News from Nowhere is a utopian novel written in 1890 by William Morris. Morris imagined a world in which human happiness and economic activity coincided. He reminds us that there needs to be a point to labour beyond making ends meet. Capitalism, he explains, locks the capitalist into a horrible life, which leads nowhere but the grave. Morris’s utopian society has no government nor a monetary system. Craftwork has made “wage slavery” obsolete, and parliamentary democracy has given way to new forms of cooperation. The means of production are democratically controlled, and people find pleasure in sharing their interests, goals and resources. Is now the utopian vision of Morris within reach?
When
The summer school includes four full days: 20/07, 21/07, 22/07, 23/07 in 2022. It will start at 09:30 am on 20/07.
Where
The summer school will take place in Kalentzi (GR), a village at the Municipality of North Tzoumerka, 30km away from Ioannina, as well as in Frasta, a village 15km away from Kalentzi. The access to Kalentzi from Ioannina is through the provincial road Ioannina-Pramanta. Kalentzi is 20km away from the 2 big highways, which lead either to Athens or Thessaloniki, and 35 km from Ioannina’s King Pyrros airport. Soon here you will find more info about travelling and staying in the region.
The summer school is open to local and international PhD students from all disciplines with an interest in technology and societal issues. Master students who have accomplished the first year of their studies at their home university could also be enrolled in the programme. Excellent command of the English language is necessary.
Scope and aim
The summer school will use Morris’s News from Nowhere as a starting point of a spellbinding tour on what technology is and the alternative trajectories of techno-social development. We will discuss techno-determinism in its various forms, using classical technology critiques to understand, and see the power of, techno-development. We will then address ICT as a form of technology, debate the specific fields of media, gaming, and fashion, and look at digital governance and the smart city as well. Finally, we will explore how to create a sustainable economy through the commons, discussing the phenomenon of “cosmolocalism”.
Facilitators
The summer school is a theoretical and hands-on exploration of alternative techno-social trajectories. The theoretical exploration will be facilitated by Prof. Wolfgang Drechsler, Prof. Vasilis Kostakis and Dr. Christina Priavolou. The hands-on exploration will be facilitated by Boulouki and will include a workshop on traditional tar production technology and its potential implications for the commons.
Fee
There is no fee.
Application
Send your CV along with a one-page-long motivation letter to nikiforos.tsiouris AT taltech.ee. Deadline: 10 May 2022. Positions are limited (15 students). If positions are filled up before the end of the deadline, the application round will be closed. In this case, we will post an announcement on this web-page.
More about the region
Soon here you will find more info about travelling and staying in the region.
Acknowledgments
The summer school is financially supported by the European Research Council under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement No 802512). Wolfgang Drechsler’s participation is made possible with funding from the European Union’s Horizon 2020 Research and Innovation Programme (grant agreement No 856602), see also www.finestcentre.eu. The seminars and the workshops will take place in facilities and buildings kindly provided by the Municipality of Northern Tzoumerka, the Cultural Society of Kalentzi and the Municipality of Central Tzoumerka. We thank them deeply.
Questions
Contact: nikiforos.tsiouris AT taltech.ee. The programme of the school will be announced once the students’ cohort is finalised.
Summer school: Energy as a commons
The last decade has marked a significant increase in the global conscience of the need for radical changes in our “way of life.” The issue of rethinking our energy systems –traditionally centralised and fossil-fuel-based to support mass consumption– has been prominent and contentious. Due to its complexity, proposed solutions often address the symptoms of the current socioeconomic configuration rather than tackling its core assumptions. This summer school aims to explore a radically novel energy system that could reconceptualise the material and digital infrastructure and the political economy that permeates it.
When
The summer school includes four full days: 30/08, 31/08, 01/09, 02/09 in 2022. It will start at 09:30 am on 30/08.
Where
The summer school will take place in Kalentzi (GR), a village at the Municipality of North Tzoumerka, 30km away from the city of Ioannina.The access to Kalentzi from Ioannina is through the provincial road Ioannina-Pramanta. Kalentzi is 20km from the 2 big highways, which lead either to Athens or Thessaloniki, and 35 km from Ioannina’s King Pyrros airport. Soon here you will find more info about traveling and staying in the region.
The summer school is open to local and international PhD students from all disciplines with an interest in energy transition. Master students who have accomplished the first year of their studies at their home university could also be enrolled in the programme. Excellent command of the English language is necessary.
Scope and aim
There is an urgent need to transition to an energy system that not only produces energy in an environmentally sustainable way, but also socially. The summer school will discuss solutions that challenge the very foundation of modern organisational and technological systems for truly impactful energy research. It will explore the potential of energy as a commons in terms of social and environmental sustainability. That is, energy as a communally produced and managed resource satisfying users’ needs rather than a commodity to maximise profits by producing and selling as much as possible. The summer school will provide the foundations for a novel research within the fields of science and technology studies, political ecology and economy, organisation studies, and engineering. Facilitators and students will co-create a learning environment to collaboratively investigate alternative technological and organisational trajectories under a commons-based political economy umbrella.
Facilitators
The summer school is a theoretical and hands-on exploration of alternative technological trajectories to the energy sustainability conundrum. The theoretical exploration will be facilitated by the P2P Lab and will be a blend of formal and non-formal educational techniques. Prof. Aristotle Tympas will also deliver a full-morning seminar. The hands-on exploration will be facilitated by the School of the Earth “Nea Guinea” and will include the collaborative building of parts of a small-scale wind turbine. Students will have the chance to discuss state-of-the-art findings and future scenarios with participants of the ERC project “Cosmolocalism”.
Fee
There is no fee.
Application
Send your CV along with a one-page-long motivation letter to nikiforos.tsiouris AT taltech.ee. Deadline: 15 June 2022. Positions are limited (15 students). If positions are filled up before the end of the deadline, the application round will be closed. In this case, we will post an announcement on this web-page.
More about the region
Soon here you will find more info about traveling and staying in the region.
Acknowledgments
The summer school is financially supported by the European Research Council under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (grant agreement No 802512). The seminars and the workshops will take place in facilities and buildings kindly provided by the Municipality of Northern Tzoumerka and the Cultural Society of Kalentzi. We thank them deeply.
Questions
Contact: nikiforos.tsiouris AT taltech.ee. The programme of the school will be announced once the students’ cohort is finalised.
Not since ISIS have we seen such a flurry of recruitment activity.
“Hi can you please forward a message since two of us are trying to get a carshare from germany to ukraine going,” reads a Feb. 26 message forwarded to a popular neo-Nazi Web channel.
“We are 3 french, leaving Strasbourg tomorrow morning with our car,” another message answered. “There is place for 2 german fighters.”
These are the types of conversations that have flooded Western neo-Nazi and white-nationalist venues online every day since Vladimir Putin ordered the invasion of Ukraine: users organizing carpools, plotting how to cross the Poland-Ukraine border to join the fight against Russia. Their goal is not to defend Ukraine as we know it — a multiethnic, democratically minded society led by a Jewish president. Some neo-Nazis simply see this new war as a place to act out their violent fantasies. For others, though, the force pulling them toward the conflict is a shared vision for an ultranationalist ethno-state. They see Ukraine as a golden opportunity to pursue this goal and turn it into a model to export across the world.
The would-be militants have been recruited by groups like the Azov Battalion, a far-right nationalist Ukrainian paramilitary and political movement. Azov was absorbed into the Ukrainian national guard in 2014 and has been a basis for Putin’s false claim that Ukraine’s government is run by neo-Nazis. Though Azov remains a fringe movement in Ukraine, it is a larger-than-life brand among many extremists. It has openly welcomed Westerners into its ranks via white-supremacist sites. Azov stickers and patches have been seen around the globe: from a bookbag at a July 2020 neo-Nazi counterprotest in Tennessee to the motorcycle of an attempted mosque bomber in Italy.
To be clear, not all in the far right adore Azov, which some see as having ties to Israel or Jewish funders. But since Azov publicly invited foreign fighters into its ranks on Feb. 25, the organization’s official Telegram chat group has been packed with messages from people in the United States, Britain, Germany, France, Spain, the Netherlands, Sweden, Poland and other Western countries expressing interest in joining. Neo-Nazi chat groups and channels in various languages have echoed Azov’s calls. I haven’t noticed this level of movement-wide recruitment activity since the Islamic State declared its so-called caliphate in 2014 and sought sympathizers globally to join its fold.
We at SITE, an intelligence group tracking global extremists, have noticed a surge in online activity by white nationalists and neo-Nazis in conjunction with the war in Ukraine. Among the hundreds of individuals who have announced their intent to join Azov in recent weeks are several known neo-Nazis. For instance, “MD,” an American member of Azov’s recruitment chat group, has repeatedly tried to get fellow countrymen to join the battalion in Ukraine. “Are there any Americans looking to go? We could for a group to go over there,” he said. We discovered that MD is also a member of some of the most sadistic far-right extremist chats on Telegram, where he has proposed establishing a neo-Nazi militia in the United States.
“D,” another member of the chat, is a self-described military veteran in Britain who is active in dozens of neo-Nazi venues on Telegram. Like MD, he has sought to form his own band of countrymen. “Any UK bois, I’m in Uk and leaving hopefully in 1-2 weeks,” D wrote on Feb. 27.
D’s motivations seemed even more troubling than MD’s. He wrote, “Anyway when I get to Ukraine I’m going to kill extra Jews now whenever I see them.” Another post read in part, “I’m getting my gear together, hail Hitler, glory to Ukraine and let’s all kill some [expletive] Jews for Wotan!” (Wotan is a god from Norse mythology, which many far-right extremists appeal to in their rhetoric and aesthetics.) D later indicated that he had formed a “group from UK” to head to Ukraine.
“Polish guy living in America here, looking to help out in any way I’m able,” chat member “Z” posted on Feb. 25, later adding, “i’ve got a lot of gear i can bring around, from helmets to vests of all sorts.” Z is also an active member of many neo-Nazi chat groups, we discovered. The same Z wrote in another chat group: “I hate Ukraine.”
That’s because Western white supremacists and neo-Nazis, for the most part, do not support the current Ukrainian government — and not simply because of its ban on antisemitism, President Volodymyr Zelensky’s Jewish heritage or other specific matters. Ukraine is a developing democracy, which far-right extremists oppose as contrary to the fascist governments they want to see. As the administrator of a popular German and English neo-Nazi chat group wrote while urging members to join Azov, “I am not defending Ukraine, I am defending National Socialism.”
Furthermore, while some white nationalists have expressed admiration for Putin, many Western far-right extremists oppose Russia, which they conflate with the former Soviet Union and therefore consider communist. Yet this mobilization on Ukraine’s behalf is driven by more than just a mutual enemy: The mobilizers see the Russia-Ukraine war as a major opportunity to advance white nationalism via militancy. To them, Ukraine is a sandbox for fascist state-building, ripe for the kind of armed far-right power grab they long to see in their own countries.
For the most extreme among these neo-Nazis, the plan is even more sinister. They see Ukraine as a chance to further “accelerationist” agendas, which seek to speed up a civilization-wide collapse and then build fascist ethno-states from the ashes. This school of thought is demonstrated vividly by “Slovak,” whom we at SITE consider one of the most influential accelerationist neo-Nazi voices in the far right. On Feb. 25, Slovak announced that he was leaving an unknown country to fight in Ukraine. “This war is going to burn away the physical and moral weakness of our people, so that a strong nation may rise from the ashes,” he wrote. “Our job is to ensure that conditions remain terrible enough for long enough for this transformation to happen, and happen it must. Our future is at stake and we may not get another chance, certainly not one as good as this.”
