Βασίλης Κωστάκης

Η οπτική του Βασίλη για τον μετακαπιταλισμό – συνεισφορά στο mέta:

Ας ξεκινήσω με μια σύντομη ιστορία μετακαπιταλισμού:

Μικροκαλλιεργητές στη Γαλλία χρειάζονται αγροτικά μηχανήματα για τις εργασίες τους. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες σπάνια κατασκευάζουν μηχανήματα για αγροτική παραγωγή μικρής κλίμακας. Κι όταν το κάνουν, το κόστος συντήρησης είναι υψηλό και οι αγρότες αναγκάζουν να προσαρμόσουν τις τεχνικές τους και τον τρόπο ζωής τους στη λογική των μηχανών.

Έτσι αυτή η κοινότητα αποφασίζει να παράγει τα δικά της αγροτικά μηχανήματα. Η κοινότητα μοιράζεται τα σχέδια και την τεχνογνωσία της με τον κόσμο – ως ένα παγκόσμιο ψηφιακό κοινό. Παράλληλα, μια κοινότητα αγροτών μικρής κλίμακας στις ΗΠΑ έχει παρόμοιες ανάγκες. Αποφασίζει να κάνει το ίδιο με την κοινότητα από τη Γαλλία. Στη συνέχεια, οι δύο κοινότητες αρχίζουν να επικοινωνούνε, να συνεργάζονται και να δημιουργούν συνέργειες συνεισφέροντας στα ίδια ψηφιακά κοινά.

Αυτή είναι η αληθινή ιστορία του γαλλικού συνεταιρισμού L’Atelier Paysan και του μη κερδοσκοπικού δικτύου αγροτών, FarmHack (ΗΠΑ) που παράγουν ψηφιακά κοινά (σχέδια) για αγροτικά μηχανήματα. Στο δίκτυο αυτό πλέον προστίθενται κοινότητες από διάφορα μέρη του κόσμου. Από την Ελλάδα μέχρι το Μπουτάν.

Τα ψηφιακά κοινά (σχέδια, γνώση, λογισμικό) συναντιούνται με νέες και παλιές εργαλειομηχανές επιτόπιας κατασκευής (από την τριδιάστατη εκτύπωση και τα CNC μηχανήματα μέχρι την ηλεκτροκόλληση και τα κατσαβίδια). Αυτή η συνάντηση τοπικοποιεί μεγάλο μέρος της παραγωγής. Κοινότητες σχεδιάζουν ευρύ φάσμα αντικειμένων, π.χ., αγροτικά μηχανήματα, ανεμογεννήτριες, δορυφόρους, προσθετικούς βραχίονες. Χρησιμοποιώντας εργαλεία και μηχανές επιτόπιας κατασκευής τα παραπάνω αντικείμενα κατασκευάζονται τοπικά. Οτιδήποτε είναι “ελαφρύ” (σχέδια, γνώση, λογισμικό) γίνεται παγκόσμιο, ενώ οτιδήποτε είναι “βαρύ” (μηχανήματα) είναι τοπικό και, ιδανικά, διαμοιρασμένο.

Ένας άλλος κόσμος, λοιπόν, είναι ήδη εδώ.

Σπέρματα ενός νέου παραγωγικού υποδείγματος μπορούν να εντοπιστούν σε εγχειρήματα όπως το GNU/Linux, το λογισμικό που χρησιμοποιούν οι 500 ισχυρότεροι υπολογιστές, τη Βικιπαίδεια, που έβγαλε εκτός αγοράς την ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Encarta της Microsoft, και τα εγχειρήματα των L’Atelier Paysan και Farm Hack που περιέγραψα παραπάνω

Το νέο αυτό παραγωγικό υπόδειγμα βασίζεται στον διαμοιρασμό αγαθών και στην από κοινού διαχείρισή τους. Δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν παράγουν υποκινούμενοι αποκλειστικά από την ανάγκη για μεγιστοποίηση του χρηματικού κέρδους. Επίσης, αποδεικνύει ότι ο ανταγωνισμός και οι αυστηρές πατέντες δεν είναι η πεμπτουσία της προόδου και της καινοτομίας.

Το νέο αυτό υπόδειγμα έχει καπιταλιστικές και μετα-καπιταλιστικές πλευρές. Από τη μία, τέτοια εγχειρήματα βασίζουν τη βιωσιμότητά τους σε συμμαχίες με το κυρίαρχο σύστημα. Από την άλλη, διαρρηγνύουν τον πυρήνα του συστήματος δείχνοντας προς άλλα μονοπάτια. Δημιουργούν τον κόσμο που θέλουν, μέσα στον κόσμο που θέλουν να ξεπεράσουν.

Ο Βασίλης Κωστάκης είναι Καθηγητής Ομότιμης (P2P) Διακυβέρνησης στο Πολυτεχνείο του Tallinn (TalTech) και Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Harvard. Είναι, επίσης, μέλος του συνεταιρισμού P2P Lab και του ορεινού εργαστηρίου «Τζουμέικερς» στα Τζουμέρκα της Ηπείρου.