Ποιός καθορίζει τι έχει σημασία στη ζωή μας;

Άλεξ Παζαΐτης | The Press Project

Τη Δευτέρα που μας πέρασε, ο πρωθυπουργός της χώρας απευθύνθηκε για άλλη μία φορά στους νέους και τις νέες που τόσο αγαπάει, στο πλαίσιο μιας ακόμα συνάντησης για την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση. Αυτή τη φορά δεν επιδίωξε να μιλήσει τη “γλώσσα της νεολαίας”, αλλά ούτε και να γίνει ένας από εμάς, όπως, για παράδειγμα, ο απλός, καθημερινός, ταλαιπωρημένος Κυριάκος του διαγγέλματος για τα μέτρα της ακρίβειας. Αντιθέτως, μίλησε ως ένας σοφός καθοδηγητής, χαρίζοντας μεγάλες αλήθειες για τη ζωή, το σύμπαν και τα πάντα.

Η Ελλάδα, όπως τόνισε, μπορεί να προσφέρει πολύ καλή ποιότητα ζωής, η οποία δεν μετριέται μόνο σε χρήματα. Προέτρεψε λοιπόν τους νέους να δουν τη ζωή τους πιο “ολιστικά” για να αξιολογήσουν άλλα πράγματα, όπως η οικογένεια, οι φίλοι, το περιβάλλον, ο ήλιος και η θάλασσα. Ως αποτέλεσμα, έγινε για άλλη μία φορά viral ως ο αγαπημένος μισητός όλων αφήνοντάς μας να στροβιλιζόμαστε σε μία ατελείωτη δίνη αντιφάσεων και μετα-ειρωνείας που καταλήγει να μοιάζει εν τέλει με χλευασμό. 

Γιατί δεν ζούμε “ολιστικά”; 

Για αρχή, ας ξεπεράσουμε την προφανή ειρωνεία ότι όλα αυτά έρχονται από το στόμα κάποιου που δεν χρειάστηκε ποτέ να ζυγίσει την αξία όλων αυτών των “ολιστικών” παραγόντων, έναντι της αξίας του να μπορείς να πληρώσεις το νοίκι, να έχεις φαγητό στο τραπέζι και βασικά επίπεδα αξιοπρέπειας στη δουλειά σου. Προσωπικά, ήμουν κι εγώ κάποτε ένας από τους νέους που αναγκάστηκαν να αναζητήσουν την τύχη του αλλού. Έτσι γνωρίζω από πρώτο χέρι ότι δεν ήταν η απαξίωση της οικογένειας, των φίλων και της συντρόφου ή του μπριάμ της μαμάς που με οδήγησε σε αυτήν την απόφαση. Μπορώ με σχετική ασφάλεια να υποθέσω το ίδιο και για τις περισσότερες και τους περισσότερους που έκαναν την ίδια επιλογή. 

Αυτό που θα ήθελα να σταθώ είναι η αντίφαση ανάμεσα στην αντίληψη της αξίας που αντιπροσωπεύει ο κύριος πρωθυπουργός και το συνάφι του και σε αυτήν που κάνει επίκληση στη συγκεκριμένη περίσταση. Επιτρέψτε μου να μοντάρω μερικές από τις φράσεις με δική μου έμφαση στα σημεία που ανοίγουν διάπλατα τις πύλες προς το χάος, όπως: “για μένα το ζήτημα δεν είναι μόνο οι δουλειές”, “[…] ο σκοπός δεν είναι απλά πόσα λεφτά θα βγάλω” και “[…] δεν είναι το μοναδικό κίνητρο το να βγάζει κανείς ολοένα και περισσότερα λεφτά”. Οι φράσεις αυτές δεν θα μας έκαναν εντύπωση να έρχονται από κάποια/ον life coach, influencer ή έστω φιλόσοφο, εκφρασμένες σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βάθος. Όμως είναι σίγουρα έκπληξη, και μάλλον όχι ευχάριστη, όταν έρχονται από κάποιον που πρεσβεύει μία πολιτική και κοινωνική αντίληψη που στο όνομα του “δημιουργούμε δουλειές” δικαιολογεί κάθε καταπάτηση και καταστροφή φύσης και κοινωνίας. Μία αντίληψη όπου όλη η αξία μετριέται με τα λεφτά. 