Inspired, Slovak wrote that Ukraine could see its own decades-long fight, likening it to the resistance mounted in Afghanistan against NATO or the Russians. “The Afghans did it for over 40 years against both of these forces and now they’re in control of their destiny,” he wrote. “Ukraine will have to borrow a page from their book.”
Niche as this accelerationist philosophy may seem, it must be taken seriously. Copycat attacks were plotted in California and elsewhere after a terrorist espousing accelerationist philosophies killed 51 people in Christchurch, New Zealand, in 2019.
Of course, none of these developments validate Putin’s claims that the war is about “denazifying” Ukraine. Forget about Zelensky’s Jewish background: It’s an ironic claim for Putin to make, since he gives safe haven to individuals such as Rinaldo Nazzaro, who was until recently the leader of the Base, a largely American cell-based neo-Nazi organization whose members have been linked to terrorist plots. Nazarro appears to have lived in Russia since at least 2018. Putin has also given haven to the Russian Imperialist Movement, which the State Department describes as giving “paramilitary-style training to white supremacists and neo-Nazis in Europe.” Putin gives these entities haven to help “aggravate societal fissures in the West,” a declassified U.S. intelligence report from last year suggested. Whatever sparse kernels of truth Putin is picking at regarding groups like Azov, it was he who invaded a sovereign country and created a new extremist breeding ground.
The issue at hand is not a matter of validating or invalidating narratives, though. The issue is security — for Ukraine and for the countries these extremists come from.
In many ways, the Ukraine situation reminds me of Syria in the early and middle years of the last decade. Just as the Syrian conflict served as a perfect breeding ground for groups like al-Qaeda and the Islamic State, similar conditions may be brewing in Ukraine for the far right. Syria became a plotting and training ground for terrorists to mount attacks in the West, such as the attacks in Paris in 2015 and in Brussels in 2016 attacks.
The extremists who successfully make it to Ukraine could return home with new weapons and combat experience under their belts — or stay in Ukraine, where they can further influence their countrymen online. Just because extremists are “somewhere else” does not make them any less dangerous to the countries they come from, as we’ve learned all too well. No matter where war takes place, it always amounts to opportunity for extremists.
Rita Katz is the executive director of the SITE Intelligence Group and a terrorism analyst. She is the author of the forthcoming book, “Saints and Soldiers: Inside Internet-Age Terrorism, From Syria to the Capitol Siege.”
Although Vladimir Putin’s perfidious war against Ukraine has united America and its allies behind the objective of crushing the Russian economy, there is no good reason to think that righteousness will bring an end to the bloodshed. The history of conflicts in the nuclear age has made clear that compromise is the only safe option.
Vladimir Putin’s war on Ukraine is horrific and barbaric. Yet it could still be ended with a diplomatic solution in which Russia withdraws its forces in exchange for Ukraine’s neutrality. Putin signaled his openness to this possibility in his recent call with French President Emmanuel Macron: “this is first and foremost about demilitarization and neutrality of Ukraine, to ensure that Ukraine will never pose a threat to Russia.” Translated into action, this could mean that NATO and Ukraine would forswear Ukraine’s future membership in the Alliance if Russia immediately withdraws from Ukraine and forswears future attacks.
In a diplomatic solution, no party gets everything it wants. Putin would not get to restore the Russian empire, and Ukraine would not get to join NATO. The United States would be forced to accept the limits of its power in a multipolar world (a truth that would also apply to China).
To be sure, a diplomatic compromise does not fit with the current mood. The world is appalled by Russia’s perfidy and moved by the Ukrainian people’s heroic resistance. Yet Ukraine’s survival (and possibly even the world’s) ultimately depends on prudence prevailing over righteous valor. Ukraine is calling for more fighter jets, more heavy weaponry, and a NATO no-fly zone. Each of these steps would increase the risk of a direct confrontation between Russia and NATO – one that could quickly escalate into a nuclear showdown.
European and US leaders’ instinct is to crush Russia economically, to prove decisively that barbarism does not pay. From this perspective, compromise seems like appeasement, yet the compromise would be to save Ukraine, not to cede it. Economic warfare is also fraught with profound risks. The global dislocations will be enormous, and the demands to move beyond economic warfare to a military response are bound to rise. In the meantime, the fighting will continue, producing massive bloodshed and probably leading to a Russian occupation anyway.
Diplomacy can work even in the starkest of confrontations. In fact, diplomacy is essential to resolve great-power disputes in the nuclear age. The Cuban Missile Crisis is a case in point. Whether one blames that incident on the US, for having backed an invasion of Cuba in 1961, or on the Soviet Union, for having deployed atomic weapons there in 1962, the conflict brought the world to the brink of nuclear Armageddon.
In the end, the crisis was defused by diplomacy and compromise, not by a one-sided victory. US President John F. Kennedy agreed to remove US missiles from Turkey and pledged never again to invade Cuba, while Soviet Premier Nikita Khrushchev agreed to remove the Soviet missiles from the island. The world got lucky. As the historian Martin Sherwin later showed, nuclear war between the two powers almost erupted despite Kennedy and Khrushchev’s efforts to avoid it.
In response to Putin’s war, the US and Europe rapidly deployed an impressive range of economic measures to disconnect Russia from global trade and finance. These included freezing Russia’s central bank reserves and other private asset accounts; seizing yachts; stopping technology flows; ending insurance coverage; and delisting Russian securities.
But such sanctions rarely deter, much less bring down, a ruthless regime. The US tried similar measures to topple Venezuelan President Nicolás Maduro, but succeeded only in crushing the economy. According to the International Monetary Fund, Venezuela’s per capita GDP declined by more than 60% between 2017 and 2021, yet Maduro remains entrenched (and now is being courted by the US so that Venezuela will pump more oil). Nor have US sanctions overturned the regimes in Iran and North Korea.
Moreover, the Russia sanctions are likely to wear thin over time. After producing enormous short-term havoc and distress globally – with oil prices soaring and major commodity supply chains being disrupted – they will create countless arbitrage opportunities for Russia to sell its valuable commodities to entities beyond the reach of US sanctions. China and others will not be keen to enforce a sanctions regime that could well be used against them next. Russia thus will not be as isolated as the US and Europe seem to think. After the initial shock of the new sanctions, its trading opportunities will likely grow, not diminish.
In addition to the economic sanctions, the US and Europe are also funneling weapons into Ukraine. Again, this is very unlikely to prevent a Russian occupation, but it will make it more likely that Ukraine becomes another perpetual killing field, like Afghanistan, Libya, and Syria before it. Even more ominously, the flow of arms into Ukraine will risk a direct military confrontation between Russia and NATO. Whereas Afghanistan, Libya, and Syria had no nuclear weapons, Russia has nearly 6,000, with an estimated 1,600 active and deployed.
Diplomacy might well fail. But that doesn’t mean it isn’t worth trying. As Kennedy famously declared, “Let us never negotiate out of fear. But let us never fear to negotiate.” That sentiment saved the world in 1962, and it could save it again now.
Russia watchers are deeply divided about Putin’s real motives. Many believe that he will stop at nothing to recreate the Russian Empire. If so, God help us. Others believe that he aims to destroy Ukraine’s democracy and smother its economy, so that it cannot become a beacon to the Russian people. Still others, however, argue that Putin’s vociferous opposition to NATO enlargement – and to US political meddling in Ukraine (including its support of the uprising against Ukraine’s pro-Russian president Viktor Yanukovych in 2014) – is genuine.
It is time to test that proposition. What if Ukrainian neutrality really is the key to peace? Pursuing diplomacy is not appeasement; it is prudence, and it could save Ukraine and the world from an unmitigated catastrophe.
C.J. Polychroniou: Νόαμ, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αιφνιδίασε τον περισσότερο κόσμο. Και προκάλεσε παντού μεγάλο σοκ, παρόλο που υπήρξαν πολλές ενδείξεις ότι ο Πούτιν είχε ενοχληθεί αρκετά από την επέκταση του ΝΑΤΟ προς την Ανατολή και την άρνηση της Ουάσινγκτον να λάβει σοβαρά υπόψη της τις απαιτήσεις του για την ασφάλεια της Ουκρανίας, που αποτελούσαν “κόκκινη γραμμή”. Γιατί νομίζετε ότι αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια εισβολή σε μία τέτοια στιγμή;
Πριν εξετάσουμε αυτό το ζήτημα, θα πρέπει να δούμε ορισμένα αδιαμφισβήτητα γεγονότα. Το πιο κρίσιμο είναι ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί μείζον έγκλημα πολέμου, όπως ακριβώς η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και η εισβολή του Χίτλερ και του Στάλιν στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939 – για να αναφέρουμε μόνο δύο καίρια παραδείγματα. Είναι πάντοτε σοφό να αναζητούμε εξηγήσεις, αλλά δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, καμία ελαφρυντική συνθήκη. Και, για να έρθω στο θέμα: υπάρχουν πάρα πολλοί απόλυτοι ισχυρισμοί σχετικά με την διανοητική κατάσταση του Πούτιν. Η συνήθης αφήγηση είναι ότι είναι παγιδευμένος σε παρανοϊκές φαντασιώσεις, ότι ενεργεί μόνος του, περιτριγυρισμένος από υποτακτικούς αυλικούς – σαν αυτούς που γνωρίζουμε εδώ σε ό,τι έχει απομείνει από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, που πηγαίνουν στο Mar-a-Lago (τη βίλα του Τραμπ -σ.σ.) για να πάρουν την ευλογία του ηγέτη. Μπορεί αυτές οι ύβρεις που ξεστομίζονται να ανταποκρίνονται σε κάτι, αλλά θα μπορούσε κανείς να εξετάσει και άλλες πιθανότητες: ίσως ο Πούτιν να εννοούσε αυτό που ο ίδιος και οι συνεργάτες του λένε ανοιχτά εδώ και χρόνια.
