επιβάλλουν στον πολιτισμό ότι τα δεδομένα τους είναι απαραβίαστα, αμετάβλητα και αδιαμφησβήτητα. Ντύνει την ψηφιοποίηση με τον μανδύα της τεχνοκρατικής μηχανικής εφεύρεσης, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα πολιτισμικό εργαλείο που χρησιμοποιείται ως πολιτικό και ιδεολογικό όπλο. Ανατρέπει τον ανθρώπινο γνωστικό χάρτη, κάνοντάς μας να πιστεύουμε ότι η μονοκουλτούρα είναι Πολιτισμός. Και αυτή η εύθραυστη μονοκουλτούρα, επιβάλλεται στις μέρες μας σε ολόκληρο τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Και όπως γνωρίζουμε από άλλα παραδείγματα, η επιβολή σκοτώνει. Η επιβολή περικλείει κινδύνους, όπως καμιά άλλη παράμετρος (σκεφτείτε τη βιομηχανοποιημένη γεωργία, δάση φοινικέλαιου κ.λπ.). Αλλά η μονοκουλτούρα δεν είναι Πολιτισμός. Η μονοκουλτούρα είναι δικτατορική, ενώ ο πολιτισμός είναι δημοκρατικός. Η ψηφιοποίηση, αν κρίνουμε από τους σημερινούς χρηματοδότες της, είναι στην υπηρεσία του δικτάτορα.Ο αγώνας για την απελευθέρωση του ανθρώπου πρέπει επομένως να συμπεριλάβει σήμερα και την απελευθέρωση της ψηφιοποίησης. Η ψηφιοποίηση (επίσης γνωστή ως software) είναι ένα πολιτισμικό φυτώριο. Η καλλιέργεια της μονοκουλτούρας θα σκοτώσει τελικά και τον σπόρο και το έδαφος. Αλλά αναμειγνύοντας την με το τροπικό δάσος όλων των άλλων έμβιων όντων, θα τα βελτιώσει και τα δύο.
Η απόφαση είναι δική μας.
Ακούστε την πρώτη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 24ης Νοεμβρίου 2021 9 μ.μ.-10.30 μ.μ.:
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duration
Description
cookielawinfo-checbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-advertisement
1 year
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Advertisement".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Cookie
Duration
Description
__atuvc
1 year 27 days
This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.
__atuvs
30 minutes
This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Cookie
Duration
Description
uvc
1 year 27 days
The cookie is set by addthis.com to determine the usage of Addthis.com service.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
Cookie
Duration
Description
loc
1 year 27 days
This cookie is set by Addthis. This is a geolocation cookie to understand where the users sharing the information are located.