Δεν ξέρω σε ποιόν κόσμο αναφέρεται ο κύριος πρωθυπουργός, αλλά εγώ μοιάζει να ζω σε κάποιον άλλον. Στον κόσμο που ζω εγώ οι άνθρωποι έχουν συστηματικά στερηθεί οποιασδήποτε εναλλακτικής πέρα από τη δουλειά για να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή. Η ποιότητα μου ως άτομο από επίσημους θεσμούς, όπως τράπεζες και δημόσιες υπηρεσίες, κρίνεται ανάλογα με το πόσα λεφτά βγάζω και το ύψος της περιουσίας μου. Η χώρα μας σέρνεται εδώ και πάνω από μία δεκαετία στη λάσπη με βάση το πόσο υπολογίζουν “οι αγορές” ότι αξίζει. Οι “αγορές” δεν νοιάζονται και τόσο για τις οικογενειακές μας αξίες ή το ευχάριστο περιβάλλον εργασίας που προσφέρει η χώρα. Και ο κύριος πρωθυπουργός και οι παρατρεχάμενοί του έχουν υπάρξει αρωγοί και σθεναροί υποστηρικτές της κυριαρχιάς των αγορών, τόσο για την Ελλάδα όσο και παγκοσμίως. Πιστεύουν ότι αυτός ο κόσμος είναι η καλύτερη εκδοχή όσων έχει φτιάξει η ανθρωπότητα. Όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος, δεν τρέφει από αυταπάτες ότι όλες και όλοι γεννιόμαστε ίσες και ίσοι. Χρειαζόμαστε κάτι να μας αξιολογεί και το χρήμα είναι το καλύτερο μέσο που έχουμε αναπτύξει. 

Πώς μετριέται η ζωή μας; 

Και πώς αξιολογούνται, λοιπόν, οι άνθρωποι, η οικογένεια, το κοινωνικό περιβάλλον, ο ήλιος και η θάλασσα; Ο κύριος πρωθυπουργός έχει κάνει εδώ και καιρό την επιλογή του. Με την ποσοτικοποιημένη αξιολόγηση σε όλους του κλάδους. Με τις αποικιοκρατικού τύπου συμβάσεις που παραχωρούν γη και ύδωρ σε μεγαλοεργολάβους και ξένα κεφάλαια με αντάλλαγμα “δουλειές” και “ανάπτυξη”. Με τη συνεχή υποβάθμιση δημόσιας παιδείας, υγείας, υποδομών και κοινωνικού κράτους, δηλαδή των “μηχανισμών στήριξης” που σε αντίθεση με την οικογένεια και τους φίλους, αποτελούν δημόσιες επενδύσεις. 

Η οικογένεια, τα βουνά και τα ποτάμια δεν χωράνε στους ισολογισμούς των μεγαλοσυμβασιούχων, όπως η Ελληνικός Χρυσός ή η Lamda Development του κυρίου Λάτση. Δεν έχουν καμία αξία όταν οι μεγάλες “επενδύσεις” έρχονται να δημιουργήσουν “δουλειές” σε βάρος της οικογενειακής ζωής, του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Αντίθετα, όλα αυτά που ευαγγελίζεται ο κύριος πρωθυπουργός ως κίνητρα για να επιστρέψουν οι νέοι μας είναι όλα μέρος αυτών που συστηματικά απαξιώνει αυτός και οι πολιτικές του. 