Θα μπορούσαμε να πούμε, για παράδειγμα, ότι “εφόσον η κύρια απαίτηση του Πούτιν είναι η διαβεβαίωση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα δεχθεί νέα μέλη, και ιδίως όχι την Ουκρανία ή τη Γεωργία, είναι σαφές ότι η σημερινή κρίση δεν θα είχε εμφανιστεί εάν δεν είχε υπάρξει επέκταση της Συμμαχίας μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ή εάν η επέκταση ήταν εναρμονισμένη με την οικοδόμηση μιας δομής ασφάλειας στην Ευρώπη που θα περιλάμβανε τη Ρωσία”. Η δήλωση αυτή είναι του πρώην πρέσβη των ΗΠΑ στη Ρωσία Jack Matlock, ενός από τους λίγους σοβαρούς ειδικούς στη Ρωσία στο αμερικανικό διπλωματικό σώμα. Την έκανε λίγο πριν από την εισβολή. Και συνέχισε, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κρίση “μπορεί εύκολα να επιλυθεί με την εφαρμογή της κοινής λογικής… Σύμφωνα με οποιοδήποτε κριτήριο κοινής λογικής, είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να προωθήσουν την ειρήνη και όχι τη σύγκρουση. Η προσπάθεια να αποσυνδεθεί η Ουκρανία από τη ρωσική επιρροή – ο διακηρυγμένος στόχος όσων ανακίνησαν τις “έγχρωμες επαναστάσεις” – ήταν μια ανόητη και επικίνδυνη προσπάθεια. Ξεχάσαμε τόσο γρήγορα το μάθημα της κρίσης των πυραύλων της Κούβας;”
Ο Matlock δεν είναι διόλου ο μόνος με αυτήν την άποψη. Τα απομνημονεύματα του επικεφαλής της CIA William Burns, ενός άλλου από τους λίγους γνήσιους ειδικούς της Ρωσίας, καταλήγουν σχεδόν στα ίδια συμπεράσματα πάνω στα ουσιώδη ζητήματα. Η ακόμη πιο κατηγορηματική θέση του [διπλωμάτη] George Kennan αναφέρθηκε πλατιά, αν και καθυστερημένα. Υποστηρίζεται κι από τον πρώην υπουργού ‘Αμυνας των ΗΠΑ William Perry και, έξω από το διπλωματικό σώμα, από τον περίφημο μελετητή των διεθνών σχέσεων John Mearsheimer, καθώς και από πολλές άλλες, ιδιαίτερα mainstream, προσωπικότητες. Επομένως, τίποτα από αυτά δεν είναι στο σκοτάδι. Εσωτερικά έγγραφα των ΗΠΑ, που δημοσιεύθηκαν από το WikiLeaks, αποκαλύπτουν ότι η απερίσκεπτη πρόταση του Bush II στην Ουκρανία για να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ προκάλεσε αμέσως έντονες προειδοποιήσεις από τη μεριά της Ρωσίας, η οποία δήλωσε ότι η επέκταση της στρατιωτικής απειλής δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή. Αυτό είναι κατανοητό. Θα μπορούσαμε να σημειώσουμε παρεμπιπτόντως την περίεργη εμφάνιση της έννοιας “αριστερά” όταν πρόκειται να καταδικάζεται κάθε τόσο η “αριστερά” για τον ανεπαρκή σκεπτικισμό της απέναντι στη “γραμμή του Κρεμλίνου”. Το γεγονός είναι ότι, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν γνωρίζουμε γιατί ελήφθη αυτή η απόφαση. Ούτε καν γνωρίζουμε αν η απόφαση ελήφθη από τον Πούτιν μόνο του ή από το ρωσικό Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο ο ίδιος έχει τον κύριο ρόλο. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα πράγματα που γνωρίζουμε με αρκετή βεβαιότητα – ειδικά το φάκελο της υπόθεσης που εξετάστηκε λεπτομερώς από τους ανθρώπους που μόλις αναφέραμε, οι οποίοι κατείχαν υψηλόβαθμες θέσεις στον μηχανισμό σχεδιασμού. Εν ολίγοις, η κρίση σοβεί εδώ και 25 χρόνια, με τις ΗΠΑ να απορρίπτουν περιφρονητικά τις ανησυχίες των Ρώσων σε θέματα ασφάλειας, ιδίως τις ξεκάθαρες κόκκινες γραμμές τους: τη Γεωργία και κυρίως την Ουκρανία.
Υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι αυτή η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, ακόμη και την τελευταία στιγμή. Το έχουμε ήδη συζητήσει αυτό αρκετές φορές. Όσο για το γιατί ο Πούτιν εξαπέλυσε αυτή την εγκληματική επίθεση τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, μπορούμε να κάνουμε όσες εικασίες θέλουμε. Αλλά η άμεση συγκυρία δεν είναι ασαφής – την προσπερνάμε, αλλά δεν αμφισβητείται. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί τα θύματα του εγκλήματος μπορεί να θεωρούν απαράδεκτη επιείκεια το γεγονός ότι ζητάμε να μάθουμε γιατί προκλήθηκε το έγκλημα και αν θα μπορούσε να είχε αποτραπεί. Αυτό είναι κατανοητό, αλλά είναι λάθος. Αν θέλουμε να ανταποκριθούμε στην τραγωδία με τρόπο που να βοηθηθούν τα θύματα και να αποφευχθούν οι ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές που διαφαίνονται στον ορίζοντα, είναι σοφό, και μάλιστα απαραίτητο, να μάθουμε όσο το δυνατόν περισσότερα για το τι πήγε στραβά και πώς θα μπορούσε να είχε διορθωθεί. Οι ηρωικές χειρονομίες μπορεί να μας ικανοποιούν· όμως δεν βοηθούν.
Μου έρχεται συχνά στο μυαλό ένα μάθημα που διδάχθηκα πριν από πολύ καιρό. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, συμμετείχα σε μια συνάντηση στην Ευρώπη με ορισμένους εκπροσώπους του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου του Νοτίου Βιετνάμ (“Βιετκόνγκ”, στην αμερικανική ορολογία). Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της σύντομης περιόδου έντονης αντίδρασης στα φρικτά εγκλήματα που διέπρατταν οι ΗΠΑ στην Ινδοκίνα. Μερικοί νέοι ήταν τόσο οργισμένοι που πίστευαν ότι μόνο μια βίαιη αντίδραση ήταν κατάλληλη για τις φρικαλεότητες που γίνονταν: σπάσιμο βιτρίνας στους κεντρικούς δρόμους, επίθεση σε κέντρο εφέδρων… Οποιαδήποτε άλλη αντίδραση ισοδυναμούσε με συνενοχή σε αυτά τα τρομερά εγκλήματα. Αλλά οι Βιετναμέζοι έβλεπαν τα πράγματα πολύ διαφορετικά. Είχαν αντιταχθεί σθεναρά σε όλες αυτές τις ενέργειες. Είχαν παρουσιάσει το δικό τους μοντέλο αποτελεσματικής διαμαρτυρίας: μερικές γυναίκες που προσεύχονταν σιωπηλά στους τάφους των Αμερικανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στο Βιετνάμ. Δεν τους ενδιέφερε τι ήταν αυτό που έκανε τους Αμερικανούς κατά του πολέμου να αισθάνονται δίκαιοι και έντιμοι: ήθελαν να επιβιώσουν. Αυτό είναι ένα μάθημα που έχω ακούσει συχνά, με τη μία ή την άλλη μορφή, από τα θύματα των φρικτών δεινών στο Νότο – τον κύριο στόχο της αυτοκρατορικής βίας. Ένα μάθημα από το οποίο θα έπρεπε να διδαχθούμε, προσαρμόζοντάς το στις περιστάσεις. Σήμερα, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί συνέβη αυτή η τραγωδία και τι θα μπορούσε να είχε γίνει για να αποφευχθεί. Και να εφαρμόσουμε αυτά τα μαθήματα στα γεγονότα που θα ακολουθήσουν.
Το ζήτημα είναι κρίσιμο. Δεν έχουμε το χρόνο να αναλύσουμε εδώ αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα, αλλά σε πολλές περιπτώσεις η αντίδραση σε μια πραγματική ή φανταστική κρίση ήταν να αρπάξουμε τα όπλα αντί για το κλαδί ελιάς. Είναι σχεδόν αντανακλαστικό. Οι συνέπειες υπήρξαν συνήθως τρομερές – για τα συνήθη θύματα. Είναι πάντα χρήσιμο να προσπαθούμε να καταλάβουμε, να σκεφτόμαστε ένα ή δύο χρόνια νωρίτερα τις πιθανές συνέπειες της δράσης ή της αδράνειας. Αυτά είναι κοινοτοπίες, φυσικά, αλλά αξίζει να τις επαναλάβουμε γιατί παραμερίζονται τόσο εύκολα σε αυτές τις νόμιμες στιγμές της μεγάλης έντασης.
Οι επιλογές που απομένουν μετά την εισβολή δεν είναι εύκολες. Η λιγότερο κακή είναι η υποστήριξη των διπλωματικών επιλογών που υπάρχουν ακόμη, με την ελπίδα ότι θα επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα που δεν θα απέχει πολύ από αυτό που ήταν πιθανότατα εφικτό πριν από λίγες ημέρες: ένα αυστριακού τύπου καθεστώς ουδετερότητας για την Ουκρανία, μια κάποια εκδοχή του ομοσπονδιακού συστήματος του Μινσκ ΙΙ εντός των συνόρων. Αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί σήμερα. Και – αναγκαστικά – θα χρειαστεί μια διέξοδο για τον Πούτιν. Διαφορετικά, τα αποτελέσματα θα είναι ακόμη πιο καταστροφικά για την Ουκρανία και για όλον τον κόσμο. Ίσως ακόμη και με τρόπο που σχεδόν δεν φανταζόμαστε. Απέχουμε πάρα πολύ από τη δικαιοσύνη. Αλλά πότε επικράτησε ποτέ η δικαιοσύνη στις διεθνείς υποθέσεις; Είναι απαραίτητο να επανεξετάσουμε για άλλη μια φορά αυτόν τον τρομακτικό απολογισμό; Είτε το θέλουμε, είτε όχι, οι επιλογές περιορίζονται πλέον σε μία διόλου ένδοξη διέξοδο – που επιβραβεύει τον Πούτιν αντί να τον τιμωρήσει για την επιθετική του πράξη – ή στην ισχυρή πιθανότητα ενός γενικευμένου πολέμου. Μπορεί να φαίνεται ικανοποιητικό να στριμώξεις την αρκούδα σε μια γωνία, από την οποία θα προσπαθήσει απελπισμένα να ξεφύγει, όπως μπορεί. Αλλά δεν είναι πολύ σοφό. Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να προσφέρουμε μία ουσιαστική υποστήριξη σε όσους υπερασπίζονται γενναία την πατρίδα τους από σκληρούς επιτιθέμενους, σε όσους φεύγουν να γλιτώσουν από τη φρίκη και στους χιλιάδες γενναίους Ρώσους που αντιτίθενται δημόσια στα εγκλήματα του κράτους τους με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο: ένα μάθημα για όλους μας.
Και θα έπρεπε επίσης να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να βοηθήσουμε μια πολύ ευρύτερη κατηγορία θυμάτων: το σύνολο της ζωής στη Γη. Η καταστροφή αυτή έρχεται τη στιγμή που όλες οι μεγάλες δυνάμεις, και ο καθένας από μας ακόμη, θα πρέπει να συνεργαστούμε για να ελέγξουμε τη μεγάλη αυτή μάστιγα της περιβαλλοντικής καταστροφής. Το τίμημα είναι ήδη βαρύ: ο απολογισμός θα είναι πολύ χειρότερος αν δεν αναληφθούν γρήγορα σημαντικές προσπάθειες. Για να καταλάβουν όλοι το αυτονόητο, η IPCC [Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή – σ.σ.] μόλις δημοσίευσε [τέσσερις ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή – σ.σ.] την πιο πρόσφατη και μακράν την πιο ανησυχητική από τις τακτικές εκτιμήσεις της για το πώς οδεύουμε προς την καταστροφή. Εν τω μεταξύ, όμως, η αναγκαία δράση εμποδίζεται, αν όχι αντιστρέφεται. Οι πόροι που χρειάζονται επειγόντως αφιερώνονται στην καταστροφή και ο κόσμος προχωρά στην επέκταση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου του πιο επικίνδυνου και άφθονου από όλα, του άνθρακα. Μια πιο γκροτέσκα κατάσταση δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί ένας κακός δαίμονας. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Κάθε στιγμή μετράει.
