James K. Galbraith

Η οπτική του James για τον μετακαπιταλισμό. – Συνεισφορά στο mέta.

Στην πρώτη μας συνάντηση το 1981, ένας διακεκριμένος βουλευτής – υπήρχαν τότε και διακεκριμένοι…– ο Richard Bolling, Πρόεδρος της Επιτροπής Κανόνων, μου διατύπωσε την παρατήρηση ότι «μια φορά σε κάθε γενιά πρέπει να εξαγοράζουμε το μετοχικό κεφάλαιο».
Όπως θυμόταν ο Bolling, ο καπιταλισμός είχε αποτύχει το 1930. Μετά το 1930 υπήρξε ένας ανταγωνισμός συστημάτων: κομμουνισμός, φασισμός και σοσιαλδημοκρατική Νέα Συμφωνία. Στον απόηχο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, δύο παρέμειναν· μετά το 1991, μόνο ένας. Χωρίς την πειθαρχία του Ψυχρού Πολέμου, η σοσιαλδημοκρατία επανήλθε στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό, και όπως κάνουν τα αρπακτικά συστήματα, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός τελικά κατέρρευσε για δεύτερη φορά. Η πανδημία, όπως όλες οι επαναστάσεις, «κλώτσησε τη σάπια πόρτα».

Η πανδημία εξέθεσε την απάτη στην καρδιά του ακραίου καπιταλισμού. Οι τράπεζες και οι τεράστιες βιομηχανίες – όπως αεροπορικές εταιρείες, ξενοδοχεία, spa, θέρετρα και μεγάλο μέρος του τομέα των ορυκτών καυσίμων – παρέμειναν στη ζωή μόνο χάρη στην επιθετική υποστήριξη των κεντρικών τραπεζών. Αλλά οι βασικές προμήθειες υγείας, όπως μάσκες, και προστατευτικά ενδύματα, αλκοόλες αποστείρωσης, εμφάνισαν έλλειψη, όπως και τα τρόφιμα για τις τράπεζες τροφίμων, ενώ τα σχολεία και εκατομμύρια επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών έκλεισαν και δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους.
Και όμως, η πανδημία αποκάλυψε επίσης δυνατότητες για τον μετα-καπιταλιστικό κόσμο. Σε μεγάλες περιοχές της Ασίας, η κοινωνική αλληλεγγύη διατηρήθηκε, οι σχεδιασμοί δημόσιας υγείας λειτούργησαν και ο ιός κατεστάλη αποτελεσματικά, μετά τον οποίο η οικονομική και κοινωνική ζωή επέστρεψε, ενώ συνεχίστηκε η παραγωγή για να καλύψει τις ανάγκες του κόσμου για βασικές προμήθειες και, τελικά, τα εμβόλια. Αυτό ίσχυσε στην Κίνα, την Ταϊβάν, το Χονγκ Κονγκ, την Κορέα, το Βιετνάμ, τη Σιγκαπούρη, καθώς και σε διάσπαρτα μέρη αλλού, ιδίως στη Νέα Ζηλανδία και στην Κούβα.

Ακόμη και στη Δύση, οι κυβερνήσεις το 2020 απέδειξαν ότι μπορούν να γράφουν επιταγές και να τρέφουν ολόκληρους πληθυσμούς εάν το επιλέξουν· αυτοί είναι οι καρποί της γεωργίας και της προηγμένης παραγωγής στην ψηφιακή εποχή. Η χρήση ενέργειας μειώθηκε, ο αέρας και το νερό καθάρισαν, σε ορισμένο βαθμό. Δημιουργήθηκαν δίκτυα επικοινωνίας, αλληλοβοήθειας, πολιτικής οργάνωσης και διαμαρτυρίας κατά της κοινωνικής αδικίας. Στην Αμερική το 2020, σε τεράστιους αριθμούς, οι άνθρωποι ψήφισαν: είκοσι εκατομμύρια περισσότεροι από ό, τι μόλις τέσσερα χρόνια πριν.