Αλήθεια, τί έχει κάνει για αυτόν τον “μηχανισμό υποστήριξης” της οικογένειας και των φίλων; Ποιοί σηκώνουν το βάρος για να συνεχίσουν να υπάρχουν αυτοί οι παράγοντες στη ζωή; Σε ποιό σημείο των μεγάλων επενδυτικών σχεδίων λαμβάνεται υπόψη η απλήρωτη συναισθηματική και οικιακή εργασία που αναλαμβάνουν κατά κύριο λόγο γυναίκες; Η οικογένεια που συνεχίζει να στηρίζει υλικά και ψυχολογικά τα εκατομμύρια των ανέργων, των ξενιτεμένων και όσων υποφέρουν; Τα δέντρα και τα ποτάμια που προσπαθούν να κρατήσουν όρθιο ότι έχει απομείνει από τον πλανήτη; 

Η ολιστική ζωή είναι αγώνας, όχι ένα φθηνό μάθημα αυτοβοήθειας 

Ίσως ο κύριος πρωθυπουργός θα έπρεπε να δώσει λίγα μαθήματα ζωής και στον κύριο Λάτση ή τον κύριο Βαρδινογιάννη. Εάν θέλετε κύριοι να επενδύσετε στην Ελλάδα, δεν είναι “το μοναδικό κίνητρο το να βγάζει κανείς ολοένα και περισσότερα λεφτά”. Επενδύστε στην οικογένεια, στα βουνά και τα λαγκάδια, στη σπανακόπιτα, το συρτάκι. Σκοπός δεν είναι μόνο πόσα λεφτά θα βγάλετε, δείτε τη ζωή σας λίγο πιο ολιστικά τέλος πάντων! 

Στην τελική δεν χόρτασαν ακόμα οι μεγαλοεργολάβοι και οι ολιγάρχες; Από το 2010 έχει γίνει η μεγαλύτερη ιστορικά μεταφορά πλούτου από την κοινωνία στο 1% των πιο πλούσιων. Έχουν βγάλει αρκετά λεφτά για να ζήσουν “ολιστικά” για το υπόλοιπο του χρόνου ζωής του πλανήτη. Δεν είναι αυτό το πρόβλημά τους. Ο λόγος που θέλουν συνεχώς περισσότερο πλούτο είναι για να μην υπάρχει αρκετός για εμάς. Γιατί έτσι μπορούν να μας κρατήσουν φυλακισμένους στον κόσμο που έχουν φτιάξει, έναν κόσμο όπου όλα μετριούνται με λεφτά. Σε αυτόν τον κόσμο όποιος έχει τα λεφτά, έχει και την εξουσία να καθορίζει την αξία στη ζωή μας. 

Το ζήτημα, λοιπόν κύριε πρωθυπουργέ, είναι ποιός καθορίζει τι έχει σημασία στη ζωή μας. Τί λόγο έχουν οι οικογένειες, οι φίλοι, τα βουνά και τα δέντρα σε αυτό; Πού και με ποιόν τρόπο μετριέται η αξία τους; Ο κόσμος που έχετε φτιάξει είναι αυτός που απαξιώνει ό,τι δεν έχει να κάνει με τη δουλειά και τη δημιουργία πλούτου, και όχι οι νέες και οι νέοι που αναζητούν τρόπους να επιβιώσουν μέσα σε αυτόν τον κόσμο. 

Για να ανακτήσουμε το δικαίωμα σε μία “ολιστική” ζωή δεν αρκεί να επιβιώσουμε αυτόν τον κόσμο. Πρέπει να δημιουργήσουμε έναν νέο κόσμο, μέσα από τα συντρίμμια του παρόντος. Χρειάζεται να ξεκινήσουμε ανακτώντας το δικαίωμα να καθορίζουμε εμείς τί έχει σημασία στη ζωή μας. Ποιά πράγματα και ποιές καταστάσεις έχουν αξία και πώς θα τα προστατέψουμε από αυτούς που τα απαξιώνουν. Ας ξεκινήσουμε με την αντίσταση σε όποιον από αυτούς έρχεται να μας πει και πώς πρέπει να δούμε τη ζωή. 

*Ο Άλεξ Παζαΐτης είναι ερευνητής στο Πολυτεχνείο του Τάλιν και μέλος της ερευνητικής κολλεκτίβας του P2P Lab. Η έρευνά του αφορά την πολιτική οικονομία των ομότιμων τεχνολογιών και την αξία ως κοινό.