Η ρωσική εισβολή αποτελεί σαφή παραβίαση του άρθρου 2(4) του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο απαγορεύει την απειλή ή τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας άλλου κράτους. Ωστόσο, ο Πούτιν προσπάθησε να προσφέρει νομικές δικαιολογίες για την εισβολή στην ομιλία του της 24 Φεβρουαρίου. Η Ρωσία αναφέρει το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ, τη Λιβύη και τη Συρία ως αποδείξεις ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν επανειλημμένα το διεθνές δίκαιο. Μπορείτε να σχολιάσετε τις δικαιολογίες του και το καθεστώς του διεθνούς δικαίου στη μεταψυχροπολεμική εποχή;
Δεν υπάρχει τίποτα να ειπωθεί για την προσπάθεια του Πούτιν να προσφέρει μια νομική δικαιολογία της επίθεσής του εκτός από το ότι δεν αξίζει τίποτα. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο χωρίς να νοιάζονται, αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για τα εγκλήματα του Πούτιν. Ωστόσο, το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ και η Λιβύη είχαν άμεσο αντίκτυπο στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Η εισβολή στο Ιράκ ήταν ένα τυπικό παράδειγμα των εγκλημάτων για τα οποία οι Ναζί απαγχονίστηκαν στη Νυρεμβέργη, δηλαδή της απροκάλυπτης επίθεσης χωρίς προηγούμενη πρόκληση. Και μια γροθιά στο πρόσωπο της Ρωσίας. Στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, η επίθεση του ΝΑΤΟ (δηλαδή των ΗΠΑ) κηρύχθηκε “παράνομη αλλά δικαιολογημένη” (π.χ. από τη Διεθνή Επιτροπή για το Κοσσυφοπέδιο υπό την προεδρία του Richard Goldstone) με το σκεπτικό ότι οι βομβαρδισμοί έγιναν για να σταματήσουν οι συνεχιζόμενες θηριωδίες. Η απόφαση αυτή χρειάστηκε μία αντιστροφή της χρονολογίας. Υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία για το πως ο κατακλυσμός της φρίκης ήταν η συνέπεια της προβλεπόμενης, προαναγγελμένης και αναμενόμενης εισβολής. Επιπλέον, υπήρχαν διπλωματικές επιλογές. Αλλά, ως συνήθως, αγνοήθηκαν προς όφελος της βίας. Ανώτεροι Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν ότι ο βομβαρδισμός της συμμάχου της Ρωσίας Σερβίας -και μάλιστα χωρίς να την ενημερώσουν εκ των προτέρων- ήταν αυτός κυρίως που ανέτρεψε τις προσπάθειες της Ρωσίας να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την οικοδόμηση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μιας ευρωπαϊκής τάξης ασφαλείας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Μια αντιστροφή που επιταχύνθηκε με την εισβολή στο Ιράκ και τον βομβαρδισμό της Λιβύης, μετά που η Ρωσία συμφώνησε να μην ασκήσει βέτο σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο παραβιάστηκε αμέσως από το ΝΑΤΟ. Τα γεγονότα έχουν συνέπειες· τα γεγονότα, ωστόσο, μπορούν να αποκρύπτονται μέσα σε ένα δογματικό σύστημα.
Το καθεστώς του διεθνούς δικαίου δεν έχει αλλάξει στη μεταψυχροπολεμική περίοδο, ούτε στα λόγια, πόσο μάλλον στην πράξη. Ο πρόεδρος Κλίντον κατέστησε σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία πρόθεση να συμμορφωθούν ως προς αυτό. Το Δόγμα Κλίντον διακήρυττε ότι οι ΗΠΑ διατηρούσαν το δικαίωμα να ενεργούν “μονομερώς, εάν ήταν απαραίτητο”, κάνοντας ακόμη και “μονομερή χρήση στρατιωτικής ισχύος” για την υπεράσπιση ζωτικών συμφερόντων, όπως η “εξασφάλιση απρόσκοπτης πρόσβασης σε βασικές αγορές, ενεργειακό εφοδιασμό και στρατηγικούς πόρους”. Οι διάδοχοί του ακολούθησαν την ίδια γραμμή, καθώς και όλοι εκείνοι που μπορούν να παραβιάζουν το νόμο εντελώς ατιμώρητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι το διεθνές δίκαιο είναι άχρηστο. Έχει πεδίο εφαρμογής και αποτελεί χρήσιμο κανόνα από ορισμένες απόψεις.
Ο στόχος της ρωσικής εισβολής φαίνεται να είναι η ανατροπή της κυβέρνησης Ζελένσκι και η εγκαθίδρυση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης στη θέση της. Ωστόσο, ό,τι κι αν συμβεί, η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει ένα πολύ δύσκολο μέλλον εξαιτίας της απόφασής της να γίνει πιόνι στα γεωστρατηγικά παιχνίδια της Ουάσινγκτον. Σε αυτό το πλαίσιο, πόσο πιθανό είναι οι οικονομικές κυρώσεις να κάνουν τη Ρωσία να αλλάξει τη στάση της στην Ουκρανία – εκτός κι αν οι οικονομικές κυρώσεις στοχεύουν σε κάτι πιο σημαντικό, όπως η αποδυνάμωση του ελέγχου του Πούτιν στο εσωτερικό της Ρωσίας και των δεσμών του με χώρες όπως η Κούβα, η Βενεζουέλα και ίσως ακόμη και η Κίνα;
Η Ουκρανία μπορεί να μην έκανε τις πιο σοφές επιλογές, αλλά δεν είχε τίποτα που να συγκρίνεται με τις επιλογές που είχαν στη διάθεσή τους τα αυτοκρατορικά κράτη. Υποθέτω ότι οι κυρώσεις θα οδηγήσουν τη Ρωσία σε ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση από την Κίνα. Αν δεν υπάρξει μια σημαντική αλλαγή πορείας, η Ρωσία θα συνεχίσει να είναι ένα κλεπτοκρατικό πετρελαϊκό κράτος που εξαρτάται από έναν ορυκτό πόρο που πρέπει να μειωθεί σημαντικά, αλλιώς είμαστε όλοι τελειωμένοι. Δεν είναι σίγουρο ότι το χρηματοπιστωτικό της σύστημα μπορεί να αντέξει μια βίαιη επίθεση, μέσω κυρώσεων ή άλλων μέσων. Ένας λόγος παραπάνω για να προσφέρουμε μια διέξοδο, έστω και απρόθυμα.
Οι δυτικές κυβερνήσεις, τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης – μεταξύ των οποίων και το Εργατικό Κόμμα στο Ηνωμένο Βασίλειο – καθώς και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν ξεκινήσει μια σοβινιστική αντιρωσική εκστρατεία. Στους στόχους τους δεν περιλαμβάνονται μόνο Ρώσοι ολιγάρχες, αλλά και μουσικοί, μαέστροι και τραγουδιστές. Ακόμα και ιδιοκτήτες ποδοσφαιρικών συλλόγων, όπως ο Ρομάν Αμπράμοβιτς της Chelsea FC. Η Ρωσία έχει αποκλειστεί ακόμη και από την Eurovision 2022. Είναι ακριβώς η ίδια αντίδραση που είχαν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και η διεθνής κοινότητα γενικότερα απέναντι στις ΗΠΑ μετά την εισβολή και την καταστροφή του Ιράκ, έτσι δεν είναι;
Το ειρωνικό σας σχόλιο ταιριάζει εδώ απόλυτα. Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε έτσι με έναν τρόπο που μας είναι πολύ οικείος.
Πιστεύετε ότι η εισβολή θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή διαρκούς αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας (ενδεχομένως με σύμμαχο την Κίνα) και της Δύσης;
Είναι δύσκολο να πούμε πού θα πέσουν οι στάχτες. Και μπορεί να μην αποδειχθεί ότι πρόκειται απλά για μια μεταφορά. Μέχρι στιγμής, η Κίνα εμφανίζεται ψύχραιμη και πιθανότατα θα προσπαθήσει να συνεχίσει το ευρύτατο πρόγραμμά της για την οικονομική ενσωμάτωση μεγάλου μέρους του κόσμου στο επεκτεινόμενο παγκόσμιο σύστημά της – ενσωματώνοντας πριν από λίγες εβδομάδες και την Αργεντινή στην πρωτοβουλία της “Belt and Road” – ενώ θα παρακολουθεί τους αντιπάλους της να αυτοκαταστρέφονται. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η αντιπαράθεση σημαίνει θανατική καταδίκη για το ανθρώπινο είδος. Χωρίς νικητή. Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε.
Michael Albert& Alexandria Shaner
We would like to add to the incredible volume of writing now in place, and daily multiplying, some clarification concerning a couple of broad issues that vex left thinking about the war in Ukraine.
Some matters garner near universal left agreement: mainstream media is a mishmash of racist, hypocritical stupidities. NATO and the U.S. have been grossly vile in all this, and are certainly not good guys seeking justice. The near universal mainstream media and pundit claim is that to boycott Israel for its occupation policies is an unwarranted, and even anti Semitic tactic. Yet, to sanction and boycott Russia is an obvious and mandatory indication of civility and humanity. This last reveals either monumental stupidity, or hypocrisy, but is nothing new or even unexpected. It certainly doesn’t deny the validity of sanctioning Russia, but it does further reveal the incredibly supine position and delusional self-perceptions of Western media. That no one is able to even conceive of boycotting U.S. products, like, say, the cluster bombs we use and sell, simply adds to the evidence that we live in an upside down world. We could go on, and on, as many have in many fine essays, but perhaps there isn’t much point in taking on that task for any audience that might read this. After all, this obvious hypocrisy is not in question for left audiences.
But, for such left audiences, some important issues are in question. Mostly, these involve formulations and analyses, and become matters of actual practical import only when they affect left clarity and accuracy and left ability to talk to others, or when they cause leftists, who ought to feel solidarity with one another, to instead glare and growl at one another.
The U.S., NATO, and Russia are imperial entities that pursue what they conceive as self-interest regardless of the corpse count their choices impose on others. They are held in check only by costs imposed on them by forces of dissent and opposition. This is widely agreed, though some would rather not talk much, or even at all, about the Russian part of this ugly picture. The latter hesitancy seems to arise when some think, “yes, but my enemy’s enemy is my friend. My enemy is American Imperialism. Russia is my enemy’s enemy. Russia is therefore my friend”. Some, with wrinkles and refinements, follow this path. One side right, one side wrong. Victory to Russia?
To clarify, if my enemy’s enemy (Russia) imposes authoritarian subservience on its internal population, and invades other countries across its borders, is it really my friend? Suppose my enemy’s enemy also causes a problem for my number one enemy (American Imperialism), must it for that reason, remain my friend? Some advocate this logic, or even just function as if they are acting on this view without literally pronouncing it. But does anyone really, seriously, believe it?
Some instead say a pox on both imperialisms, the bigger U.S. one, and the smaller Russian one. Okay, so far so good, but from there they conclude: “one side wrong, the other side wrong – step aside from it”. But what of the people of Ukraine? If we choose to wash our hands of the situation and either say or imply, “let the imperialists destroy each other,” where does that leave those whose homes and bodies represent the battleground upon which the titans clash? A sign recently shared from Ukraine says: “Russia stops fighting, no war. Ukraine troops stop fighting, no Ukraine”. For the left to side step the violence being waged on Ukraine is to become complicit in that very violence. Yes, a pox on all imperialisms. No, to looking away. No, to inadequate conclusions that equate anti-imperialism with ignoring the plight of its victims.