Έτσι, καθώς η πανδημία υποχωρεί, εμφανίζονται δυνατότητες που δεν ήταν εμφανείς πριν. Αν, όπως έγραψε ο Keynes, ο Μεγάλος Πόλεμος αποκάλυψε τις δυνατότητες κατανάλωσης και την ανοησία της αποχής, η πανδημία διδάσκει νέα μαθήματα. Με φαντασία και θέληση, γνωρίζουμε τώρα πως μπορούν να επινοηθούν νέοι και καλύτεροι τρόποι παροχής εργασίας, εισοδήματος, εκπαίδευσης, πολιτισμού, ασφάλειας γήρατος και υγείας, ελεύθερου χρόνου. Οι πόροι μπορούν να κινητοποιηθούν για καλύτερη διαβίωση, βιωσιμότητα στο πλαίσιο του παγκόσμιου προϋπολογισμού για τον άνθρακα, όπως προτείνεται από τους συντάκτες της Πράσινης Νέας Συμφωνίας (Green New Deal). Και τα μη εξυπηρετήσιμα χρέη που προέκυψαν πριν αλλάξει ο κόσμος μπορούν (και πρέπει) να διαγραφούν, εξισώνοντας με μια κίνηση την κατανομή του πλούτου.

Σε μια τέτοια προοπτική, οι ολιγάρχες τρέμουν, οι μιλιταριστές μουρμουρίζουν ξόρκια και προωθούν ένοπλες συγκρούσεις, οι τεχνολογικοί γίγαντες εμβαθύνουν την επιτήρηση και οι οικονομολόγοι, πάντα επιμελείς υπάλληλοι του χρηματοπιστωτικού συστήματος, προσφέρουν αισιόδοξες προβλέψεις ως υποκατάστατο της κοινωνικής δράσης. Έχουν συχνά επικρατήσει στο παρελθόν, και μπορεί να επικρατήσουν και πάλι. Ή ενδεχομένως και όχι.

Ο James K. Galbraith κατέχει την έδρα Lloyd M. Bentsen Jr. στις Κυβερνητικές/Επιχειρηματικές Σχέσεις της Σχολής Δημοσίων Υποθέσεων Lyndon B. Johnson και είναι καθηγητής Διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο του Ώστιν στο Τέξας. Ο Galbraith είναι κάτοχος πτυχίων από το Πανεπιστήμιο του Harvard (AB) και οικονομικών από το Πανεπιστήμιο Yale (MA, M.Phil, PhD). Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ήταν Εκτελεστικός Διευθυντής της Μεικτής Οικονομικής Επιτροπής του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών. Προήδρευσε του διοικητικού συμβουλίου των Οικονομολόγων για την Ειρήνη και την Ασφάλεια από το 1996 έως το 2016 και διευθύνει το Πρόγραμμα Ανισότητας του Πανεπιστημίου του Τέξας . Είναι διευθύνων συντάκτης του Structural Change and Economic Dynamics (Διαρθρωτική Αλλαγή και Οικονομική Δυναμική). Από το 1993 έως το 1997, ο Galbraith διετέλεσε Επικεφαλής Τεχνικός Σύμβουλος Μακροοικονομικής Μεταρρύθμισης στην Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, στο πλαίσιο σύμβασης με το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Το 2010 εξελέγη μέλος της Accademia Nazionale dei Lincei. Το 2014 κέρδισε μαζί με τον Angus Deaton το βραβείο Leontief για την Επέκταση των Ορίων των Οικονομικών. Το 2020 έλαβε το Βραβείο Veblen-Commons της Ένωσης Εξελικτικών Οικονομικών. Κατέχει ακαδημαϊκές διακρίσεις από πανεπιστήμια του Εκουαδόρ, της Γαλλίας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στα πρόσφατα βιβλία του Galbraith συμπεριλαμβάνονται τα Καλωσήρθατε στο Δηλητηριασμένο Δισκοπότηρο: Η Καταστροφή της Ελλάδας και το Μέλλον της Ευρώπης (2016), Ανισότητα: Τι Πρέπει να Γνωρίζουν Όλοι (2016), Το Τέλος του Φυσιολογικού: Η Μεγάλη Κρίση και το Μέλλον της Ανάπτυξης (2014), Ανισότητα και Αστάθεια: Μια Μελέτη της Παγκόσμιας Οικονομίας Λίγο Πριν από τη Μεγάλη Κρίση (2012), Κράτος Αρπακτικό: Πώς οι Συντηρητικοί Εγκατέλειψαν την Ελεύθερη Αγορά και Γιατί οι Φιλελεύθεροι Πρέπει να τους Ακολουθήσουν (2008).