There is a further nuance that applies to both the “my enemy’s enemy is my friend” and the “one side wrong, the other side wrong – step aside” views which also shouldn’t be glossed over. Russia is a capitalist country which has foregone even the most minimal political democracy. Is this supposed to make it our friend? Regardless of the deplorable condition of political democracy in the U.S., it cannot, in any seriousness, be equated to the dictatorial conditions that Russian citizens now endure. It is just this political difference between Russia and the U.S., and between Russia and what may emerge in Ukraine, that may have some very serious relevance for a second locus of debate, and for its practical implications.
This second locus is not nearly as open and shut as the first seems to be, and it revolves around the question: Why did Russia invade Ukraine?
First, and by far the most often offered left answer, is that the expansion of NATO and the possibility of Ukraine becoming a beachhead for U.S. military power, has left Russia concerned about its security. To ward off those possibilities, Russia has invaded. One hears this and might wonder why a missile aimed at Moscow fired from Ukraine, is any worse than one launched from a submarine anywhere, or worse than one launched from, say, a Silo somewhere in Kansas. Optics says it is. Rhetoric says it is. Many of our friends say it is. But is it?
We already have the capability to blow up the world a dozen times over. Is NATO expansion really about attacking Russia, or is it about escalating military, instead of social expenditures? And for that matter, escalating military thinking, motives, and values, rather than social thinking, motives, and values?
This “confronting a security threat” view of Russia’s motives also has to explain why Russia invading Ukraine would make it less likely that Ukraine will host missiles, and more likely that NATO will come into disfavor. Instead, it seems invading Ukraine could easily engender just the opposite outcome regarding NATO, which is already happening. Invading might succeed in getting a formal public agreement, of what is already a private agreement, that Ukraine will not become a NATO member. Even taking for granted, as we do, that Russia doesn’t take into account the human cost in Ukrainian lives and infrastructure—just as the U.S. ignores the same matters in all its violent and otherwise destructive international pursuits—it is hard to fathom the level of ignorance this motivation suggests. Invade despite all the costs and risks of doing so for Russia itself, including provoking sanctions, boycotts and economic decline, risking sinking into a possible quagmire of disaster, and arousing what could become system-changing internal dissent, all to get an agreement which could have been had far more easily and was indeed, already preferred by France and Germany? It is a possible explanation. It may be correct. But we find ourselves unconvinced.
The positive side is that, if indeed true, the “seek security” motivation would imply the possibility of an invasion exit ramp. If reducing military risk is actually Russia’s motivation, the invasion could end by Russia withdrawing, giving some guarantees about respecting the sovereignty of nations, and receiving a guarantee that Ukraine will not join NATO, and that no missiles will be placed on Russia’s border. Russia withdraws. Each side claims victory.
Unfortunately, we must confront the unconvincing, or at best incomplete, military security motive with a second, less often offered answer to the question of why Russia has invaded Ukraine. It suggests that the Russian motivation has relatively less, or perhaps even little to do with military fears, and has much more, or even primarily to do with fears of internal dissolution. In this view, invading Ukraine is meant to prevent “the threat of a good example.” Meaning, in this case, the threat of Ukraine becoming a model of democratization of a kind that Putin fears, and indeed, that the entire Russian oligarchy fears.
This is not to say that Ukraine has become a paragon of democracy, but it threatens significant realignments economically, politically, and even culturally away from Russia and towards the U.S. and its fellow NATO member states. Russian elites could well be frightened by the specter of Ukraine escaping Russian wants, while also democratizing in a way that suggests the desirability of free elections, freedom of speech, etc., and of Ukraine then receiving vast Western aid to escape its extreme financial woes. Russian elites could fear that such a trajectory would inspire and facilitate other regions, and even Russia’s own population, to seek to escape the particular form of fascistic capitalism Putin now heads up for a less authoritarian form of capitalism.
In this calculus of war, we need to hope that Russia’s motive is fear of U.S./NATO militarism, and not fear of internal dissolution spurred by Ukraine’s success in extricating itself. The first motive has the possible off-ramp exit from war noted earlier – Ukraine remains neutral, both sides claim victory. For Russia to get what it really wants, if it instead has the second motive, may have no off-ramp, or nearly no off-ramp. Victory for Russia, with this second motive, would entail either installing a subservient government to ensure on-going oligarchic control of Ukraine, or doing enough damage to Ukraine’s population and infrastructure to ensure it becomes a model for the price of dissent. If this reminds you of the U.S. approach to what it perceives as threats, well, it should.
Short of the imposition of a puppet government, and/or enactment of incredible destruction well beyond what Ukraine has already suffered, the only other off-ramp by which the invasion could end would be international and Russian popular movement opposition so strong and sustained, that it causes exactly what the invasion was conceived to prevent: not just the fall of Putin, but also the unleashing of massive dissidence in Russia, and bordering Russia proper. Most on the left agree that imperialist capitalism largely created and now enables Putin, and continues to reproduce fascist figures like him across the world, from Trump, to Modi, to Johnson. What these hate-mongering creatures fear most is the only true threat to their power – massive grassroots resistance, united in solidarity. Intense domestic and international dissent is one way this invasion could be ended. The continuation of a united uprising beyond this war, is likely the only way to build lasting peace.
Of course, the bottom line, and perhaps our main point, is that all the above is mostly academic. Whatever the motive of this invasion, all people of good will and human caring, much less leftists seeking a truly better world, need to steadfastly oppose it and, in particular, to support those opposing it around the world, especially inside Russia itself. When we find we disagree about interpretations of what is going on, or even about predictions of where events might turn next, this should have no effect on our supporting Ukraine, supporting the Russian people’s dissent, and opposing Russia, opposing NATO, and opposing the U.S. role in this and in other imperial and otherwise destructive, anti-human ventures around the world.
Imagine some galactic intelligent life form studying us from afar, or perhaps, even imagine ourselves in the future looking back on this moment. They, or we, would see a planet on the verge of a civilization-level ecological nightmare. Militarism still haunts all international relations, distracts from, and indeed propels, our existential climate catastrophe. They would see tanks rolling up to nuclear reactors. They would see vast stores of resources put to destructive violence. They would see us witnessing all this, and taking as a lesson that we need to produce more weapons, distribute more weapons, use more weapons. They would see that rather than facing our collective ecological crisis together, we have fallen into the well-worn, fascist trap of divide and conquer. We have declared war on ourselves.
What would they make of all this? What do you and I make of it? Is it grist to squabble about? Or is it reason to rebel?
The map of global participation in the sanctions against Russia suggests a new non-aligned movement might be on the rise.
On 2 March, as the number of Ukrainian refugees fleeing Russia’s brutal invasion reached 1 million, the United Nations security council called an emergency session of the general assembly. There, 193 nations reviewed a resolution on Russia’s “aggression against Ukraine” and voted overwhelmingly to approve it: 141 votes in favor, 35 abstentions and just five votes against. Even some of Russia’s closest allies on the continent – Serbia, for example, or Hungary – voted to condemn the invasion. “The message of the general assembly is loud and clear,” said the UN secretary-general, António Guterres.
What exactly is that message? In recent days, many commentators have pointed to a global map of the UN resolution to demonstrate the unity of the west and the world in taking on the Putin government. But to make sense of the geopolitical consequences of the Russian invasion, we must look beyond the diplomatic theater of the general assembly to examine how these nations are actually engaged with the war in this phase of rapid escalation. And to do that, we should start with a very different map of the world – a map of global participation in the sanctions set against Russia by the United States and its allies.
The contrast between these maps could not be more striking. The US, the UK, Canada, South Korea, Switzerland, Japan, Australia, New Zealand, Taiwan, Singapore, the EU: beyond this fortified coalition, very few nations have chosen to take part in the economic warfare set against the Putin government. On the contrary, many of the world’s largest nations – including China, India, Brazil, Bangladesh, Pakistan, Indonesia, and even Nato ally Turkey – have refused to join in. “We will not blindly follow the steps taken by another country,” said Indonesia’s foreign ministry representative at a recent press conference.
Latin America has been equally steadfast in its commitment to neutrality. “We do not consider that [this war] concerns us,” said the Mexican president, Andrés Manuel López Obrador. “We are not going to take any sort of economic reprisal because we want to have good relations with all governments.” Argentina may have voted to condemn Russia’s actions at the UN, but its foreign minister, Santiago Cafiero, was adamant about his country’s non-participation in the new sanctions push: “Argentina does not consider that they are a mechanism to generate peace and harmony, or generate a frank dialogue table that serves to save lives.”
The Latin American position has been echoed in Africa. “For five centuries, we have been pawns in the hands of the warring European states, bent on looting Africa of its human and natural sources,” says Pierre Sané, president of the Imagine Africa Institute and former secretary-general of Amnesty International. Sané tells me that the embassy in Ukraine has been recruiting “volunteer” mercenaries from countries like Senegal and Ivory Coast to fight in the war. “Should this war in Ukraine escalate, we say and we say it loud: do not bring it to our shores.”
Amid the Russian army’s brutal advance into Ukraine, a slew of letters, articles and Twitter commentary has addressed the “western left” for its apparent unwillingness to take on the Putin government. The invasion of Ukraine has been described as a “test” to root out the “pseudo-leftists” who fail to respond with force and conviction to support the west in its effort to isolate, undermine and eventually topple Putin in defense of the Ukrainian cause.
But the map of sanctions suggests that the true rift is not between left and right, nor even between east and west. On the contrary, the map reveals a rift between north and south, between the nations that we call developed and those we call developing. And by revealing this tectonic shift, the map can tell us something important about geopolitics in the coming age of multipolarity.
The rapid rise of China and the US reaction it has provoked have prompted many commentators to predict a coming cold war. Few expected Vladimir Putin to kick it off so suddenly. “Putin’s invasion of Ukraine has ended Americans’ 30-year holiday from history,” writes the former CIA director Robert Gates for the Washington Post. The immediate eviction of Russian representatives and Russian culture from the institutions of the west suggest the long slumber of the cold war may indeed be over: “Putin’s war has provided the cold shower needed to awaken democratic governments to the reality of a new world.”
The good news for Gates is that the Biden administration has already found its cold war footing. Its flagship Summit for Democracy strives to unite “the nations of the free world” – a remarkable homage to the era of anti-Soviet mobilization – while isolating autocracies like Russia and China. That is, with the usual exceptions: Saudi Arabia’s oil, for example, grants the nation a free pass to the “free world”, as made evident by the recent delegation dispatched by the Biden administration to secure the kingdom’s support to keep the oil flowing through the war effort in Ukraine.
In the age of unipolarity – in the long 30-year holiday that followed the collapse of the Soviet Union – the nations of the world were given a rather simple choice: side with the United States, or stand alone. Some nations sought to band together in collective acts of resistance to this hegemonic power. But the consequences were all but inevitable: invasions, coups and extensive sanctions to isolate their economies from the world at large.
As new powers generate new poles, however, the options available to US neighbor nations are no longer restricted to compliance and resistance. A third option emerges: neutrality. “Neutrality does not mean indifference,” says Pierre Sané. “Neutrality means continuously calling for the respect of international laws; neutrality means that our hearts still go to the victims of military invasions and arbitrary sanctions never imposed on Nato countries.”
Back in the first cold war, neutrality had a name: non-alignment. As the United States clashed with China and the Soviet Union in the skies above Korea, Jawaharlal Nehru and Josip Broz Tito refused to take a side. “The people of Yugoslavia cannot accept the postulate that humanity today has only one choice – a choice between a domination of one or the other bloc,” Yugoslavia’s minister of foreign affairs, Edvard Kardelj, told the UN in 1950. “We believe that there exists another road.” The Non-Aligned Movement was born five years later, uniting more than 100 nations around the world around principles of non-interference and peaceful coexistence.
Today, nations around the world are called again to take sides – between Russia and the west, and very soon between the west and China. But as the map of sanctions attests, the cross-pressure between these great powers may once again spark a movement for non-alignment, demanding a more universal application of international law against demands for unilateral exception.
There will no doubt be consequences for this neutral position. Non-aligned nations in the first cold war were frequently victim to aggression, invasion and economic embargo. The same risks to neutrality are visible today. Lithuania recently canceled a shipment of Covid vaccines to Bangladesh for its refusal to condemn Russia at the United Nations. The US, for its part, has already passed the Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (Caatsa), giving license to punish countries with sanctions for trading with the other side.
But as great powers prepare for a new century of war, the call for non-alignment will only grow louder. Our task is to understand that call now as Tito and Nehru understood it then: not as “neutralism” or “passivity, as is sometimes alleged”. As they wrote in a joint declaration in 1954: “It represents the positive, active and constructive policy that, as its goal, has collective peace as the foundation of collective security.”
David Adler is a political economist and general coordinator of the Progressive International
Ακούστε τη δωδέκατη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 9ης Μαρτίου 2022 9 μ.μ.-10 μ.μ.:
Πάνωπου οι κρίσεις πληθαίνουν και εντείνονται , να τοι που ξεπηδούν ο Μαρξ, ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι λοιποί. Τους μελετάμε και τους επικαλούμαστε. Παλαιάς κοπής αριστεροί ακαδημαϊκοί όλο και μουρμουρίζουν «Τάδε έφη Μαρξ», «το ήξερε!», « Δείτε και το τάδε κεφάλαιο». Και όλο και σκαλίζουμε την χοάνη της ιστορίας. Όλο και μας στοιχειώνουν πνευματικά οικοδομήματα νεκρών.
Ήταν, όμως, ο Μαρξ εκείνος που έγραψε :
«Η πνευματική κληρονομιά των παλαιότερων γενεών βαραίνει, σαν εφιάλτης, την σκέψη των ζωντανών. Και πάνω στην στιγμή που φαίνεται ότι τους καταλαμβάνει η επιθυμία για να ριζοσπαστικοποιηθούν οι ίδιοι και οι καταστάσεις, δημιουργώντας κάτι καινούργιο, ειδικά σε εποχές που η επανάσταση περνάει την κρίση της, καλούν με αγωνία τα φαντάσματα του παρελθόντος για να τους βοηθήσουν, δανειζόμενοι έτσι από αυτούς, όρους, τσιτάτα για την ταξική πάλη, και θεατρικά κοστούμια, για να παρουσιάσουν αυτήν την νέα σκηνή της παγκόσμιας ιστορίας σε ένα χρονικό πλαίσιο μεταμφιεσμένο και με δανεική γλώσσα.»
Κάποιοι μπορεί να πουν ότι εγώ και ο Μαρξ υπερβάλουμε αλλά νομίζω ότι αυτό σχετίζεται άμεσα με αυτή την πρόβλεψη του Μαρξ.
Το να επικαλούμαστε τον Μαρξ (ή οποιοδήποτε άλλο νεκρό αστέρι της Αριστεράς) όταν μιλάμε για τις σύγχρονες κοινωνικές σχέσεις μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να «αγγίξει» τους θαυμαστές του. Να δείξει την πίστη κάποιου σε αυτόν. Βοηθά, όμως, κανέναν να αναλογιστεί κριτικά και -ιδανικά- να πράξει κιόλας, σε σχέση με παρατηρήσεις που βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία και επιχειρήματα; Γιατί να μην χρησιμοποιήσετε τα δικά σας λόγια; Γιατί δεν αφήνετε τις «χαμένες γενιές» να ησυχάσουν εκεί που βρίσκονται;
Υπάρχουν όμως και μεγαλύτεροι προβληματισμοί για τον μαρξισμό που αφορούν το πώς αυτός εξελίχθηκε από το χθες στο σήμερα, αλλά και το πώς θα εξελιχθεί στο αύριο. Συχνά υποστηρίζω ότι στόχος κάθε μαρξιστικής μελέτης με σοβαρό οικονομικό όραμα είναι ένα οικονομικό σύστημα που μετατρέπει το είκοσι τοις εκατό του πληθυσμού σε άρχουσα τάξη. Οι μαρξιστές θα διαφωνήσουν. Θα πουν ότι ο στόχος κάθε πραγματικού μαρξιστή είναι η συμμετοχή ολόκληρης της εργατικής τάξης στην εξουσία, η δημοκρατία και η ελευθερία. Αν και συμφωνώ, θα προσθέσω το εξής: Ανεξαρτήτως των προθέσεων του κάθε μαρξιστή ξεχωριστά, στο σύνολό τους δεν προσφέρουν όραμα σύμφωνο ούτε με την συμμετοχή της εργατικής τάξης στην εξουσία, ούτε με την δημοκρατία, ούτε με την ελευθερία.
Ας βάλουμε όλες τις οικονομικές μελέτες του Μαρξ σε μία σειρά εξέτασης. Στην απίθανη περίπτωση που κάποια από αυτές εμπεριέχει κάποιο σοβαρό θεσμικό όραμα, τότε αυτό με την σειρά του εμπεριέχει κεντρικά σχεδιασμένες αγορές, εταιρικού τύπου καταμερισμό της εργασίας και αποδοχές για τα παραγόμενα προϊόντα, και αυταρχική λήψη αποφάσεων (πράγματα που καθιστούν εξουσία το είκοσι τοις εκατό, που λέγαμε παραπάνω).
Προφανώς και δεν μιλάμε εδώ για κακούς ανθρώπους. Εντάξει, ο Στάλιν δεν ήταν και το καλύτερο παιδί, για να λέμε και του στραβού το δίκιο. Το πρόβλημα που μας αφορά εδώ, όμως, στην πραγματικότητα, είναι οι δυναμικές του κινήματος που έκαναν έναν παλιάνθρωπο σαν τον Στάλιν αυτό που ήταν, και οι ιδέες, που με την σειρά τους δημιούργησαν τις δυναμικές αυτές. Όχι το ότι όλοι στα μαρξιστικά-λενινιστικά κόμματα θέλουν να πατήσουν επί πτωμάτων για να εξουσιάζουν τους εργάτες. Αλλά το ότι τα ίδια αυτά κόμματα και οι σκληροπυρηνικές τους ιδέες, ανεξαρτήτως των καλών προθέσεων των μελών τους, οδηγούν σε αυτήν την ποδηγεσία και τον εξουσιασμό των εργατών.
Ακόμα και ριζοσπαστικός μαρξιστής να είσαι με τις καλύτερες των προθέσεων -πραγματικά τις καλύτερες-, οι πιθανότητες να ξεκινήσεις επανάσταση σε αυτόν τον μοντέρνο κόσμο δεν γέρνουν προς το μέρος σου, και αυτό εξαιτίας της έλλειψης, τόσο της εστίασης σε διαφορετικά ζητήματα, όσο και της ύπαρξης μιας πραγματικής εργατικής τάξης.
Αν και κάποιοι Μαρξιστές θα νιώσουν ότι αυτά τους προσβάλλουν σε προσωπικό επίπεδο, δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να είναι έτσι. Δεν έχουν να κάνουν, όλα αυτά, με συγκεκριμένους ανθρώπους και τα κίνητρά τους, αλλά με θεωρητικές έννοιες και μεθόδους, με μία τυφλή αφοσίωση στους θεσμούς, η οποία ακόμα και τον πιο υπέροχο άνθρωπο να χαρακτήριζε, θα οδηγούσε σε αποτελέσματα που αυτός, πρώτος, θα καταδίκαζε.
Ας εστιάσουμε, όμως, εδώ, σε δύο ουσιαστικά ζητήματα. Το πρώτο από αυτά αφορά τις σκληροπυρηνικά μαρξιστικές ιδέες, οι οποίες, ενώ δίνουν υπερβολική έμφαση στην οικονομία, δεν δίνουν την δέουσα προσοχή σε παράγοντες όπως το φύλο, η οικογένεια, η κοινότητα, ο πολιτισμός και η πολιτεία.
Αυτόφυσικά δεν σημαίνει ότι όλοι ( ή έστω κάποιοι) οι μαρξιστές δεν ενδιαφέρονται για τίποτα άλλο πέρα από την οικονομία, ότι δεν νοιάζονται για άλλα ζητήματα. Σημαίνει, όμως, ότι οι παλαιότεροι μαρξιστές που αντιμετώπιζαν ζητήματα όπως η σεξουαλικότητα των νέων, ο γάμος, η πυρηνική οικογένεια, η θρησκεία, η εθνική ταυτότητα, οι πολιτισμικές υποχρεώσεις, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η πολιτική οργάνωση, η καταστολή, ο πόλεμος, η ειρήνη και η οικολογία, το έκαναν συχνά, υπογραμμίζοντας δυναμικές που προέκυπταν από την πάλη των τάξεων και τις επιπτώσεις της, χωρίς να προβληματίζονται ιδιαίτερα για τις ρίζες των προβλημάτων αυτών καθαυτών.
Η κριτική μας εστιάζει στο ότι οι μαρξιστικές ιδέες του παρελθόντος δεν παίρνουν επαρκώς υπόψη τους τις τάσεις που δημιουργούνται από την σημερινή κοινωνία, από τις σημερινές συνθήκες πάλης ή από τακτικές επιλογές που παράγουν αυταρχισμό, και φαινόμενα ρατσισμού και σεξισμού – ακόμα και αν αυτά έρχονται σε σύγκρουση με τις ηθικές και κοινωνικές πεποιθήσεις των περισσότερων μαρξιστών.
Μεάλλα λόγια, όλα αυτά που είπαμε για τον οικονομισμό του μαρξισμού του χθες δεν υπονοούν ότι υπάρχει εμμονή μονάχα με την οικονομία ή ότι υπάρχει μία παγκόσμια και ιερή τάση των μαρξιστών να δίνουν υπερβολική σημασία σε αυτή και όχι την δέουσα σε οτιδήποτε άλλο, αλλά, αντίθετα ότι έχουν την βλαβερή τάση να φορούν παρωπίδες, δίνοντας υπερβολική σημασία στα οικονομικά φαινόμενα.
Η λύση είναι να καταλάβουν επιτέλους οι μαρξιστές ότι ο φεμινισμός, η αναρχία και οι αντιρατσιστικές ιδεολογίες έχουν και αυτές την σημασία τους. Ότι όπως αυτές πρέπει να συμπεριλάβουν στα εργαλεία παρατήρησής τους και την ταξική πάλη, έτσι οφείλουν και οι άνθρωποι που ονειρεύονται μία αταξική κοινωνία να συμπεριλάβουν και τέτοιες προσεγγίσεις, και αιτήματα αλλαγής της κοινωνίας, στα εργαλεία παρατήρησής τους.
Τα καλά νέα είναι ότι οι περισσότεροι μαρξιστές φαίνεται να συκλίνουν σε αυτό. Η δυσκολία έγκειται περισσότερο στο ότι, σε περιόδους κρίσης, το σκληροπυρηνικό ιδεολογικό πλαίσιο που υπάρχει στέκεται εμπόδιο σε αυτήν την κατάκτηση.
Τοδεύτερο ζήτημα που προκύπτει έγκειται στο γεγονός ότι οι μαρξιστικές ιδέες αδυνατούν να εντοπίσουν μία κάποιου είδους «τάξη διαμεσολαβητών» μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Ο μαρξισμός, είτε σήμερα είτε χθες, εστιάζει μόνο στις σχέσεις ιδιοκτησίας. Δεν αντιλαμβάνεται τις ρίζες μιας “τρίτης” τάξης, στις κοινωνικές διαιρέσεις επί τη βάση σχέσεων εργασίας, με ότι συνέπειες έχει αυτό.
Για παράδειγμα, ο Μαρξισμός δεν αντιλαμβάνεται ότι το οικονομικό σύστημα που επαινεί ως «σοσιαλιστικό» ή αυτό που αποκαλεί επικριτικά «κρατικά καπιταλιστικό» και «παραμορφωμένα σοσιαλιστικό» δεν τοποθετεί ούτε τους καπιταλιστές ούτε τους εργάτες υψηλά στην κοινωνική ιεραρχία, αλλά μία εναλλακτική τάξη, που συντονίζει τις σχέσεις μεταξύ τους και αποτελείται από οργανωτές, στελέχη, και άλλους παράγοντες που κατέχουν δύναμη.
Ο Μαρξισμός εξακολουθεί να κλείνει, τυπικά, το μάτι στις χρηματαγορές ή, συχνότερα, στον κεντρικό σχεδιασμό κατανομής, την κρατική και δημόσια ιδιοκτησία που ελέγχει περιουσιακά στοιχεία, αποδοχές για παραγόμενα προϊόντα, εξουσία και, ορισμένες φορές, και την ανάγκη της εταιρικής διαίρεσης της εργασίας για τα συνδικάτα, και αυτές οι ιδεολογικές δεσμεύσεις είναι που προωθούν την διαμεσολαβητική διοίκηση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι κάθε μαρξιστής προσπαθεί συνειδητά να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των στελεχών και των άλλων παραγόντων με δύναμη σε βάρος των εργατών. Σημαίνει, όμως, ότι οι μαρξιστικές ιδέες όχι μόνο δεν κάνουν και πολλά για να εμποδίσουν την ανάδυση της «τάξης διαμεσολαβητών», αλλά την δημιουργούν κιόλας, έτσι ώστε η οικονομική κυριαρχία της να απορρέει περισσότερο από την επιτυχία των Μαρξιστικών κινημάτων.
Ο Μαρξ ήταν αυτός που συμβούλευσε πως, όταν κάποιος κρίνει μία θεωρία, δεν πρέπει να δίνει υπερβολική σημασία στο τι ισχυρίζεται αυτή για τον εαυτό της, αλλά αντίθετα στο τι αυτή υπογραμμίζει και στο τι αποκαλύπτει. Μία θεωρία που γίνεται εργαλείο της άρχουσας τάξης θα συγκαλύψει την συμπεριφορά της.Τις ρίζες της στις κοινωνικές σχέσεις. Ακόμα και την ίδια της την ύπαρξη. Τι θα συμβεί όμως αν χρησιμοποιήσουμε αυτήν την παρατήρηση σε μία προσπάθεια να αξιολογήσουμε τον Μαρξισμό σήμερα;
Θαδούμε τι είναι αυτό που ο ίδιος, με την σειρά του, αποκρύπτει, τι υπογραμμίζει ή αποζητά. Θα δούμε ότι η υπερβολική σημασία που δίνει στις σχέσεις ιδιοκτησίας και η μικρή σημασία που δίνει αντίστοιχα σε άλλα πιθανά οικονομικά αίτια της ταξικής διαίρεσης είναι αυτή που επισκοτίζει την σημασία του καταμερισμού της εργασίας ανάμεσα σε οικονομικούς παράγοντες. Βγάζει εντελώς από το προσκήνιο την εξουσία της τάξης διαμεσολαβητών, αυτού του είκοσι τοις εκατό επί του ογδόντα τοις εκατό, που είναι η εργατική τάξη .Θα δούμε ότι ο μαρξισμός, και ειδικά η λενινιστική προσέγγισή του, τοποθετεί την τάξη διαμεσολαβητών στην εξουσία, ενώ ταυτόχρονα κρύβει τον ρόλο της αλλά και την ίδια της την ύπαρξη. Ο ίδιος ο Μαρξ δεν θα χαρακτήριζε αυτές τις ιδεολογίες – τον σημερινό μαρξισμό και τον Μαρξισμό-Λενινισμό, ως ιδεολογίες της τάξης των διαμεσολαβητών;
Και πάλι, εδώ δεν υπονοούμε ότι όλοι οι Μαρξιστές είναι εχθροί της αταξικής κοινωνίας. Υπονοούμε, όμως, ότι παρά την δίψα τους για αυτήν, τα θεσμικά τους «πιστεύω» εμποδίζουν την πραγματοποίησή της.
Πώς θα μπορούσαν οι Μαρξιστές που αναζητούν τον Μαρξισμό του αύριο να διορθώσουν τα δύο αυτά προβλήματα που τονίστηκαν;
Από οικονομική άποψη, το πρόβλημα είναι η ύπαρξη ενός οικονομικού πλαισίου που έχει ως εφόρμηση πρώτα τα οικονομικά και μετά επεκτείνεται σε άλλους τομείς, με πρωταρχικό στόχο να διαπιστωθούν οι οικονομικές επιπτώσεις που προκύπτουν. Η προφανής λύση εδώ βρίσκεται στην ταυτόχρονη έμφαση που πρέπει να δοθεί σε οικονομικές, πολιτειακές, συγγενικές και πολιτιστικές πτυχές. Οφείλουμε να υιοθετήσουμε έννοιες που προτεραιοποιούν την κατανόηση της λογικής και των δυναμικών κάθε μιας από αυτές τις τέσσερις πτυχές, και κατόπιν, του πώς αλληλοεπιδρούν, ή, ακόμη, περιορίζουν και καθορίζουν η μία την άλλη. Ως πιθανή διόρθωση του οικονομισμού, μέσα σε μια ευρύτερη μαρξιστική περιγραφή, ο αυριανός Μαρξιστής θα μπορούσε να λέει:
«Μπορεί να είμαι μαρξιστής, αλλά είμαι και φεμινιστής, και αναρχικός και οικολόγος. Είμαι σε θέση να αναγνωρίσω ότι οι δυναμικές που δημιουργούνται από άλλες πτυχές της ανθρώπινης ζωής πλην της οικονομίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικές και μπορούν ακόμα και να καθορίσουν το μέλλον της ίδιας της οικονομίας, όπως ακριβώς συμβαίνει και αντίστροφα. Συνεχίζω να πιστεύω φυσικά ότι η πάλη των τάξεων έχει την σημασία της, αλλά το ίδιο και η πάλη που προκύπτει από το φύλο, την φυλή, την θρησκεία, την εθνικότητα, την σεξουαλικότητα και την εναντίωση στον αυταρχισμό. Είμαι σε θέση να συνειδητοποιήσω ότι, όπως ακριβώς υπάρχει η ανάγκη να αντιληφθούμε τα μη-ταξικά φαινόμενα σε άμεση συνάρτηση με την ταξική πάλη, έτσι πρέπει να αντιληφθούμε τα οικονομικά φαινόμενα: σε άμεση συνάρτηση με το φύλο, την φυλή και την πολιτική πάλη.»
Ας κάνουμε μία υπόθεση εργασίας και ας φανταστούμε ότι ένας Μαρξιστής αύριο μεθαύριο ανακαλεί τις θεωρίες περί οικονομικής βάσης και υπερ-οικονομικής εποικοδόμησης, αρνείται ότι οι κοινωνίες οικοδομούνται και μετασχηματίζονται μονάχα μέσα από τις σχέσεις παραγωγής και ξεπερνά το να βλέπει την ταξική πάλη ως το μοναδικό κυρίαρχο ιδεολογικό πλαίσιο για να αναγνωρίσει στρατηγικά προβλήματα .Θα μπορούμε, ακόμα ,άραγε να αποκαλούμε τις πεποιθήσεις του μαρξιστικές; Ίσως, αλλά χωρίς ιδιαίτερη σιγουριά.
Παρά τα όσα είπαμε μέχρι τώρα βέβαια, το πρόβλημα που προκύπτει από τον προσδιορισμό των τάξεων της παλιάς και νέας μαρξιστικής θεωρίας μου φαίνεται αρκετά δύσκολο. Οι καπιταλιστές παραμένουν καπιταλιστές, δυνάμει της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Για να μην έχουμε καπιταλιστές κρεμάμενους πάνω από τα κεφάλια των εργαζόμενων, πρέπει να εξαλείψουμε την ιδιωτική περιουσία. Ως εδώ καλά.
Υπάρχει, όμως, και άλλη μία τάξη στην καπιταλιστική κοινωνία μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας. Ας την ονομάσουμε τάξη-διαμεσολαβητών. Οι «διαμεσολαβητές» αναδύονται και αποκτούν εξουσία μέσω της αγοράς ή του κεντρικά σχεδιασμένου καταμερισμού και του εταιρικού καταμερισμού της εργασίας. Όλα αυτά δίνουν σε αυτήν την νέα τάξη ένα, κατ’ ουσίαν, μονοπώλιο, όσον αφορά τα ενδυναμωτικά καθήκοντα[1], αλλά και όσον αφορά τους μοχλούς και τις προϋποθέσεις της καθημερινής λήψης αποφάσεων. Για την εξάλειψη αυτής της τάξης διαμεσολαβητών που υπερισχύει των εργατών, είναι απαραίτητο να εξαλείψουμε και όλα τα προαναφερθέντα. Και όμως, τα οράματα των μαρξιστών υποστηρίζουν είτε τις αγορές είτε τον κεντρικό σχεδιασμό είτε ακόμη και έναν εταιρικό καταμερισμό της εργασίας.
Οι μαρξιστές δεν βλέπουν ότι ακόμα και αν τεθούν όρια στην ιδιοκτησία και το κράτος παραμείνει ή γίνει δημοκρατικό, οι αγορές, ο κεντρικός σχεδιασμός και η εταιρική διαίρεση της εργασίας θα συνεχίζουν να ευνοούν την ύπαρξη αυτής της καινούργιας άρχουσας τάξης.
Ευαγγελίζονται, ειλικρινά συγκινημένοι, την δικαιοσύνη, την ισότητα και την αξιοπρέπεια που θα φέρει ο σοσιαλισμός. Αν εξετάσουμε όμως προσεκτικά τα κείμενά τους, θα παρατηρήσουμε μία ασαφή ρητορική που στερείται θεσμικής αξίας, ή, όταν δεν στερείται αυτής, οι θεσμοί που περιγράφονται δεν υπόσχονται την δικαιοσύνη, την ισότητα και την αξιοπρέπεια που οι ίδιοι ενστερνίζονται. Και, όσον αφορά στο πρακτικό επίπεδο, θα παρατηρήσουμε την ίδια δομή διαμεσολάβησης που εφαρμόζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Μπορεί στα αλήθεια ένας μαρξιστής σήμερα να υπερβεί αυτό το πρόβλημα και να συνεχίσει ταυτόχρονα να αυτοπροσδιορίζεται ως μαρξιστής;
Αν ένας μαρξιστής έπαιρνε όντως αυτόν τον δρόμο, νομίζω ότι θα φαινόταν ξεκάθαρα από διάφορα σημάδια. Θα απαρνούνταν, για παράδειγμα, αυτό που ονομάστηκε σοσιαλισμός σε κάποιες χώρες, όχι ονομάζοντάς τον «καπιταλισμό» και «κρατικά ελεγχόμενο καπιταλισμό» ή «παραμορφωμένο σοσιαλισμό» αλλά «τρίτο τρόπο παραγωγής στο οποίο διατηρείται ευλαβικά μία τάξη υπεράνω των εργατών».
Τέτοιοι μαρξιστές θα προσφέρουν ένα όραμα που θα καταργεί τις αγορές, τον κεντρικό σχεδιασμό, την εταιρική διαίρεση της κοινωνίας αλλά και την αποδοχή όλων αυτών που παράγουν την φτώχεια, την εξουσία ή και την υπεραξία.
Η νέα γενιά μαρξιστών θα προτείνει νέους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς στην θέση αυτών που απέρριψε. Θεσμούς όπως, αυτοδιαχειριζόμενα συμβούλια εργατών και καταναλωτών, αμοιβή που αντιστοιχεί στον χρόνο εργασίας, συνθήκες εργασίας που εξισορροπούν την ενδυνάμωση, την συλλογική αυτοδιαχείριση και τον συμμετοχικό σχεδιασμό.
Έτσι, η νέα αυτή γενιά Μαρξιστών θα είναι υπέρμαχος της οργάνωσης του κινήματος, και θα υποστηρίξει μεθόδους και προγράμματα που θα ενσαρκώνουν, θα πυροδοτούν και, ουσιαστικά, θα οδηγούν σε αυτούς τους θετικούς στόχους. Αν όμως οι στρατηγικές για την κοινωνική αλλαγή ενσαρκώνονται με οργανωτικές επιλογές και μεθόδους που κάνουν άρχουσα την τάξη των διαμεσολαβητών, μάλλον θα εδραιώσουν την εξουσία της τάξης αυτής παρά θα την περιορίσουν. Τα αρνητικά του Μαρξισμού θα οδηγήσουν σε αυτά τα αποτελέσματα, ανεξάρτητα από τις ειλικρινείς επιθυμίες των μαρξιστών να οδηγήσουν σε ένα καθεστώς καλύτερο από αυτό στο οποίο την εξουσία κατέχουν οι διαμεσολαβητές.
Ποια θα είναι άραγε η σχέση ανάμεσα στους μαρξιστές που προσπαθούν να διορθώσουν αυτά τα κακώς κείμενα και στην πνευματική παράδοση που ευαγγελίζονταν τόσο καιρό; Αμφιβάλλω αν αυτή η νέα γενιά θα αυτοπροσδιορίζεται ως λενινιστική ή τροτσκική. Ακόμα και αν αυτοπροσδιορίζεται έτσι όμως, θα πρέπει να απαρνηθεί όλες αυτές τις ιδέες και πρακτικές.
Αντί να επικαλούνται τον Λένιν και τον Τρότσκι, θα απορρίπτουν τον πρώτο όταν λέει: «Είναι αδιαμφισβήτητη ανάγκη η συγκέντρωση της εξουσίας των εργοστασίων στα χέρια της διοίκησης»
ή «Οποιαδήποτε άμεση παρέμβαση των εμπορικών συνδικάτων σε πρωτοβουλίες της διοίκησης πρέπει να θεωρείται ξεκάθαρα βλαβερή και ανεπίτρεπτη»
ή«Οι μεγάλες βιομηχανίες, το κέντρο της παραγωγικής διαδικασίας και το θεμέλιο του σοσιαλισμού, απαιτούν την απόλυτη και αυστηρή εναρμόνιση των προθέσεών μας. Και αυτή η αυστηρή εναρμόνιση προθέσεων μπορεί να επιτευχθεί αν όλοι εναρμονίσουν τις προθέσεις τους με αυτή του ενός.»
Όπως και το «Ακούς εκεί συνέλευση! Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Είναι δύσκολο ακόμα και να βρεις τα λόγια να περιγράψεις αυτήν την ανοησία. Αναρωτιέμαι ώρες – ώρες αν αστειεύονται. Αν μπορεί κάποιος να τους πάρει στα σοβαρά. Η παραγωγή είναι αναγκαία πάντοτε, η δημοκρατία, από την άλλη όχι. Ο εκδημοκρατισμός της παραγωγικής διαδικασίας γεννά ένα σωρό ριζοσπαστικά λανθασμένες ιδέες.»
Θα απορρίψουν και τον Τρότσκι, ο οποίος, αναφερόμενος σε αριστερούς κομμουνιστές είπε: «Η προσήλωσή τους στις αρχές της δημοκρατίας έχει καταλήξει να είναι φετίχ. Βάζουν το δικαίωμα των εργατών να εκλέγουν τους δικούς τους αντιπροσώπους πάνω από το ίδιο το Κόμμα, και έτσι αμφισβητούν το δικαίωμα του Κόμματος να υποστηρίξει την δικτατορία του –έστω και αν αυτή συγκρούεται με την εφήμερη ιδέα της δημοκρατίας των εργατών.»
Θα απορρίψουν και το:«Πρέπει να έχουμε κατά νου την ιστορική αποστολή του Κόμματός μας. Το Κόμμα είναι αναγκασμένο να διατηρήσει την δικτατορία του χωρίς να το εμποδίζουν ούτε τέτοιοι ενδοιασμοί, ούτε και οι περιστασιακές αβεβαιότητες της εργατικής τάξης. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι και το υλικό που στερεώνει την ενότητά μας.Η δικτατορία του προλεταριάτου δεν πρέπει πάντα να συμμορφώνεται με τις τυπικές αρχές της δημοκρατίας»
ή το: «Είναι γενικός κανόνας ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν την εργασία όπως ο διάολος το λιβάνι. Ο άνθρωπος είναι ζώο φύσει τεμπέλικο».
Και όταν λέει με περίσσια περηφάνια«Νομίζω πως αν ο εμφύλιος πόλεμος δεν είχε ρημάξει την οικονομία μας, την ανεξάρτητη, την δυνατή, τη προικισμένη με τόσες πρωτοβουλίες, θα είχαμε σίγουρα φτάσει στο σημείο του ‘ενός ανδρός αρχή’ , γρηγορότερα και λιγότερο ανώδυνα», πάλι θα τον απορρίψουν.
Ειλικρινά πάντως, όλα αυτά αποτελούν δείγμα απαρχαιωμένων ιδεών. Σημαντικότερο θα είναι οι μαρξιστές, αύριο – μεθαύριο, αντί να διαφωνούν για το παρελθόν, να υπογραμμίζουν ότι η δομική ιεράρχηση στους οικονομικούς, τους πολιτικούς και τους κοινωνικούς θεσμούς συνεπιφέρει την εξουσία της διαμεσολάβησης (αλλά και την δημιουργία ενός εχθρικού περιβάλλοντος ως προς την εξέλιξη του εργαζόμενου).
Αν οι αυριανοί μαρξιστές θεωρήσουν ότι σε δύσκολες συνθήκες θα πρέπει να υπάρξει μία τέτοια μορφή οργάνωσης, θα είναι σαν να επιθυμούν να την δούμε ως προσωρινά επιβεβλημένη, σαν να προσπαθούν να ανοίξουν τον δρόμο για μία αυτοδιαχειριζόμενη και αταξική κοινωνία, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.
Τελικά, διαθέτει τέτοια σοφία η παρακαταθήκη που αφήνει πίσω του ο Μαρξ, και οι μεταγενέστεροι μαρξιστές συγγραφείς και ακτιβιστές, και στην οποία οι νέοι θα ανατρέξουν; Μα και βέβαια. Αλλά οι άνθρωποι θα απορρίψουν μαζί με τις καπιταλιστικές σχέσεις ιδιοκτησίας και την διευθυντική διαίρεση της κοινωνίας, την πατριαρχία, τον ρατσισμό και την απολυταρχία, ώστε να αποφύγουν να εκπληρώσουν τον φόβο του Μαρξ όταν έλεγε :
«Η πνευματική κληρονομιά των παλαιότερων γενεών βαραίνει, σαν εφιάλτης, την σκέψη των ζωντανών. Και πάνω στην στιγμή που φαίνεται ότι τους καταλαμβάνει η επιθυμία για να ριζοσπαστικοποιηθούν οι ίδιοι και οι καταστάσεις, δημιουργώντας κάτι καινούργιο, ειδικά σε εποχές που η επανάσταση περνάει την κρίση της, καλούν με αγωνία τα φαντάσματα του παρελθόντος για να τους βοηθήσουν, δανειζόμενοι έτσι από αυτούς, όρους, τσιτάτα για την ταξική πάλη, και θεατρικά κοστούμια, για να παρουσιάσουν αυτήν την νέα σκηνή της παγκόσμιας ιστορίας σε ένα χρονικό πλαίσιο μεταμφιεσμένο και με δανεική γλώσσα.»
[1] Όρος που χρησιμοποιεί ο M.Albert για να περιγράψει δίκαιο καταμερισμό καθηκόντων σε ένα χώρο εργασίας. Π.χ. η καθαριότητα σε ένα νοσοκομείο αφορά και τους γιατρούς, ένας υπεύθυνος καθαριότητας μπορεί ταυτόχρονα να έχει και άλλα καθήκοντα, σύμφωνα με τις κλίσεις και τα ταλέντα του κ.λπ
Το mέta καλωσορίζει τυχόν απαντήσεις σε αυτό το κείμενο του Michael Albert, οι οποίες θα δημοσιευθούν στον ιστότοπό μας προκειμένου να ξεκινήσει διάλογος για αυτά τα ζητήματα.
Ακούστε την ενδέκατη εκπομπή του Ράδιο ΜέΡΑ «Να τους καεί το βίντεο!», μια εκπομπή καταλλαγής με τον Σωτήρη Μητραλέξη, της 2ας Μαρτίου 2022 9 μ.μ.-10 μ.μ.:
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duration
Description
cookielawinfo-checbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-advertisement
1 year
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Advertisement".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Cookie
Duration
Description
__atuvc
1 year 27 days
This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.
__atuvs
30 minutes
This cookie is set by Addthis to make sure you see the updated count if you share a page and return to it before our share count cache is updated.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Cookie
Duration
Description
uvc
1 year 27 days
The cookie is set by addthis.com to determine the usage of Addthis.com service.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
Cookie
Duration
Description
loc
1 year 27 days
This cookie is set by Addthis. This is a geolocation cookie to understand where the users sharing the information are located.
